Η γέννηση του Ιησού από μια παρθένο είναι δική του επινόηση, για να συγκαλύψει την πραγματική του καταγωγή: γεννήθηκε σ’ ένα χωριό της Ιουδαίας από μια ντόπια, άπορη χειρώνακτα που ο άντρας της, ένας μαραγκός, την έδιωξε από το σπίτι σαν έμαθε ότι τον απατούσε μ’ έναν στρατιώτη που τον έλεγαν Πάνθηρα. Και διωγμένη και ταπεινωμένη περιπλανήθηκε και γέννησε κρυφά. Ο ίδιος επειδή ήταν φτωχός, πήγε να δουλέψει εργάτης στην Αίγυπτο όπου έμαθε μερικά από τα τεχνάσματα για τα οποία περηφανεύονται οι Αιγύπτιοι, και με τη βοήθεια αυτών των τεχνασμάτων, όταν ξαναγύρισε ανακήρυξε τον εαυτό του θεό.
33, 1 Είναι εντελώς περίεργο αυτό που πράττεις Κέλσο· όταν άρχισες ετούτους τους σοφούς σου λόγους, μας δίδαξες ότι κανείς άλλος δεν είναι κατάλληλος να ελέγξει κάποιο δόγμα, αν έχει αρετή ή είναι βάρβαρο, παρά μόνο οι Έλληνες. Μα τώρα βάζεις Ιουδαίο να ελέγξει το δικό μας δόγμα! Υπάρχουν αλήθεια βάρβαροι πιο άξιοι από τους Έλληνες και σε αυτούς τώρα δίδεις τον πρώτο λόγο; Τι να υποθέσουμε εδώ; Ότι οι Έλληνες δεν είναι άξιοι ή αρκετοί για να ελέγξουν ένα δόγμα ή και οι βάρβαροι είναι ικανοί ως προς τούτο;
Αυτό που λίγοι εκ των Χριστιανών γνωρίζουν, είναι ότι όντως οι Έλληνες πρώτοι έλεγξαν το δόγμα μας· και μάλιστα όχι μόνο δεν το απέρριψαν, αλλά υπήρξαν οι πρώτοι και οι μοναδικοί σοφοί που το δίδαξαν, μετά τους Αποστόλους. Ας αναφέρω λοιπόν μερικούς μιας, και αν δεν κάνω λάθος είναι της ίδιας, αν όχι, υψηλότερης σοφίας από την δικιά σου …Ωριγένης, Κλήμης, Αθηναγόρας. Τούτοι δω λοιπόν είναι από εκείνους που πάνω από τα λίγα παλιά τους ρούχα, έβαλαν τα νέα που χάρισε ο Ιησούς μας, δίχως και εντελώς εκείνα τα παλιά να αποτινάξουν. Έπειτα βέβαια ακολούθησαν και άλλοι από τους Έλληνες, που τώρα πλέον κανένα παλιό και σκονισμένο ρούχο δεν τους έχει μείνει, μιας και ενδύθηκαν πλήρως τον Χριστό μας· και θαρρώ τίποτα πιο σοφό δεν υπάρχει παρά ο ίδιος ο Θεός, κατά τα λόγια του Ηρακλείτου. Και αν μπορείς σε παρακαλώ διάψευσέ με.
Ακόμη και αυτοί οι προηγούμενοι ουδέποτε να μην υπήρχαν, πάλι κανείς από τους υπόλοιπους δεν θα μπορούσε να πει Κέλσο, ότι αυτά που λες αρμόζουν στους σοφούς. Διότι ποιός άνδρας που γεννιέται ως αποτέλεσμα μοιχείας διδάσκει ότι γεννήθηκε από Παρθένα; ή έστω και νόμιμα αν γεννήθηκε, ποιός διδάσκει αυτά τα ίδια σε ανθρώπους που πολύ καλά τον γνώριζαν; Δεν θα ήταν πιο φρόνιμο να διδάξει, εφόσον ήθελε οπαδούς μαζί Του, ότι απλά ο πατέρας του ήταν εκείνος ή κάποιος άλλος που πέθανε ή χάθηκε, παρά να διδάσκει ότι τάχα γεννήθηκε από Παρθένα; Ποιος σοφός δηλαδή βάζει σπέρματα αμφισβήτησης στους μαθητές του ευθύς εξ εξαρχής, κινδυνεύοντας και ο ίδιος να μείνει μόνος και έπειτα να γελοιοποιηθεί από τους ίδιους τους μαθητές Του, πριν καν αρχίσει καλά καλά να τους δασκαλεύει;
Η δε αποπομπή της Μαρίας από το σπίτι του Ιωσήφ και το όνομα Πανθέρας, είναι πράγματα που μερικοί Ιουδαίοι διδάσκουν και όχι εμείς οι Χριστιανοί. Γιατί λοιπόν δέχεσαι διδάγματα από γιδοβοσκούς και απλούς ανθρώπους, όπως άλλοτε τους κατονόμασες, και όχι από εμάς; Θαρρείς και συ ως σοφός να δέχεσαι διδασκαλίες από αυτούς που άλλοτε περιγελούσες. Γι’ αυτό αλήθεια μασκαρεύτηκες ως Ιουδαίος και ο ήλιος που σε θωρεί ευκόλως το καταλαβαίνει.
