ΛΟΓΟΣ Γ'
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΗΡ ΗΜΩΝ ΝΕΙΛΟΥ
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΗΡ ΗΜΩΝ ΝΕΙΛΟΥ
Αυτή είναι ή ενίσχυσης στον πόλεμο του αγώνος ημών, περί της οποίας γίνεται λόγος σε όλες τις Γραφές, το να μη ολιγοψυχήσομε, μήτε να ακηδιάσουμε όταν πολεμούμεθα δεινώς από πονηρούς λογισμούς, μήτε να παύσουμε να τρέχουμε τον δρόμο εν τω σταδίω.
Και αυτή μεν είναι ή δολιότητα της κακίας του διαβόλου, το να μας βάλει σε ντροπή δια τις ήττες υπό των αισχρών λογισμών, ώστε να αισχυνθούμε να αναβλέψουμε δια της μετανοίας προς το Θεό και να προσευχηθούμε εναντίον των. Αλλά δια της συνεχούς μετανοίας και αδιάλειπτου προσευχής νικούμε αυτούς και δεν δίδομε τον νότων στους εχθρούς, —αν και λαμβάνουμε παρ' αυτών χιλίας πληγάς καθ' έκαστη ημέρα—, και αποφασίζομε μέχρις ότου αποθάνουμε να μη αποστατήσουμε επ' ουδενί λόγω από την ζωηφόρον εργασία ταύτην.
Διότι μετά τούτων γίνεται εις ημάς τους εμπαθείς και αδυνάτους κρυφίως ή επίσκεψις του θείου ελέους, επειδή όχι μόνον εις ημάς, αλλά και εις τους εν τη υψηλή τάξει της καθαρότητας ισταμένους και εις τους εν βίω αξίων επαίνων «εντός της πολιτείας της ησυχίας υπό τον βραχίονα της γνώσεως του Θεού διάγοντας συμβαίνουν νοερές πτώσεις και μετά ταύτας ειρήνη και παρηγοριά και λογισμοί σωφροσύνης και πραότητας», όπως λέγει ό άγιος Ισαάκ.
Διότι όταν ένας άνθρωπος άχρηστος και ανελλιπώς από την αγυμνασία του κεντριζόμενος και καταρριπτόμενος, και εν παντί καιρώ εν αδυναμία τελών, αρπάζει την σημαία εκ των χειρών της στρατιάς των υιών των γιγάντων, τότε το όνομα του εξαίρεται και επαινείται πλέον του ονόματος των άθλούντων και γνωριζομένων εν ταίς νίκες, και αυτός λαμβάνει στέφανον και δώρα πολυτιμότερα πάντων των εταίρων του. Και τούτο μας δεικνύουν σαφώς οι άγιοι και αφαιρούν την αμφιβολία από την διάνοια ημών, δια να μη εκλυθούμε κατά τον νου στον νοερό πόλεμο, και εν καιρώ ταραχής από τις επιθέσεις των αισχρών λογισμών, και να μη αποκλίνουμε σε απόγνωση. Και πάλιν, όταν γίνει ή επίσκεψις της Χάριτος, να μη αμεριμνήσης, μήτε να επαρθείς, άλλ' εξομολογήσου εις τον Θεόν και ευχαρίστησαν Αυτόν και πρόσπεσαν εις Αυτόν επί τη μνήμη των αμαρτημάτων σου, τα οποία σου συνέβησαν εν τω καιρώ της παραχωρήσεως.
Που κατέβεις τότε και πώς απέκτησες νουν κτηνώδη; Και μνημόνευσαν της αθλιότητας της φύσεως σου και διάκριναν τους ακάθαρτους λογισμούς και τα άσχημα είδωλα, τα οποία ανυψώθηκαν στην διάνοια σου εν καιρώ χειμώνας και εν ώρα συγχύσεως και αταξίας των λογισμών, οίτινες εν τη αβλεψία της αμαυρώσεως επανέστησαν προ ολίγου εναντίον σου.
Πόσον ταχέως εξέκλινας προς τα πάθη και συνομίλησες με αυτά εν τη σκοτώσει του νοός! Και ταύτα ενθυμούμενος, μετανόησον και μέμψου τον εαυτόν σου! Κατανόησον, ότι ταύτα πάντα ή Θεία Πρόνοια επάγει εις ημάς δια να ταπεινωθώμεν.
Διότι ό Γρηγόριος ό Σιναΐτης λέγει «Εάν ό άνθρωπος δεν εγκαταλειφθεί και δεν νικηθεί και δεν κυριευθεί και δεν καταδουλωθεί υπό παντός πάθους, νικώμενος κατά τον λογισμό και κατά το πνεύμα και μη εύρίσκων βοήθεια ούτε εκ των έργων, ή εκ του Θεού, ή εκ τίνος άλλου δια παντός, ώστε παρ' ολίγον λοιπόν να έλθει εις απελπισία, καταδυναστευόμενος κατά πάντα, δεν δύναται να συντριβή και να έχει τον εαυτόν του υποκάτω πάντων και έσχατον δούλον πάντων και χειρότερο ακόμη των ιδίων των δαιμόνων, ως όλοτελώς ύπ' αυτών τυραννούμενος και νικώμενος. Και αυτή είναι ή της προνοίας οικονομική και παιδευτική ταπείνωσης.
Δι' αυτής δίδεται παρά του Θεού ή δευτέρα και υψηλή, ήτις είναι θεία δύναμις, ή ενεργούσα και επιτελούσα τα πάντα. Δι' αυτής βλέπει τον εαυτόν του πάντοτε ως όργανον ταύτης και δι' αυτής εργάζεται τα θαυμάσια του Θεού». Πρόσεχε δε τούτο μετά φόβου εάν δεν ταπείνωσης το φρόνημα σου, ή Χάρις θα σε εγκατάλειψη, και θα πέσεις τελείως εις εκείνα τα πράγματα, εις τα οποία πειράζεσαι τώρα μόνο με τους λογισμούς. Διότι το να σταθείς εν αρετές δεν είναι δικό σου κατόρθωμα, αλλά ή Χάρις είναι εκείνη, ή οποία σε βαστάζει επί της παλάμης των χειρών της και σε φυλάσσει από πάντα τα εναντία. Πρέπει όμως να προσέχουμε ακριβώς να μη δημιουργηθεί διόλου εκ μέρους ημών αιτία να ενδυναμωθούν εναντίον ημών οι πονηροί λογισμοί, επειδή δεν βαδίζομε ορθώς την οδόν του Θεού, αλλά κατά τρόπον διεφθαρμένο και απρόσεκτο.
Πρέπει λοιπόν κατά δύναμιν να διάγει πολιτεία σύμφωνων προς πάσας τας Θείας Γραφάς εν κεφαλαίο με πολλή προθυμία και σπουδή και πάντα να πράττει με ευσέβεια και ταπείνωση εκείνος, όστις θέλει να παραδοθεί , εις την αγάπη του Θεού και αληθώς να σωθεί, και χωρίς ακηδία και με επιμέλεια να επιτελή πάντοτε το έργον του Κυρίου.