Πολλά από τα έθνη του κόσμου διατηρούν δόγματα συγγενικά, πράγμα που μας οδηγεί στην υπόθεση ότι οι διάφορες εθνικές δοξασίες και προκαταλήψεις έχουν λίγο ως πολύ κοινή καταγωγή. Πίσω απ’ αυτές βρίσκεται εξ αρχής κάποιο αρχαίο δόγμα που, όπως λέγεται, το συντήρησαν οι σοφότεροι όλων των εθνών και πόλεων (Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Ινδοί, Πέρσες, Σαμοθράκες, Οδρύσες και Ελευσίνιοι. Οι Γαλακτοφάγοι του Ομήρου, οι Δρυίδες των Γαλατών και οι Γέτες πίστευαν σε δόγματα παρόμοια με των Ιουδαίων και μάλιστα πριν από αυτούς). Ο Λίνος, ο Μουσαίος, ο Ορφέας, ο Φερεκύδης ο Ζωροάστρης και ο Πυθαγόρας είχαν συλλάβει τα νοήματα τους και έγραψαν τις δοξασίες τους σε βιβλία που μπορεί κανείς μέχρι και στις μέρες μας να συμβουλευτεί.
 27,1 Έτσι Κέλσο λες; ότι όλα τα δόγματα του κόσμου είναι συγγενικά ως προς ένα αρχαιότερο, το οποίο το διατήρησαν οι σοφοί του κόσμου τούτου και ότι μερικοί από αυτούς, σοφοί ως πάντοτε, είχαν και ομοιότητες και με τα δόγματα των Ιουδαίων; Πλαγίως είναι σαν να υποθέτεις, ότι και οι Ιουδαίοι έχουν τμήμα αυτής της αρχαίας μοναδικής σοφίας. Πώς γίνεται όμως να υποστηρίζεις κάτι τέτοιο και στην αρχή της πολεμικής σου πραγματείας να θέτεις τους Έλληνες ως διαφορετικούς από τους βαρβάρους, εφόσον ως όλοι οι λαοί έχουν κοινή καταγωγή δογμάτων; Έγιναν δηλαδή οι Έλληνες βάρβαροι εισάγοντας και διατηρώντας δόγματα που έχουν και διατηρούν οι βάρβαροι; Και πώς ανάμεσα σε σοφούς συγκαταλέγεις και βαρβάρους, ενώ άλλοτε ως έλεγες οι Έλληνες μόνο είναι οι σοφοί; Αληθεύει όμως και πρέπει να λεχθεί, ότι μερικοί από τους Έλληνες ανέπτυξαν διαφορετικά δόγματα από εκείνα των βαρβάρων και ακόμη από εκείνα των ίδιων των πολλών Ελλήνων και έφθασαν σε δόγματα που έχουν ομοιότητες με το δικό μας, αν και ίσως ανεξάρτητα φαίνεται πως αναπτύχθηκαν σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Θα πρέπει λοιπόν να δεχτούμε ότι και οι Έλληνες σοφοί είναι βάρβαροι και άμυαλοι ή ότι το δικό μας δόγμα κατέχει και Ελληνική σοφία.

Εκείνοι τώρα που επιχειρούν να μεταμφιέσουν ή να προσδώσουν αλληγορικό χαρακτήρα στην κοσμογονία του Μωυσή, παρ’ όλο που είναι πιο λογικοί [επιεικέστεροι είσινί (από όσους την παίρνουν τοις μετρητοίς), κάνουν μεγάλο λάθος [κατηγορών της Μωϋσέως ιστορίας αιτιάται τους τροπολογουντας και άλληγορουντας αυτήν]. Γιατί το σύμπαν ούτε αρχή έχει ούτε υπόκειται σε καμία φθορά. Μόνο όσα βρίσκονται πάνω στη γη επηρεάζονται από κατακλυσμούς και μεγάλες πυρκαϊές, και μάλιστα όχι όλα μαζί και ταυτοχρόνως. (Σύμφωνα με την παράδοση των παραπάνω εθνών) έχουν γίνει πολλές φορές κατακλυσμοί και καταστροφικές πυρκαϊές και αναστατώσεις, και πιο πρόσφατα ο κατακλυσμός επί Δευκαλίωνα και η πυρκαϊά επί Φαέθοντα.2 Ακόμα κι οι Έλληνες θεωρούσαν αυτά τα γεγονότα πανάρχαια, καθώς δεν είχαν υπ’ όψη τους στοιχεία ή διηγήσεις για ακόμα πιο παλιά τέτοια γεγονότα. Ο Μωυσής τώρα, έχοντας ακούσει με προσοχή κι έχοντας λάβει γνώση των δοξασιών αυτών που ήταν διαδεδομένες ανάμεσα στα σοφά έθνη και στους διακεκριμένους άνδρες, κατάφερε να δημιουργήσει γύρω από τον εαυτό του την φήμη ότι είχε θείες