Πες μου όμως, γιατί δεν ελέγχεις το δόγμα μας ως έχει αλλά το διδάσκεσαι από άλλους, σαν τους Ιουδαίους αλλοιωμένο; Χρειάζεται αλήθεια ένας σοφός να αλλοιώνει ένα, ήδη όπως είπες, δόγμα για αφελείς για να το ελέγξει; Αν είναι αφελές το δόγμα, γιατί να το αλλοιώσει διδασκόμενος πράματα από τρίτους που καμιά σχέση δεν έχουνε μαζί μας; Αν είσαι σοφός και εκείνο χωρίς αρετή, ας το ελέγξεις Κέλσο ως έχει. Τί έχει άραγε να φοβηθεί ένας σοφός από ένα δόγμα δίχως αρετή; Εκτός και αν υποθέσουμε ότι το δόγμα είναι όντως σοφό ή ότι ο σοφός δεν είναι σοφός. Εμείς οι Χριστιανοί πάντως, όταν ελέγχουμε τους μύθους της Αιγύπτου και τις κτηνοβασίες των θεών των Ελλήνων, δεν χρειάζεται να αλλοιώσουμε κάτι. Εσύ γιατί το πράττεις; Αλλά μιας και το θυμήθηκα. Άκουσα μερικούς να λένε ότι για το όνομα Πανθέρας σου απάντησε κάποιος Έλληνας σοφός που δίδασκε στην Αλεξάνδρεια και ανήκει σε έναν από εκείνους που ανάφερα. Νομίζω ότι ήταν ο Ωριγένης και μάλιστα κάποιοι Χριστιανοί λένε ότι έγραψε ενάντια σε αυτά που γράφω δα και ’ γω τώρα. Αυτός λοιπόν έμαθα, αν και το έργο του δεν το έχω διαβάσει και μάρτυρας μου ο Μεγαλοδύναμος Θεός, ότι το όνομα Πανθέρας που λένε οι Ιουδαίοι για τον Ιησού, από αλλού προέκυψε και φέρνει και αποδείξεις και όχι από την ιστορία που εσύ διάδωσες μαζί και οι πανούργοι Ιουδαίοι, διότι και αυτοί ως λες στα μπαγιάτικα μείνανε αφού εκεί πέρα τους βολεύει.
Για τούτη τώρα την στιγμή, ας σημειώσουμε μόνο τα λεγόμενά σου για την ικανότητά του Ιησού να κάνει τεχνάσματα διότι θα μας χρειαστούν αργότερα και ας μαρτυρήσουμε εδώ, ότι κανείς από τους Αιγυπτίους παρά τα όσα τεχνάσματα που γνώριζε δεν κατάφερε να ανακηρύξει τον εαυτό του θεό με φήμη και τιμή σαν του Ναζωραίου.
Κατ’ αρχήν, για να κατασκευάσουν την ιστορία της παρθενογένεσης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Χριστιανοί έχουν χρησιμοποιήσει τους Ελληνικούς μύθους της Δανάης και Μελανίππης ή της Αυγής και της Αντιόπης. Τόσο ωραία ήταν η μάνα του Ιησού που η ομορφιά της τράβηξε το θεό κι ήρθε σ’ επαφή μαζί της, αυτός που δεν είναι στη φύση του να ερωτεύεται θνητά κορμιά; Ή μήπως θα ταίριαζε να ερωτευτεί ο θεός αυτήν, μια δύστυχη που τίποτε το αρχοντικό δεν είχε πάνω της και που δεν την ήξερε κανείς, ούτε καν οι γείτονες της· ο μαραγκός την είχε μισήσει και την είχε ξαποστείλει και δεν την έσωζε ούτε η θεία δύναμη ούτε οι δικαιολογίες. Όλα αυτά δεν μπορούν να έχουν καμιά σχέση με τη βασιλεία του θεού.» (Και συνεχίζουμε με τις ερωτήσεις που θέτει ο Ιουδαίος μας προς τον Ιησού:) «Όταν λουζόσουν στο ποτάμι πλάι στον Ιωάννη, φάνηκε, λες, ένα πουλί που πέταξε προς τα σένα από ψηλά. Ποιος αξιόπιστος μάρτυρας είδε αυτό το θαυμαστό γεγονός, ή ποιος άκουσε την φωνή εξ ουρανού που σε ονόμαζε υιό του θεού, πέρα από σένα κι ακόμη έναν απ’ αυτούς που τιμωρήθηκαν μαζί σου; Μα, θα μου πεις, το είπε ο προφήτης μου στα Ιεροσόλυμα, ότι θα έρθει στον κόσμο ο υιός του θεού, που θα κρίνει τους καλούς και θα τιμωρήσει τους αδίκους. Και ποιος μου λέει ότι εννοούσε εσένα και όχι τόσους και τόσους άλλους που έζησαν μετά την προφητεία; Δεν είσαι ο μόνος στον οποίο ταιριάζουν οι προφητείες που έχουν γίνει. Λες πως ο κάθε άνθρωπος χάρη στη θεία πρόνοια γίνεται υιός του θεού. Αν είναι έτσι, τότε σε τι διαφέρεις εσύ από οποιονδήποτε άλλο; Κι έπειτα, πώς, αφού όπως λες είσαι υιός του θεού, δεν σε βοήθησε στη συμφορά σου ο πατέρας σου ή δεν μπόρεσες εσύ ο ίδιος να βοηθήσεις τον εαυτό σου; Άλλωστε υπάρχουν τόσοι και τόσοι που θα ισχυριστούν ότι οι προφητείες αναφέρονται σ’ αυτούς κι όχι στον Ιησού. Λες πως όταν γεννήθηκες, ήρθαν Χαλδαίοι να σε βρουν και να σε προσκυνήσουν, νήπιο ακόμα, ως θεό, και πως το είπαν στον Ηρώδη τον Τετράρχη και κείνος έστειλε ανθρώπους του να σκοτώσουν όσα βρέφη γεννήθηκαν την ίδια χρονιά νομίζοντας πως θα βγάλει και σένα από τη μέση, για να μη βασιλεύσεις σαν θα μεγαλώσεις. Αν είναι έτσι, πώς έγινε και τώρα που μεγάλωσες εσύ ο υιός του θεού όχι μόνο δεν βασιλεύεις αλλά και τριγυρνάς πέρα δώθε σκυφτός από φόβο και ζώντας με ελεημοσύνες; Μάζεψες γύρω σου δέκα-έντεκα φυντάνια, κάτι φοροεισπράχτορες αναλφάβητους και κάτι ναυτικούς ελεεινούς και τρισάθλιους κι όλοι μαζί ξεκόψατε από τον κόσμο και το ρίξατε στην αλητεία, εξοικονομώντας τα προς το ζην με τρόπο αισχρό και ενοχλητικό. Κι αυτή πάλι η ιστορία, που όταν ήσουν νήπιο χρειάστηκε να σε φυγαδεύσουν στην Αίγυπτο για να μη σφαχτείς; Μα πώς γίνεται, να κατατρέχει τον θεό ο φόβος του θανάτου; Παρ’ όλα αυτά, κατέβηκε άγγελος από τον ουρανό, κι έδωσε εντολή στους δικούς σου να φύγετε, γιατί αν σας άφηνε στην τύχη σας θα πεθαίνατε. Και δεν μπορούσε επί τόπου να σε προστατέψει ο μέγας θεός, που ήδη είχε μπει στον κόπο να στείλει για χάρη σου δύο αγγέλους;
33,2 & 35, 1 Πλανάσαι Κέλσο! Οι Χριστιανοί δεν έκλεψαν κανένα μύθο από κανένα λαό. Δεν έκλεψαν διότι η δική τους ιστορία δεν είναι μύθος· κανείς θεός δεν πλάγιασε με καμιά γυναίκα, μάνα του Ιησού· αυτά είναι αφέλειες των άλλων λαών, που θαρρούν ότι ο Θεός έχει σώμα και ζευγαρώνει όχι μόνο με θνητές αλλά και με θνητά και άλογα όντα, όπως οι αγελάδες και οι κύκνοι, καταπώς λέει ο μύθος της Δανάης για τον Δία στην Ελλάδα.
