Έχουμε λόγους να πιστεύουμε
ότι τα ευαγγέλια είναι αξιόπιστα;
Κατά ποιον τρόπο έχουν αμφισβητηθεί τα ευαγγέλια;
1. Έχει αμφισβητηθεί ο χρόνος συγγραφής τους και άρα η ταυτότητα των συγγραφέων τους
Η θεολογική σχολή του Tuebingen τον 19ο αι. βεβαίωνε πως τα ευαγγέλια δεν υπήρχαν πριν από την τρίτη δεκαετία του 2ου αι. μ.Χ.
2. Έχουν αμφισβητηθεί ως ιστορικά κείμενα.
Πολλοί προσπάθησαν να τα θεωρήσουν ιστορικά ανακριβή. Συχνά επίσης ακούγεται ότι έχουμε λίγες μαρτυρίες έξω από τα ευαγγέλια για τη ζωή και τη δράση του Ιησού.
3. Έχει αμφισβητηθεί από ορθολογιστές το υπερφυσικό περιεχόμενο των ευαγγελίων.
Για να ανασκευάσουμε τις αντιρρήσεις,πρέπει να απαντήσουμε στα εξής:
1. Πότε γράφτηκαν τα ευαγγέλια;
2. Ποιοι τα έγραψαν; Αποδίδει το περιεχόμενό τους τη ζωή και το έργο του Ιησού;
3. Στέκονται ιστορικά οι αφηγήσεις των ευαγγελίων; Επιβεβαιώνονται από άλλες ιστορικές πηγές;
4. Πόσο αξιόπιστες είναι οι αφηγήσεις θαυμάτων; Ποια θέση έχουν στον χριστιανισμό;
1. Πότε γράφτηκαν τα ευαγγέλια;
Σήμερα κανείς δεν μπορεί με λογικά επιχειρήματα να αρνηθεί τη χρονολόγηση των ευαγγελίων στον 1ο αι. μ.Χ.
Η πλειοψηφία των λογίων τοποθετεί
Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: περ. 85-90 μ.Χ.
Το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο: περ. 65 μ.Χ.
Το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο: περ. 80-85 μ.Χ.
Το Κατά Ιωάννην: περ. 90-100 μ.Χ.
Επιχειρήματα για τη γενική χρονολόγηση τους στον 1ο αι. μ.Χ.
Σε γραπτά των Αποστολικών Πατέρων που έγραψαν από το 90-160 μ.Χ. βρίσκουμε αρκετές περικοπές από πολλά βιβλία της Καινής Διαθήκης. Αναγνώριζαν την αυθεντία των βιβλίων.
Τα βιβλία αυτά ήταν αποδεκτά και από τους αιρετικούς Γνωστικούς πριν από τα μέσα του 2ου αι. μ.Χ.
Μήπως όμως αλλοιώθηκε το περιεχόμενο τους;
Για την εξακρίβωση του πρωτότυπου κειμένου της ΚΔ έχουμε στη διάθεσή μας πάνω από 5000 ελληνικά χειρόγραφα, ολόκληρα ή αποσπάσματα.
Τα καλύτερα και σπουδαιότερα φτάνουν μέχρι το 350 μ.Χ. (Κώδικας Βατικανού, Σιναϊτικός Κώδικας).
Έχουμε αποσπάσματα σε παπύρους που φτάνουν ως πριν από τα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. (περ. 130 μ.Χ.)
Συμπέρασμα: Το διάστημα ανάμεσα στον χρόνο της αρχικής συγγραφής και των πρώτων εκτεταμένων μαρτυριών είναι τόσο μικρό, που στην πραγματικότητα είναι αμελητέο.
Σύγκριση με άλλα αρχαία κείμενα
Η Ιστορία του Θουκυδίδη (460-400 π.Χ.) για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο είναι γνωστή μόνο από 8 χειρόγραφα, το αρχαιότερο από τα οποία ανήκει στο 900 μ.Χ., και από μερικά αποσπάσματα σε παπύρους των πρώτων αιώνων μ.Χ.
2. Ποιοι έγραψαν τα ευαγγέλια; Ήταν αξιόπιστοι;
Η αρχαία εκκλησία ποτέ δεν αμφισβήτησε τη συγγραφή των ευαγγελίων από τους ομώνυμους συγγραφείς τους.
Δεδομένου ότι η συγγραφή των ευαγγελίων τοποθετείται στον 1ο αι. μ.Χ. δεν υπάρχει εμπόδιο να δεχθούμε ως συγγραφείς τους τους συγκεκριμένους αποστόλους του Ιησού.