δυνάμεις. (Πολλά από όσα δίδαξε άλλωστε δεν είχαν καμία πρωτοτυπία. Η περιτομή, λόγου χάριν, προέρχεται από τους Αιγυπτίους [το περιτέμνεσΰαι τα αιδοία από Αιγυπτίων έλη-λυθέναι]). Και δίχως λογική αιτία, οι γιδοβοσκοί κι οι τσοπάνηδες, προφανώς εξαπατημένοι από τις απλοϊκές του δοξασίες, ακολούθησαν τον Μωυσή που τους δίδαξε ότι δεν υπάρχει παρά ένας θεός, που ονομάζεται Ύψιστος ή Αδωνάί ή Ουράνιος ή Σαβαώθ ή δεν ξέρω πώς, και έπαψαν να αναγνωρίζουν κάθε άλλον. Οι Ιουδαίοι δεν κατάλαβαν ότι δεν έχει καμία σημασία πώς ονομάζει κανείς τον ανώτατο θεό, αν τον λέει Δία όπως οι Έλληνες ή αν χρησιμοποιεί Ινδικό όνομα ή Αιγυπτιακό. Χώρια που, παρά την αποκλειστικότητα του ενός ύψιστου θεού, οι ίδιοι και αγγέλους λατρεύουν και σε μάγια πιστεύουν, των οποίων μάλιστα ο Μωυσής ήταν ερμηνευτής, θα ασχοληθώ με την αμάθεια των Εβραίων αργότερα· ας αναφερθώ πρώτα στο ζήτημα του Ιησού, που πρωτοδίδαξε μόλις πριν λίγα χρόνια και που θεωρείται από τους Χριστιανούς υιός του θεού, για να δείξω πώς οι Χριστιανοί έχουν εξαπατηθεί και έχουν ενστερνιστεί ένα δόγμα που καταστρέφει την ζωή των ανθρώπων. Αν και ριζωμένη στα κατώτερα στρώματα και τους αμαθείς, η θρησκεία αυτή βρίσκει ανταπόκριση και ανάμεσα σε ανθρώπους μετριοπαθείς και λογικούς και σώφρονες που τείνουν να την ερμηνεύουν αλληγορικά.
 27, 2 - 29,1 Και όμως, ενώ υποτιμάς την κοσμογονία του Μωυσή, εντούτοις δεν παρατηρείς ότι ο χρόνος πάνω στον πλανήτη γη διαιρείται καλύτερα και πιο τέλεια με την κοσμογονία των Μωυσή, παρά με εκείνη των Ελλήνων. Πιο καλύτερα διαιρείται ο χρόνος πάνω στην γη βασισμένος πάνω στις 7 ημέρες τις κοσμογονίας Μωυσή, παρά στα χρόνια από την τέλεση των Ολυμπιάδων. Διότι και αυτές οι Ολυμπιάδες δεν υπήρχαν πάντοτε αλλά κάποια δεδομένη χρονική στιγμή ξεκίνησαν έστω κι ήταν σε παλιά κι αρχαία χρόνια. Αν υποθέσουμε ότι οι Έλληνες είναι οι μόνοι ικανοί να ελέγξουν τα δόγματα των βάρβαρων, όπως λες, τότε γιατί οι Έλληνες δεν χρησιμοποίησαν ένα τόσο τέλειο σύστημα μέτρησης του χρόνου της γης; Πες μας Κέλσο, πώς γνώριζε ο Μωυσής το καλύτερο μέτρο διαίρεσης του γήινου χρόνου και δεν το γνώριζαν οι παλιότεροι και πιο σοφοί από αυτόν, εφόσον λες ότι ο Μωυσής από εκείνους πήρε την σοφία τους;
Πώς πήρε από την σοφία των Ελλήνων ο Μωυσής, όταν εκείνος υποστήριζε ότι δεν υπάρχει παρά μονάχα ένας Θεός; Ποιός άλλος σοφός από τα έθνη υποστήριζε κάτι τέτοιο; Δεν ήταν άραγε τα έθνη πιστά σε πολλούς θεούς, ιδίως κατά την εποχή του Μωυσή; Και αν ακόμη αυτός πήρε την σοφία τους, τότε γιατί θεωρείς τους γιδοβοσκούς απατημένους, εφόσον ακολούθησαν διδάγματα σοφών που άκουσε και δίδαξε ο Μωυσής; Έχουν δηλαδή οι διακεκριμένοι σοφοί άνδρες, ως λες, απλοϊκές δοξασίες για εξαπατημένους και απλούς χωρίς λογική ανθρώπους;
Και πώς θα μπορούσε να κατηγορήσει κανείς τον Μωυσή για έλλειψη σοφίας, όταν εκείνος δίδαξε αυτά που εσύ λες και υποστηρίζεις; διότι ο Μωυσής πρώτος έδειξε στους άλλους ότι όντως ο Θεός ιδιαίτερο όνομα δεν έχει και άλλο όνομα δεν του αρμόζει παρά το «Είναι» (Εβραϊκά: Γιαχβέ)· διότι Εκείνος αλήθεια Είναι, ενώ οι άλλοι θεοί διόλου και καθόλου δεν Είναι.