Και οι άλλοι μύθοι που παρουσιάζεις πού κρύβουν άραγε την περιβόητη σοφία; Μήπως σε εκείνον για την περικαλλή Αντιόππη που θυγατέρα λένε πως ήτανε του βοιωτικού ποταμού Ασωπού ή του Νυκτέα και μητέρα του Ζήθου και του Αμφίωνα, όταν πλάγιασε με τον Ζευ, που μορφή Σατύρου είχε, καθώς λένε; Ή μήπως σοφία έχει ο μύθος της Μελανίππης που γέννησε τα δίδυμα παιδιά του Ποσειδώνα και που αυτός μετά την τύφλωσε; διότι τόσο πολύ την αγαπούσε αυτή και τα παιδιά που του ’ φερε στον κόσμο, ώστε και αυτά τα δύσμοιρα τα ξαπόστειλε εγκαταλελειμμένα σε τόπο ερημικό και εκεί τα μεγάλωσε με το γάλα της μια άσχετη με την οικογένεια άλογη αγελάδα. Και δεν είναι μόνο αυτά τα γεγονότα, αφού και αυτά τα ίδια τα παιδιά του, τόσο υιοί θεού ήταν, που σαν μεγάλωσαν φόνευσαν τα παιδιά της Θεανούς με την βοήθεια του ξεχασμένου τους πια πατέρα· διότι τα τελευταία, εκείνα τα πρώτα για χάρη εξουσίας τα μισούσαν, ενώ η δύσμοιρη η μάνα τους έπειτα από το χαμό τους αυτοκτόνησε και ο άνδρας της ο Μεγαπόντης πλέον μόνος του έλαβε για γυναίκα του την Μελανίππη. Αυτές λοιπόν οι απόψεις είναι για εκείνους που θεωρούν ότι ο Θεός έχει ανάγκη από τις χαρές του κόσμου τούτου και τις χαρές της ύλης, και επιθυμεί με κοινές θνητές όποτε μπορεί και είναι εύκαιρο ευκόλως να πλαγιάζει.
Εσύ που παριστάνεις τον Ιουδαίο, χωρίς να είσαι, θα έπρεπε να γνωρίζεις ότι οι ίδιοι οι Ιουδαίοι προφήτες μίλησαν για την έλευση του Σωτήρα των Εθνών δια μέσω μιας Παρθένας κόρης. Έπειτα πάλι, ενώ και συ ο ίδιος ομολογείς ότι το ανώτερο που έχει ο άνθρωπος είναι η ψυχή που συγγενεύει με τον Θεό, εντούτοις εδώ ζητάς από την μητέρα του Ιησού να έχει κάτι πάνω της αρχοντικό που να το ξέρει ο καθένας, σύμφωνα με το οποίο εσύ και οι όμοιοι σου θα μπορούσατε να εννοήσετε γιατί ο Θεός επέλεξε την Μαρία για μάνα του Ιησού. Αλλά όπως σου είπα Κέλσο, ο Θεός των Χριστιανών δεν ορέγεται σαν τον Δία ή τους άλλους θεούς των Αιγυπτίων, από τις σαρκικές απολαύσεις. Αυτά περισσότερο σε άλογα αρμόζουν παρά σε θεό· διότι κι ο χρήσιμος στην φύση γαιοσκώληκας λογική και σοφία δεν έχει αλλά εντούτοις ζευγαρώνει. Ποιά η διαφορά λοιπόν του γαιοσκώληκα από τους άλλους θεούς που ζευγαρώνουν και μάλιστα με πλάσματα που δεν ανήκουν ούτε καν στο δικό τους το ζωικό το είδος; Διότι αν δεις πλάσμα στην γη που ζευγαρώνει με πλάσμα άλλου είδους πώς θα το χαρακτηρίσεις; Πώς σου φαίνεται αυτό για τους θεούς των σοφότερων λαών από τον λαό των Χριστιανών;
Έτσι λοιπόν Κέλσο το αρχοντικό που είχε επάνω της η Μαρία δεν ήταν το σώμα της ή κάτι που άλλοι θα γνώριζαν, αλλά εκείνο ήταν αυτό που συ ο ίδιος είπες ότι συγγενεύει με το Θεό, και δηλαδή η ψυχή της, όχι το σώμα της ή η ομορφιά της· διότι το σώμα και η ομορφιά ποτέ προς το αγαθό δεν οδηγούν, αν δεν τα διοικεί η αγαθή ψυχή και κάτι τέτοιο νομίζω, αν δηλαδή η ψυχή ενός ή μίας είναι άξια, σίγουρα ο Θεός το ξέρει καλύτερα, παρά οι γείτονες τους. Και σε αυτό η Παναγία διαφορετική υπήρξε από την Αύγη που ήθελε, έστω και εν άγνοιά της, τον υιό της Τήλεφο να τον φονεύσει· αν και κάτι ανάλογο θαρρώ ήθελε και ετούτος για εκείνη την πρώτη. Ευτυχώς γι’ αυτούς και για τους καλοκάγαθους σκοπούς τους, επενέβησαν ως πάντοτε οι ελληνικοί θεοί και ο ήρωας Ηρακλής και τους απάλλαξαν από τα πάθη της ψυχής τους, μαρτυρώντας τους την κρυφή και άγνωστη σ’ αυτούς οικογενειακή τους σχέση.
