Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του π. Μάξιμου Κυρίτση.
Η ομιλία δόθηκε στην αίθουσα της Θεολογικής Σχολής
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στις
15.12.1997, ύστερα από πρόσκληση Καθηγητών της
Θεολογικής Σχολής.
Έχουμε ανάμεσά μας τον Πανοσολογιώτατο Αρχιμανδρίτη, πατέρα Μάξιμο Κυρίτση, Ηγούμενο της Ιεράς Μονής του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω.
Το θέμα μας είναι : «Η αποτελεσματικότητα του Πνευματικού και του Ψυχιάτρου στην ψυχοσωματική υγεία του ανθρώπου».
Πιστεύουμε ότι η σημερινή ομιλία θα συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια όλων μας.
Πατέρα Μάξιμε έχετε τον λόγο:
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση που μου κάνατε και για να μην έχουμε καθυστερήσεις στο θέμα, γιατί φαντάζομαι να υπάρχουν και τρόποι συζητήσεως, αμέσως θα μπούμε στο θέμα.
Το θέμα που διάλεξα για να πω σε σας απόψε, που με έκπληξη βλέπω τρέχετε σαν τα ελάφια στις πηγές των ζωηρήτων υδάτων της πίστεως μας είναι και παλαιό και σύγχρονο. Παλαιό διότι εκφράζει διά του Πνευματικού πατρός την παράδοση της Εκκλησιαστικής μας Ορθόδοξης ζωής και σύγχρονο γιατί στην σύγχρονη εποχή γίνεται μία προσπάθεια ν΄ υποκατασταθεί ο Πνευματικός πατέρας της Εκκλησίας, ο Γέροντας που λέμε, ο Στάρετς, να υποκατασταθεί με άλλους «Πατέρες», εντός εισαγωγικών, και που σκοπό έχουν όχι απλώς να προσφέρουν μία εντύπωση εξωτερική για τη γνώση του ανθρώπου και εν συνεχεία για τη θεραπεία, αλλά ξεκινούν πολλές φορές και από αγνές και καθαρές διαθέσεις να βοηθήσουν τον άνθρωπο να υπερβεί ορισμένα εσωτερικά άσχημα πράματα που βιώνει και να τον φέρουν σε κάποια ομαλοποίηση.
Προτού μπω σ΄αυτό το θέμα θα ήθελα πρώτα να πω το εξής : ΄Ότι πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους μας, αν δεν το έχουμε αντιληφθεί, ότι ο άνθρωπος γενικά ασθενεί. Δεν είναι ο άνθρωπος έτσι όπως τον έπλασε ο Θεός. Η ασθένεια του όσο περνάνε μάλιστα τα χρόνια εντείνεται και όχι μόνο στη σωματική του σφαίρα, από διάφορες εξωτερικές επιδράσεις μολυσματικές για την υγεία του ανθρώπου, αλλά κυρίως και βασικώς ασθενεί ως προς τη ψυχή του, ως προς το ψυχικό στοιχείο του.
Αυτό είναι γνωστό σε όλους, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει εσωτερικές δυσκολίες, όπου γίνονται αιτίες για άλλες εξωτερικές δυσκολίες. Η ασθένεια του λοιπόν βρίσκεται και σε ορισμένες επί μέρους λειτουργίες του ανθρώπου, όπως είναι η σωματική του διάπλαση ή επιμέρους κάποια λειτουργία σωματική, αλλά και κυρίως στις επί μέρους εσωτερικές του λειτουργίες , που όπως λένε οι Πατέρες, ο ΄Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, στις εσωτερικές του δυνάμεις: Όπως είναι η κρίση του, η συνείδηση του, η βούληση του, η φαντασία του, πολλές φορές η μνήμη του. Δυσλειτουργούν αυτές και δημιουργούν την αίσθηση ενός άρρωστου ανθρώπου. Όταν λοιπόν πιάνει κάποιος να εξετάσει τον άνθρωπο, βλέπει αυτή την ασθένεια. Όπως ένας ιατρός όταν λίγο ψηλαφίσει το σώμα του ανθρώπου, λόγω της πείρας του, αντιλαμβάνεται που υπάρχει η ασθένεια. Όταν μάλιστα ένας ασχοληθεί με ειδικές εμπειρίες και ειδικές μορφώσεις και γνώσεις που διαθέτει και εξετάσει τον άνθρωπο ψυχοσωματικά θα βρεί και πολλές άλλες που το γυμνό μάτι δεν μπορεί να τις ανακαλύψει.
Οι άνθρωποι λοιπόν που ασχολούνται με τον άνθρωπο, από τη μια μεριά είναι οι πνευματικοί ηγέτες, οι οποίοι εξετάζουν καθολικά τον άνθρωπο και κυρίως όχι σαν ένα αντικείμενο, αλλά σαν μία ύπαρξη που ουσιαστικά την βλέπουν μέσω του εαυτού τους, γιατί ο άνθρωπος σύμφωνα με τη διδασκαλία των Πατέρων είναι ΄Ενας. Απλώς έχουμε διάφορα πρόσωπα τα οποία διαφοροποιούν κάπως τον άνθρωπο. Η φύσις του ανθρώπου είναι μία ενιαία. Αυτοί λοιπόν οι Ηγέτες, οι Πατέρες της Εκκλησίας, με πνευματικά όργανα, με πνευματικές εμπειρίες, ερευνώντας τόσο το εσωτερικό σημείο του ανθρώπου, που είναι ο νους του, η καρδιά του, οι λειτουργίες του οι πνευματικές, με μία διεισδυτικότητα πρωτοφανή, προσπαθούν να αντιληφθούν όχι απλώς τις ασθένειες, αλλά και τις αιτίες που προκαλούν τις ασθένειες.. Και ουσιαστικά αυτό είναι η αρχή της θεραπείας ενός ανθρώπου από κάποια ασθένεια. Να βρεθεί η αιτία των ασθενειών.