Όσο για αυτούς που εσύ λες ότι το όνομα δεν παίζει καμιά σημασία, διότι ο ίδιος θεός υποστηρίζεις ότι είναι, πολλές ανούσιες διηγήσεις μπορώ να σου διηγηθώ από τις κατά τόπους παραδόσεις των πιστών τους και τότε είναι που πολλές και καίριες διαφορές θα δεις αναμεταξύ αυτών και Εκείνου για του Οποίου εγώ μιλώ σε αυτή την δική μου πραγματεία.
Μάλιστα διαδίδεις ότι οι Χριστιανοί Αγγέλους λατρεύουν αλλά κάτι τέτοιο για τους Χριστιανούς καθόλου δεν ισχύει· εκείνοι μόνο τον Ύψιστο Θεό λατρεύουν και τους Αγγέλους τους τιμούν μονάχα. Αυτό δε που στα αλήθεια δεν μπορεί παρά να με εκπλήσσει, δεν είναι άλλο από το ότι τους Χριστιανούς κατηγορείς ως πιστούς εις την μαγεία, αν και εσύ ο ίδιος νωρίτερα τον Ιησού κατηγόρησες, ότι θαύματα του Θεού δεν έπραττε, αλλά απλά μάγια και τεχνάσματα ποιούσε. Αν όμως αυτή την άποψη σου την δεχτούμε, θα πρέπει να δούμε ότι και τελικά στα μάγια και στα τεχνάσματα πιστεύεις, παρά στην δύναμη του Θεού του Υψίστου. Συ είπες και συ διαλέγεις.
Ακόμη και αν όλα αυτά τα παραλείψουμε, πάλι θα σε κατηγορήσω διότι λες ότι το σύμπαν δεν έχει αρχή και ούτε υπόκειται σε καμιά φθορά. Μα πώς γίνεται Κέλσο όλοι μας να έχουμε αρχή και τέλος και φθορά και ως πολλά μικρά κομμάτια, σαν εκείνα που όριζε στην Ελλάδα ο Δημόκριτος και ο Φιλόλαος, αποτελώντας τον κόσμο να του χαρίζουμε ιδιότητες διαφορετικές από αυτές που έχουμε; Μήπως δηλαδή υποστηρίζεις ότι το γάλα αποτελείται από μικρά κομμάτια ψωμί ή το ψωμί αποτελείται από μικρά κομμάτια βότρεις;
Πώς υποστηρίζεις ότι μόνο στην γη γίνονται καταστροφές και πυρκαγιές και πλημμύρες και όχι αλλού; Έχεις βρεθεί αλλού ώστε με σιγουριά να το γνωρίζεις; και αν πράγματι κατάφερες και πήγες, πόσο χρόνια έμεινες μακριά, ώστε να μιλάς για το τι συμβαίνει εκεί, εις όλους τους αιώνες;
Όσο αφορά τον Ιησού δεν θα διαφωνήσω· δίδαξε προτού μερικά χρόνια από σε και όπως λες, αν και ρίζωσε το δόγμα του σε αμαθείς ανθρώπους, όπως άλλωστε και η σοφία θα έπραττε, ρίζωσε και σε λογικούς και σώφρονες στους οποίους η μωρία δεν θα μπορούσε να ριζώσει. Ακόμη και αν δέχτηκαν δόγμα παράλογο λοιπόν, πώς είναι σώφρονες αφού δέχτηκαν ένα δόγμα, όπως λες, που καταστρέφει την ζωή τους; ή θα πρέπει να θεωρήσω ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ λογικών και αφρόνων; Τί έγινε λοιπόν; Οι σώφρονες έχασαν τα λογικά τους ή οι άφρονες έγιναν σοφοί; Διότι πώς αλλιώς θα μπορούσε να εξηγηθεί ότι ένα δόγμα για αμαθείς παραμέρισε πολλούς Έλληνες σοφούς και μερικοί από αυτούς κράτησαν τα δικά τους, μαζί με τα νέα Χριστιανικά ενδύματα που απόκτησαν, ενώ άλλοι αφού τα δεύτερα ενδύθηκαν πέταξαν εντελώς εκείνα τα παλιά τους;



 Ανώνυμος Πιστός & Απολογητής