Έπειτα πάλι, πώς σκαρφίζεσαι αυτά που λες για το λούσιμο μέσα στο ποτάμι; Γιατί θεωρείς πως οι δικές μας μαρτυρίες είναι αναξιόπιστες και όχι αυτές που εσύ διδάσκεις, που σου παρέδωσαν άλλωστε αυτοί που καταδίκασαν τον δάσκαλό μας; Ίσως, για να μην φαίνεσαι εσύ ως ψεύτης, παρουσιάζεις δήθεν κάποιον άλλο άνθρωπο, ένα βάρβαρο Ιουδαίο για να σε ξελασπώσει· και τον βάζεις να κατονομάσει αυτά που εσύ ο ίδιος θα ντρεπόσουν να εκφέρεις ως καθαρές ανοησίες.
Το ότι κάποιοι τιμωρήθηκαν, όπως λες, μαζί με το Δάσκαλο τους, δεν αναιρεί τις μαρτυρίες τους. Η τιμωρία δεν αναιρεί την μαρτυρία· διότι αν έτσι συνέβαινε η τιμωρία του Σωκράτη θα μπορούσε να αναιρέσει τις μαρτυρίες του για την Αθήνα. Αλλά από πότε ισχύει αυτό σοφέ του κόσμου τούτου Κέλσο;
Και για την προφητεία θα σου πω. Μπορεί και άλλοι να εμφανίστηκαν εις την γη, αλλά σε κανένα δεν εμφανίστηκε κάποιο «πουλί», ούτε και κάποια φωνή βεβαίωσε ότι «ούτος είναι ο Υιός μου ο Αγαπητός»· έτσι Κέλσο, εμφανιζόμενε ως άλλος Ιουδαίος, ίσως οι προφητείες να ταιριάζουν και σε άλλους, αλλά σε αυτούς τους άλλους δεν ταιριάζει καμιά φωνή και κανένα πουλί και επιπλέον, κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι σε αυτόν ταίριαζαν οι προφητείες· διότι κανένας από αυτούς δεν ήταν ούτε υποστήριξε ότι ήταν ο Υιός του Θεού· όλοι ήξεραν ότι απλά δεν ήταν.
Φυσικά θα πρέπει να μαρτυρηθεί, ότι σε κανένα δεν ταίριαξαν με μιας τόσες δεκάδες προφητείες, όχι μόνο των Ιουδαίων αλλά και των σοφών Ελλήνων. Και πρέπει μεστά να σημειωθεί, ότι οι Έλληνες κανένα άλλον άξιο τέτοιας τιμής δεν βρήκαν παρά τον Ναζωραίο· διότι οι Έλληνες σοφοί ήσαν εκείνοι που ανάλαβαν την πίστη και την διδασκαλία Του στον κόσμο να διαδώσουν πρώτοι απ’ όλους ανάμεσα σε φιλοσόφους.
Για να υποστηρίξει λοιπόν κανείς, ότι Υιός Θεού τυγχάνει, θα πρέπει και να το αποδείξει κατά κάποιο τρόπο. Ειδάλλως και σε κάθε άλλη περίπτωση όλοι οι τριγύρω του θα τον πάρουν ή για τρελό ή για χαζό ή και για απατεώνα.
Ο Χριστός όντας Υιός του Θεού απέδειξε ότι κατέχει αυτή την ιδιότητα και στο ποτάμι αλλά και πολύ αργότερα· όπως και συ παραδέχθηκες, «τεχνάσματα» μπορούσε ο Χριστός να κάνει, έστω και αν υποστήριξες ότι τα διδάχθηκε στην Αίγυπτο· με αυτά τα «τεχνάσματα» λέγοντας και σοφά λόγια δίδασκε στην Ιουδαία. Μόνο που εμείς ξέρουμε ότι δεν επρόκειτο για απλά τεχνάσματα, αλλά σημεία με τα οποία κάποιος μπορεί να υποστηρίζει ότι Υιός του Θεού πράγματι τυγχάνει. Για φαντάσου Κέλσο κάποιον που θα υποστήριζε ότι είναι ο Υιός του Θεού και δεν θα ήταν ικανός, όχι για πουλιά και φωνές του Θεού, αλλά και ούτε για τεχνάσματα. Εσύ μπορείς να υποστηρίξεις κάτι τέτοιο, έστω και αν πολλοί πιστεύουν ότι κατέχεις περίσσεια από σοφία; Ο Ιουδαίος που παρουσιάζεις σε εμάς τους Χριστιανούς; Γιατί αν το κάνεις θα πρέπει να το αποδείξεις κιόλας. Μπορείς λοιπόν;
Όσο αφορά τις «συμφορές» που βρήκαν τον Ιησού, ήταν προφητευμένες ότι θα συμβούν ως αποτέλεσμα της ελεύθερης δράσης των ανθρώπων· αν και καμιά συμφορά δεν τον βρήκε στα αλήθεια, διότι ο Θεός δεν γνωρίζει συμφορές. Οι συμφορές είναι μόνο για τους θνητούς.