Πολύ νωρίς, ήδη από τον 2ο αι. μ.Χ. τα τέσσερα ευαγγέλια αποτέλεσαν μία συλλογή. Ήδη το 115 μ.Χ. ο Ιγνάτιος, επίσκοπος Αντιοχείας, αναφέρεται στο «Ευαγγέλιο», εννοώντας και τα τέσσερα μαζί.
Η αυθεντία των αποστόλων
Πίσω από τα ευαγγέλια υπάρχει η αυθεντία και το κύρος των αποστόλων
Κατά Ματθαίον: ο απ. Ματθαίος
Κατά Μάρκον: ο απ. Πέτρος (μαρτ. Παπία 130-140 μ.Χ.)
Κατά Λουκάν: ο απ. Παύλος, ο απ. Ιάκωβος, ο απ. Πέτρος, ο ευαγγ. Φίλιππος κ.ά.
Κατά Ιωάννην: ο απ. Ιωάννης
Τα συνοπτικά ευαγγέλια: Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς
Το αρχαιότερο ευαγγέλιο κατά την επικρατέστερη άποψη φαίνεται να είναι ο Μάρκος
Ο Ματθαίος και ο Λουκάς σε μεγάλο ποσοστό αντλούν από τον Μάρκο.
Πέρα από τον Μάρκο, ο Ματθαίος και ο Λουκάς αντλούν και από συλλογές λογίων του Ιησού (Q) της αρχαίας εκκλησίας.
Ο Λουκάς έχει και επιπλέον πηγές (L).
Η αξιοπιστία των συγγραφέων
Τα ευαγγέλια γράφτηκαν από ανθρώπους που γνώρισαν ως αυτόπτες μάρτυρες τον Ιησού ή υπήρξαν μαθητές των αυτοπτών μαρτύρων.
Οι συγγραφείς των ευαγγελίων επισφράγισαν το μήνυμά τους με τη ζωή και το μαρτύριό τους.
3. Στέκονται τα ευαγγέλια ως ιστορικά κείμενα;
Ιδιαίτερα ο Λουκάς καλύπτει στο έργο του τις αυστηρές απαιτήσεις της ελληνικής ιστοριογραφίας.
Ο Λουκάς τοποθετεί τα γεγονότα στο πλαίσιο της αυτοκρατορικής ιστορίας
Δίνει ονόματα αυτοκρατόρων, κυβερνητών, υποτελών βασιλέων, στελεχών του ιουδαϊκού ιερατείου, κάνει συγχρονισμούς.
Χρησιμοποιεί με ακρίβεια τους διάφορους τίτλους αξιωμάτων
Παράδειγμα από τον Λουκά β’
«Εγένετο δε εν ταις ημεραις εκείναις εξήλθε δόγμα παρά Καίσαρος Αυγούστου απογράφεσθαι πάσαν την οικουμένην. Αύτη η απογραφή πρώτη εγένετο ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρηνίου.»
Αρχαιολογικές μαρτυρίες (ενδεικτικά)
Το 1888 οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την κολυμβήθρα της Βηθεσδά,
η οποία αναφέρεται στο Κατά Ιωάννην ε’ 2.
Ιστορικές μαρτυρίες Ιουδαίων
1. Τα ραββινικά κείμενα
Οι πρώτοι Ραββίνοι θεωρούσαν τον Ιησού αμαρτωλό που ασχολήθηκε με τη μαγεία, περιφρόνησε τα λόγια των σοφών, παραπλάνησε τον κόσμο και είπε πως δεν ήρθε να καταστρέψει τον νόμο αλλά να τον συμπληρώσει. Κρεμάστηκε την παραμονή του Πάσχα, με την κατηγορία της αίρεσης και παραπλάνησης του λαού. Οι μαθητές του γιάτρευαν αρρώστους στο όνομά του. (Βλέπε το Εβραϊκό Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ, που συμπληρώθηκε το 300 μ.Χ.)
Ιστορικές μαρτυρίες Ιουδαίων
2. Ο ιστορικός Ιώσηπος (1ος αι. μ.Χ.)
Στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία (18,5,2) αναφέρεται στον Ιωάννη τον Βαπτιστή και στον Ιάκωβο, τον αδελφό του Κυρίου.
Στο ίδιο έργο (18,3,3) [Testimonium Flavianum] κάνει αναφορά στον Χριστό, στη διδασκαλία και στα θαύματά του, στην καταδίκη του από τον Πιλάτο και στον σταυρικό του θάνατο.
Η αναφορά στην ανάσταστη θεωρείται μεταγενέστερη προσθήκη, αφού ο Ιώσηπος δεν πίστευε στον Χριστό.