Σωστά όμως Κέλσο λες ότι Ηρώδης πίστευε πως θα εξολοθρέψει κατά το σώμα τον Ιησού· μόνο που αυτό δεν θα μπορούσε πράγματι να συμβεί αν ο Ίδιος ο Θεός δεν το επέτρεπε. Γι’ αυτό και ο Ηρώδης απέτυχε, και ο Ιησούς μεγάλωσε και βασιλεύει. Συ Κέλσο, ως Ιουδαίος, λες ότι ο Χριστός δεν βασιλεύει τούτη την στιγμή αλλά παραδέχεσαι ότι ο Θεός δεν έχει σχέση με τα γήινα. Γιατί τότε περιμένεις τον Θεό να βασιλεύει τούτη την στιγμή στην θέση του Ηρώδη πάνω σε ένα βασίλειο της γης; Δεν γνωρίζεις ότι η βασιλεία του Θεού είναι ασφαλώς Ουράνια; Ή μήπως ο Θεός χωρά στον θρόνο του Ηρώδη, αφήνοντας εκτός της εξουσίας Του τους άλλους του κόσμου θρόνους;
Έπειτα πάλι μην λες ότι οι μαθητές του Ιησού είναι φιντάνια, φοροεισπράκτορες αναλφάβητοι, ναυτικοί ελεεινοί, τρισάθλιοι και αλήτες. Μα πώς είναι δυνατόν λοιπόν Κέλσο να παραδέχεσαι ότι αυτό το δόγμα που κατασκευάστηκε από τέτοιους ανθρώπους, έχει διάδοση ανάμεσα σε μορφωμένους, λογικούς και σώφρονες και αν και μερικοί από αυτούς βρίσκονται εντούτοις αναμεταξύ των σοφών Ελλήνων, καταδέχτηκαν να έχουν τέτοιους διδασκάλους;
Ακόμη όμως και έτσι να μην ήταν, γιατί θεωρείς ότι ο η φτωχική ζωή αρμόζει σε τέτοιου είδους ανθρώπους; Αν ήσουν Ιουδαίος αλήθεια θα μπορούσες να υποστηρίξεις αυτά που λες για τους προφήτες; Ποιός Ιουδαίος προφήτης ήταν μορφωμένος ή κατείχε εξουσία; Λες ο Θεός αλήθεια να χρειάζεται ανθρώπους με εξουσία επί της γης, για να διαδώσει τον Λόγο τον δικό Του; Μα αν δεν κάνω λάθος, η δύναμη του Θεού και μόνο αρκεί για να φωτίσει και να δυναμώσει αυτό τον άνθρωπο και τίποτα άλλο δεν χρειάζεται πιο πέρα και πιο πάνω. Ή μήπως μπορείς να υποστηρίξεις το ίδιο και για τους Έλληνες τους κυνικούς τους φιλοσόφους; Άκουσα ότι ένας από αυτούς, έστω και αν ήταν πένης και ζούσε στην Αθήνα από ελεημοσύνες, τόσο σοφός στην Ελλάδα θεωρούνταν, ώστε ακόμη και ο ίδιος ο Μ. Αλέξανδρος από την Μακεδονία τον επισκέφτηκε. Θαρρώ πως ένας μέγας τέτοιος στρατηλάτης έχει πολύ πιο σοβαρές έννοιες και πράγματα να πράξει, παρά να επισκέπτεται αναλφάβητους και φυντάνια ένεκα πενίας. Αν θυμάμαι καλά εκείνο τον σοφό τον έλεγαν Διογένη. Ναι, καλά το είπα· Διογένης ο Κυνικός. Μάλιστα ζούσε σε ένα πιθάρι, πράμα που ούτε οι μαθητές του Ιησού δεν έπρατταν. Αυτός ο σοφός άνδρας, Κέλσο, δεν έβρισκε κανένα εμπόδιο από την πενία, την κακοενδυμασία και την ελεημοσύνη για να είναι σοφός.
Μήπως άραγε υποστηρίζεις, ότι όποιος δεν κάνει χειρονακτική εργασία σαν τους δούλους δεν μπορεί να είναι παράλληλα και σοφός; Ή υποστηρίζεις ότι μόνο οι πλούσιοι και οι εργατικοί μπορούν και σκέφτονται ως λογικοί άνθρωποι; Ελπίζω να μην νομίζεις ότι έτσι έχουν τα πράγματα· διότι αν είναι έτσι θα περίμενε κανείς, ο πιο πλούσιος και πιο ισχυρός του κόσμου, ο πεθαμένος πια Κροίσος να ήταν ο πιο σοφός από όλους τους ανθρώπους. Αλλά οι μύθοι λένε ότι αντί να είναι σοφός, ίσα-ίσα η ίδια η έλλειψη σοφίας του, εκδηλώθηκε σε μέγιστη απληστία για τον πλούτο και με άξιο της επιλογής του τρόπο οδηγήθηκε στον δια της πείνας θάνατο, αφού ότι άγγιζε γίνονταν ευθύς ως ήθελε σε κίτρινο αλλά αφάγωτο χρυσάφι.
Ως και ο Σωκράτης, από όσο άκουσα, δίδασκε αλλά μισθό δεν είχε. Όχι λοιπόν Κέλσο. Οι κατηγορίες σου δεν ευσταθούν, έστω και αν είσαι σοφός άνθρωπος. Σε έχει τυφλώσει το πάθος σου ενάντια στον Δάσκαλό μας, έχεις χάσει την φιλοσοφική σου ευδαιμονία, την αρχαία απάθεια, αν κρίνει κανείς από την λογική σου· θεωρείς πως ο Ιησούς και οι μαθητές του εξοικονομούσαν προς το ζην με τρόπο αισχρό και ενοχλητικό, αλλά ποιός αληθινός σοφός μπορεί να λέει ότι αισχρό και ενοχλητικό είναι η θεραπεία ασθενών, η ανάσταση νεκρών και η αγάπη των ανθρώπων; Κάτι τέτοιο ύβρη για τον Ιπποκράτη θα ‘ταν παρά μεγάλη του κεφαλιού σοφία. Όλοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο Ιησούς και οι μαθητές Του, αν και όλα τούτα έπρατταν καθόλου δεν οικονομούσαν, διότι η οικονομία των Χριστιανών στους Ουρανούς τυγχάνει και όχι σε χρυσό και ασήμι, όπως εκείνη των απανταχού φιλάργυρων καιροσκόπων.
Κατηγορείς μάλιστα τον Θεό επειδή δεν προστάτεψε τον Ιησού ως βρέφος, αφού δεν Τον προστάτεψε επί τόπου αλλά έστειλε δυο αγγέλους. Ας εξετάσουμε λοιπόν χωρίς πάθος, αλλά με την ελληνική λογική και σοφία, όπως είπες, τα λεγόμενά σου. Ο Ιησούς ως βρέφος ανθρώπινο αν πέθανε μπορούσε να ξαναναστηθεί· μα αν το έπραττε αυτό εσύ ως Κέλσος τι θα έλεγες; Θα το αποδεχόσουν ότι αναστήθηκε; Κι έπειτα, ποιά η διαφορά να προστάτευε επί τόπου ο Θεός τον Ιησού, από να Του στείλει δύο δικούς Του δύο ασώματους αγγέλους; Μήπως το αποτέλεσμα δεν θα ήτανε το ίδιο; Δεν γλίτωσε τον θάνατο το βρέφος Ιησούς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο; Δηλαδή αν ο βασιλιάς έστελνε δύο στρατιώτες του για να προστατέψουν το υιό του, αυτό θα αποδείκνυε ότι ο βασιλιάς δεν έχει εξουσία; Μα το ανάποδο νομίζω θα συνέβαινε, εφόσον όλοι ξέρουμε ότι κανένας σπουδαίος βασιλιάς δεν κάνει όλες τις δουλειές μόνος του, αλλά για αυτές έχει τους δικούς του υπηρέτες. Ελπίζω να μην σκέφτεσαι ότι ο Θεός δεν έχει και πολλούς μάλιστα. Αν ο βασιλιάς πατέρας σου έστελνε δύο στρατιώτες του για να σε προστατέψουν, θα ήταν διαφορετικό αυτό από το να σε προστατέψει αυτός ο ίδιος; Εκτός και αν ετούτοι οι στρατιώτες αποτύγχαναν· πράγμα που θα φανέρωνε την αδυναμία του βασιλιά επί των στρατιωτών του ή την αδυναμία των τελευταίων. Όμως κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη, αφού στην περίπτωση του Ιησού η αποστολή τους έλαβε κάποιο αίσιο τέλος, ενώ στην Ελλάδα σαν δεις, μιας και όρισες τα ελληνικά παραδείγματα πιο σοφά, ο Διόνυσος που ήταν υιός του πατέρα όλων των θεών, του Δία και της Περσεφόνης, κατακομματιάσθηκε από τους άθλιους Τιτάνες και ο άλλος του ο υιός ο Έπαφος φαγώθηκε κι αυτός ζωντανός από τους τελευταίους. Αυτός ο Δίας λοιπόν και αν είναι αδύναμος θεός, παρά ο Πατέρας του Ιησού του Ναζωραίου, μιας και τίποτα δεν μπόρεσε να κάνει ή δεν ήθελε σε κάποιο κόπο να λάβει μέρος· διότι στα αλήθεια θα κόπιαζε αφού θεός δεν είναι.
Σωστό επίσης δεν είναι να λες ότι ο Θεός των Χριστιανών μπήκε σε κόπο στέλνοντας δυο αγγέλους. Μπαίνει στα αλήθεια ο Θεός σε κόπο; Αλλά και έτσι να γίνονταν, και δηλαδή ο Θεός αν έσωζε τον μικρό Ιησού επί τόπου, μήπως πάλι δεν θα έλεγες ότι ο Θεός μπήκε στον κόπο να Τον προστατέψει; Αφού λες ότι ο Θεός κόπιασε στέλνοντας δύο αγγέλους, δηλαδή κόπιασε στέλνοντας δυο άλλους, τι μας κάνει να πιστέψουμε ότι δεν θα υποστήριζες ότι ο Θεός θα έμπαινε στον κόπο να γλιτώσει τον Ιησού, εφόσον θα έπρεπε να πράξει κάτι αυτοπροσώπως; Πώς αλήθεια κοπιάζει ο βασιλιάς όταν τις βουλές του άλλοι εκτελούν; Αυτή είναι η σοφία σου λοιπόν και μόνο μεταξύ των αφελών πιάνει ευρύ αλήθεια τόπο.
Οι παλιοί μύθοι απέδιδαν θεία γέννηση στον Περσέα, τον Αμφίωνα, τον Αιακό και τον Μίνωα- ούτε κι αυτούς τους πιστεύουμε, αλλά τουλάχιστον αυτοί οι μύθοι παρουσιάζουν σαν απόδειξη τα όσα μεγάλα και θαυμαστά κατόρθωσαν εκείνοι για το καλό των ανθρώπων, ώστε να αποκτήσουν κάποια αληθοφάνεια. Εσύ τι το καλό ή θαυμάσιο, σε έργα ή σε λόγια, έχεις να παρουσιάσεις; Σε μας δεν είχες να παρουσιάσεις τίποτα, παρ’ όλο που σε προκαλούσαμε μες στο ναό, να μας δώσεις ένα χειροπιαστό σημάδι ότι ήσουν ο γιος του θεού. Ας δεχτούμε πως είναι αληθινές όλες οι τερατολογίες των μαθητών σου (οι θεραπείες, οι αναστάσεις, τα λίγα ψωμιά που έφαγαν οι πολλοί και που στο τέλος περίσσεψαν κιόλας). Σε τι διαφέρουν από τα κατορθώματα των απατεώνων θαυματοποιών κι όσων έχουν μαθητεύσει πλάι σε Αιγυπτίους; Όλοι αυτοί αναλαμβάνουν να κάνουν ακόμα πιο δύσκολα και απίθανα πράγματα και μάλιστα μπροστά σ’ όλο τον κόσμο, στην αγορά, έναντι ολίγων οβολών: και δαίμονες βγάζουν και διώχνουν μέσα από ανθρώπους, και αρρώστιες θεραπεύουν με ένα φύσημα, και πνεύματα ηρώων καλούν, και τραπέζια στρωμένα με πλούσια γεύματα και γλυκά και ψάρια, ανύπαρκτα στην πραγματικότητα, τα παρουσιάζουν κάνοντας τα να κινούνται σαν να ήταν ζωντανά ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, απλώς δίνουν αυτήν την εντύπωση. Πρέπει δηλαδή να τους θεωρήσουμε κι αυτούς υιούς του θεού, μιας και τα κατορθώνουν όλα αυτά; Δεν θα ’ ταν πιο σωστό να πούμε ότι μια τέτοιου είδους απασχόληση ταιριάζει σε ανθρώπους ελεεινούς και δυστυχισμένους;