Ιστορικές μαρτυρίες εθνικών
Θαλλός (52 μ.Χ.), για το σκοτάδι κατά τη σταύρωση ως έκλειψη ηλίου
Μάρα Βαρ Σεραπίων (μετά το 73 μ.Χ.) στον γιο του Σεραπίωνα, παράδείγματα σοφών ανδρών: Σωκράτης, Πυθαγόρας, Ιησούς.
Κορνήλιος Τάκιτος (γύρω στο 110 μ.Χ.). Αναφορά στην εκτέλεση του Χριστού από τον Πιλάτο επί αυτοκρ. Τιβερίου, στο πλαίσιο αναφοράς του για τον εμπρησμό της Ρώμης από τον Νέρωνα. (Χρονικά 15,44)
Ιστορικές μαρτυρίες εθνικών
Σουητώνιος (γύρω στο 120 μ.Χ.). Αναφορά στους χριστιανούς, που δρούσαν με την υποκίνηση του Chrestus (του Χρηστού). (Βίος Κλαυδίου 25,4).
Πλίνιος ο νεότερος (112 μ.Χ.). Σε επιστολή του στον αυτοκρ. Τραϊανό αναφέρεται σε μια νέα θρησκευτική ομάδα στη Βιθυνία που δοξολογούσε τον Χριστό σαν θεό. (Επιστολές 10,96).
4. Τα θαύματα και
ο υπερφυσικός Ιησούς
Τα θαύματα είναι θέμα προσωπικής πίστης και όχι λογικής απόδειξης.
Ωστόσο, ποια θέση έχουν μέσα στα ευαγγέλια; Ανήκαν εκεί από την αρχή ή είναι προσθήκες; Υπάρχει κάποιος ιστορικός Ιησούς στον οποίο οι οπαδοί του αργότερα απέδωσαν υπερφυσικές ικανότητες;
Η Κριτική των Κειμένων
Η κριτική των κειμένων έχει δείξει ότι μέσα στα ευαγγέλια δεν μπορεί να ξεχωριστεί το υπερφυσικό στοιχείο από τα ιστορικά στοιχεία για το πρόσωπο του Ιησού.
Δεν υπάρχει ιστορικός Ιησούς χωρίς τον υπερφυσικό Ιησού.
Η «ποιότητα» των θαυμάτων
Τα θαύματα του Ιησού δεν είναι τερατουργήματα.
Είναι το είδος των πράξεων που περιμένει κανείς από ένα τέτοιο πρόσωπο, όπως μας τον παρουσιάζουν τα ευαγγέλια.
Εξω-ευαγγελικές μαρτυρίες
Οι Ραββίνοι θεωρούσαν τον Ιησού μάγο. Προφανώς ερμήνευαν τα θαύματά του ως μαγείες.
Ο ιστορικός Ιώσηπος (1ος αι. μ.Χ.) που δεν πίστευε στον Χριστό τον αναφέρει ως θαυματοποιό.
Ο Κέλσος,μεγάλος πολέμιος του χριστιανισμού (2ος αι. μ.Χ.), κατηγορεί τον Χριστό για μαγεία.
Η Ανάσταση, ο θεμέλιος λίθος του κηρύγματος
Το ευαγγέλιο, το μήνυμα των αποστόλων, δεν ήταν μια ιδεολογία, αλλά μαρτυρία και αναγγελία γεγονότων.
Το γεγονός της ανάστασης του Χριστού ήταν για τους αποστόλους η βάση του ευαγγελίου: η αρχή του νέου κόσμου της βασιλείας του Θεού.
Χωρίς ανάσταση μάταια η πίστις ημών.
Η Ανάσταση, ο θεμέλιος λίθος του κηρύγματος
Οι απόστολοι επισφράγισαν την μαρτυρία της Ανάστασης του Χριστού με τη ζωή τους.
Θα δέχονταν όλοι αυτοί τον θάνατο και θα οδηγούσαν τόσους άλλους στο μαρτύριο για ένα συνειδητό ψέμα;
Συμπέρασμα
Τα ευαγγέλια αξιώνουν ότι αναφέρονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα και πάνω σε αυτά εδραιώνουν το μήνυμά τους. Δεν πρόκειται απλώς για φιλοσοφικές θεωρίες ή για θεωρητικά δόγματα.
Τα ιστορικά αυτά γεγονότα ήταν ανοιχτά προς έλεγχο από όλους τους εναντίους την εποχή των αποστόλων.
Η ύπαρξη της εκκλησίας μαρτυρεί τη συγκλονιστική αξιοπιστία των ευαγγελίων. Οι εναντίοι δεν μπόρεσαν να διαψεύσουν τα γεγονότα που αφηγούνται τα ευαγγέλια.
Βιβλιογραφία
F.F. Bruce, Τα κείμενα της Καινής Διαθήκης – είναι αξιόπιστα άραγε; (Εκδ. Πέργαμος 1987)