35, 2 Τι εννοείς Κέλσο, δήθεν Ιουδαίε; Τι σχέση έχουν οι μύθοι με την καθαρή και ξάστερη αλήθεια; Ο Ίκαρος, λένε στην Ελλάδα, ότι κατάφερε και πέταξε μαζί με τον πατέρα του και αυτό όλοι γνωρίζουνε θαρρώ ότι είναι μύθος· αλλά αν κάποιος άνθρωπος αργότερα με ψεύτικα φτερά στον ουρανό τον μπλε καταφέρει στα αλήθεια να πετάξει, τι θα πρέπει να λεχθεί; Ότι αυτός δεν πέταξε, αλλά λέει ψέματα, επειδή κάποιοι νωρίτερα από αυτόν υποστήριξαν τα ίδια κατορθώματα, που ήσαν όμως παραμύθια; Δεν βλέπεις τα μεγάλα και τα θαυμάσια που έπραξε και είπε ο Ιησούς για το καλό όλων των ανθρώπων και που φυσικά κανείς άλλος θαυματοποιός δεν έπραξε, ούτε ουδέποτε θα μπορέσει να το πράξει; Διότι ο Ιησούς δεν παρουσίαζε γεύματα που δεν υπάρχουν σε κόσμο που υπήρχε, αλλά έθρεψε κόσμο υπαρκτό και πολύ σε αριθμό με ψωμιά και ψάρια που δεν υπήρχαν και μετά γινήκαν! Διότι κανείς δεν χορταίνει με εικόνες και πράγματα ανύπαρκτα Και εκείνοι οι άλλοι που πολλά και θαυμαστά πράξανε το πράξανε για να κερδίζουν χρήμα, όπως άλλωστε και συ το αναφέρεις και τους ονομάζεις θαρρώ και απατεώνες, διότι σε καμιά συγκέντρωση στην Αίγυπτο δεν είδα κάποιο να κάνει τεχνάσματα πολλά, σε άλλους που είχαν ανάγκη, δίχως εκείνος να κερδίζει.
Και στο ναό που αναφέρεις, δίκαια ο Θεός δεν παρουσίασε κάτι, διότι τον Θεό κανείς δεν Τον διατάζει ούτε Τον βάζει σε δοκιμασίες. Όσο για τα τεχνάσματα, πολλές φορές οι άνθρωποί των Ιουδαίων τα είδαν αλλά παρόλα αυτά δεν πείθονταν. Μήπως δηλαδή ένα τέχνασμα παραπάνω θα τους έπειθε στα αλήθεια; Και γνωρίζεις καλά ότι ο Ιησούς αρνήθηκε· αν έπραττε σημείο στο ναό δίχως λόγο θα ήταν σαν τους τσαρλατάνους της Αιγύπτου, που όλα τούτα τα κάνουν για εντυπωσιασμό παρά για να ωφελήσουν κάποιον. Όμως ο Ιησούς όλα τούτα για να ωφελήσει τα έπραξε και όχι για να εντυπωσιάσει απλώς, αφού στο ναό μόνο για χάρη εντυπωσιασμού θα τα έπραττε και όχι για καλό· και το ότι «τεχνάσματα» γνώριζε νομίζω και συ δεν το αμφιβάλεις.
Όπως σου είπα πριν, ο Ιησούς δεν υποστήριξε ότι μπορεί να κάνει πιο θαυμαστά τεχνάσματα από τους απατεώνες· περί απατεώνων πρόκειται, εφόσον δεν έχουν πάρει καμιά άδεια από τον Θεό, με συνέπεια να γητεύουν τους ανθρώπους και να τους οδηγούν σε πλάνες. Ο Ιησούς, είπε σε μας τους αδελφούς να προσέχουμε από αυτούς και να δεχόμαστε «τεχνάσματα», όπως λες, που γίνονται μόνο στο όνομα του δικού μας του Θεού, διότι Αυτός είναι και ο πραγματικός Θεός παρά οι άλλοι. Και αν θυμάσαι καλά εμείς υποστηρίζουμε ότι ένας Τριαδικός Θεός υπάρχει και από Αυτόν τον Θεό το δεύτερο πρόσωπο είναι ο Ιησούς. Δεν είναι λοιπόν λογικό ο Θεός να μας προτρέπει να φυλαγόμαστε από «τεχνάσματα» που Εκείνος δεν πράττει ή δεν εγκρίνει; Διότι καθετί που δεν προκύπτει από την άδεια του Θεού, δεν μπορεί παρά να είναι επικίνδυνο, εφόσον μόνο ο Θεός είναι σοφός και αγαθός και μόνο σε αυτόν αρμόζει για το τι είναι σωστό και τι όχι να δίνεται με θαυματουργικό και θείο τρόπο στους ανθρώπους.
Έπειτα ρωτάς τι το σπουδαίο και τι μεγάλο έπραξε ο Ιησούς ώστε να ξεχωρίζει από τους άλλους. Μα σοφέ Κέλσο, αν σου διαφεύγει θα στο θυμίσω εγώ λοιπόν έστω και αν παραβλέψουμε τις ιάσεις των ανθρώπων χωρίς καμιά αμοιβή! Αναστήθηκε ο Ιησούς και δηλαδή νίκησε τον θάνατο διδάσκοντας και προσκαλώντας τους ανθρώπους να τον ενδυθούν στην μελλοντική αφθαρσία. Να λοιπόν ένα καλό που οι άλλοι, Περσέας, Αμφίωνας, Μίνωας και Αιακός δεν δίδαξαν, την νίκη του ανθρώπου επί του θανάτου με στεφάνι την αιώνια ζωή. Και θαρρώ πως ο Ιησούς είπε ότι ο καθείς μπορεί να γίνει αθάνατος δια μέσω Αυτού. Κάτι τέτοιο κανείς μάγος από την Αίγυπτο δεν υποστήριξε και κανείς από αυτούς τους μάγους δεν πέθανε και κανείς τους δεν αναστήθηκε, διότι κανείς από αυτούς δεν είναι ο Σωτήρας του ανθρώπου. Αν μπορούσε κάποιος από αυτούς να το κατορθώσει, και δηλαδή να αναστηθεί, νομίζεις ότι δεν θα το είχε πράξει, ώστε να δοξαστεί από τους άλλους τους θνητούς και πάρα πολλά κέρματα εύκολα και χωρίς κόπο να κερδίσει; Και μάλιστα θα το έπραττε με περισσότερη ακόμη βούληση, αν και αυτόν τον είχαν στο ναό σαν τον Ιησού, φοβερίζοντάς τον ότι αν δεν πράξει κάποιο τέχνασμα μπορεί να τον σκοτώσουν ή χειρότερα με βασανιστήρια να τον εξευτελίσουν και να τον ταλαιπωρήσουν. Διότι αθάνατος κι αν ήταν, σίγουρα τα βάσανα θα είχαν τον δικό τους κόπο που μάλλον θα ήθελε σαφώς να αποφύγει.
Ένα σώμα σαν το δικό σου, Ιησού, δε θα μπορούσε να ’ ναι σώμα θεού· δεν θα μπορούσε να είναι θεϊκό ένα σώμα γεννημένο με το τρόπο που γεννήθηκες εσύ· ούτε τρέφεται ο θεός με τον τρόπο που τρεφόσουν εσύ· και δεν έχει ανάγκη από τα λόγια και τη φωνή σου ούτε από την πειθώ σου: αυτά ανήκαν σ’ ένα θεομίσητο και πανούργο απατεώνα.
37, 1 Ηρέμησε Κέλσο και μην ταράζεσαι, διότι ο Δάσκαλός μας δεν γεννήθηκε όπως εσύ υποστηρίζεις. Και ναι, τώρα καταλαβαίνω γιατί υποστήριξες εκείνη την απαίσια Ιουδαϊκή ιστορία με τον στρατιώτη τον Πανθέρα για την γέννηση του Δάσκαλού μας· για να μπορείς τώρα να λες, ότι ένα σώμα που δεν γεννιέται από παρθένα δεν μπορεί να είναι του Θεού. Διότι η γέννηση ενός Θεού ενσαρκωμένου, ναι μεν μπορεί να έχει «ανάγκη» την κοιλία μίας γυναίκας ώστε να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει, όπως άλλωστε αναπτύσσεται και μεγαλώνει αργότερα έχοντας «ανάγκη» την τροφή, αλλά σίγουρα δεν έχει και την ανάγκη ενός θνητού άνδρα για να σπαρθεί. Τουλάχιστον από όσα είπε στην Ελλάδα ο Ιπποκράτης και η γυναίκα και ο άνδρας χρειάζεται για να γεννηθεί ένα θνητός.
Εσύ Κέλσο δεν εμμένεις στα όσα λέμε εμείς, αλλά ποιείς εκείνα για τα οποία κατηγορείς του Ιησού τους μαθητές, ονομάζοντάς τους ψεύτες. Ένας ψεύτης κατηγορείται για αυτά που λέει και όχι για αυτά που άλλοι του βάζουνε στο στόμα του να λέει· διότι αν άλλοι πράττοντας ομοίως βάζοντας στο στόμα ενός άλλου, όπως λες ψεύτη, πράματα που εκείνος ποτέ δεν είπε, τότε δεν είναι εκείνος ο ψεύτης αλλά σαφώς εκείνοι. Αλίμονο! Άραγε σε ποιο δικαστήριο της Αθήνας άκουσες να γίνεται κάτι τέτοιο; Και αν συνέβηκε κάτι τέτοιο, γνωρίζεις πολύ καλά ότι μόνο από πανούργους άνδρες, όπως λες, μπορεί να έγινε, διότι δεν αρκούνται στα όσα είπε ο κατηγορούμενος για να τον δικάσουν, παρά κατασκευάζουν και άλλες πολλές ψεύτικες κατηγορίες. Τέτοια πράματα δεν ταιριάζουν σε σοφούς άνδρες, ούτε και σε δίκαιους αλλά σε κάτι Ιουδαίους, που για την πονηριά τους έγιναν γνωστοί στον κόσμο μας, και δεν λέω άλλους από τους Φαρισαίους.
Για το πως όμως ο Θεός αποφασίζει να υπάρξει και να εμφανιστεί εις τους ανθρώπους, αυτό μόνο σε Εκείνον αρμόζει να το κρίνει παρά σε θνητούς. Αν ο Θεός των Χριστιανών δεν ήτανε Θεός, επειδή μορφή ανθρώπου έλαβε, τότε καλά ας συλλογιστεί ο κάθε σοφός τι, ο Δίας των Ελλήνων, θα ‘τανε που εμφανίζονταν ως ταύρος ή η αγελαδόμορφη η θεά Θωρ των εξαπατημένων Αιγυπτίων. Όμως ας λεχθεί δίκαια ότι, αν και για τους απατεώνες μπορεί οι άνθρωποι στα δικαστήρια και στα συμβούλια να αποφασίζουν πολλές φορές, εντούτοις για τους θεομίσητους μόνο ένας Θεός και όχι ένας θνητός μπορεί σωστά και δίκαια να αποφασίζει, μιας και η λέξη που ανάφερες κρίση του Θεού ζητάει, παρά κανενός ασεβή θνητού που τολμά και εκφράζει δικαιοσύνη και τις αποφάσεις του Υψίστου. Ο Χριστός καθαρά το τόνισε θαρρώ, ότι η απόφαση για κάτι τέτοιο μόνο στον Πατέρα αρμόζει και σε κανένα του κόσμου άλλον. Βεβαίως ούτε μένα, ούτε σένα .
- Ανατροπή του Αληθούς Λόγου του Κέλσου
- Η έλλειψη πρωτοτυπίας στην χριστιανική πίστη
- Η Ιουδαϊκή επιχειρηματολογία
- Λόγος προς Ιουδαίους
- Η Ελληνική άποψη για το χριστιανικό δόγμα
- Κριτική της χριστιανικής διδασκαλίας
- Για τους Εβραίους και τους Χριστιανούς
- Η παραχάραξη της Ελληνικής φιλοσοφίας από τους Χριστιανούς
- Σημειώσεις
Ανώνυμος Πιστός & Απολογητής