Και από την άλλη μεριά έχουμε τους Επιστήμονες, τους Ψυχιάτρους, τους Ψυχολόγους, που με ειδικές γνώσεις κι αυτοί, σπουδαγμένοι σε μεγάλα Πανεπιστήμια, μέσα από πειράματα και εμπειρίες, προσπαθούν κι αυτοί να ανιχνεύσουν τις ασθένειες των ανθρώπων , να γνωρίσουν δηλαδή που ασθενεί ο άνθρωπος και δεν ξέρω βέβαια. κατά πόσο μπορούν να βρουν τις αιτίες των ασθενειών και κατά συνέπεια να βρουν και τις θεραπείες. Πάντως προσπάθειες γίνονται.
Σύμφωνα με την παράδοση μας εμείς ως Ορθόδοξοι βλέπουμε ότι ο άνθρωπος ασθενεί και η αιτία της ασθένειας του δεν είναι εξωτερική, αλλά εσωτερική. Οι Πατέρες λένε ότι η αιτία της ασθένειας του ανθρώπου είναι η αποστασία του από τον Δημιουργό του και εν συνεχεία η παρουσία και οικοδόμηση της υπερηφάνειας.
Τι είναι η υπερηφάνεια; Είναι μία προσπάθεια να αναφερθεί ο άνθρωπος στον ίδιο τον άνθρωπο και τον εαυτό του και να γίνει έτσι με τις μέρες που περνούν ένα εσωτερικό βραχυκύκλωμα , γιατί δεν μπορεί κανείς, να γνωρίσει ο ίδιος τον εαυτό του εύκολα, ούτε και να θεραπεύσει ο ίδιος τον εαυτό του.
Επειδή όμως αρνήθηκε Εκείνον που τον έπλασε, ο οποίος φροντίζει και μεριμνά γι΄ αυτόν και εγωιστικά επιμένει σ΄ αυτήν την άρνηση, γι΄ αυτό ο πιο κοντινός θα λέγαμε παράγων αναφοράς είναι ο ίδιος ο εαυτός του και δεν ανέχεται να βάλλει άλλον που να είναι αφέντης , πάνω από τον εαυτό του.
Η αμαρτία επομένως με κεντρικό σημείο την υπερηφάνεια, τον εγωισμό, είναι εκείνη που δημιουργεί ασθένειες. Κατ΄ αρχάς ψυχικές και εν συνεχεία και σωματικές.
Λέει ένας σύγχρονος Πατέρας «η υπερηφάνεια είναι η ρίζα πάσης τραγωδίας, είναι το σκότος το εξώτερον». Αυτό το σκότος χωρίζει τον άνθρωπο από την αγάπη του Θεού, είναι ο σπορεύς του μίσους, είναι ο αφανιστής της ειρήνης , η αντικειμένη εις την τάξιν - δηλαδή η αντίθετη, η απέναντι - που εθέσπισε ο Θεός, σ΄ αυτήν βρίσκεται η ουσία του άδου και είναι το κύριο πρόσκομμα που δεν αφήνει να φωτισθεί ο νους του ανθρώπου και να οικοδομήσει εν Αγίω Πνεύματι , τη δική του προκοπή.
Φαντάζεσθε ένας άνθρωπος ο οποίος φέρει μία τέτοια ασθενική κατάσταση στο εσωτερικό του κι έχει αυτά τα αποτελέσματα που αναφέρθηκαν, τι τραγικές συνέπειες έχει μετά από εκεί. ΄Ενας ο οποίος ζει ένα σκοτάδι στο βάθος του, ένας ο οποίος δεν έχει τρόπο ν΄ απαλλαγεί απ΄ αυτό το σκοτάδι, όλες του οι κινήσεις και οι εσωτερικές, αλλά κυρίως οι εξωτερικές είναι κινήσεις που δημιουργούν στην ψυχοσωματική του ύπαρξη, μία διασάλευση. Δημιουργούν μία σύγκρουση. Επί παραδείγματι από αυτό το εσωτερικό ασθενικό σημείο ξεκινώντας, αρχίζουν να αναφύονται τα πάθη και τα πάθη είναι και σωματικά και ψυχικά.
Μία πληθώρα παθών εμφανίζονται στα τρία μέρη της ψυχής του ανθρώπου και στο νου του, στο λογιστικό και στην καρδία του, το θυμικό, αλλά κυρίως στη γαστέρα και τα υπογάστρια, το επιθυμητικό. ΄Οπου αυτά τα πάθη γίνονται ένα δάσος που του επισκιάζουν τον ΄Ηλιο της Δικαιοσύνης και του στερούν την ικμάδα της ζωής.
΄Οπως ένα αντικείμενο, μία ζωντανή ύπαρξη αν την βάλουμε σ΄ ένα σκοτάδι, θα δούμε ότι όχι μόνο χάνει τη θέα του ηλίου, αλλά σαν συνέπεια και αποτέλεσμα χάνει την ίδια του τη ζωή, σιγά-σιγά χάνει τη χλωροφύλλη, την ικμάδα της ζωής του και πεθαίνει και ξεραίνεται χωρίς να μπορεί κάποιος να τον βοηθήσει.
Μία άλλη συνέπεια είναι η παρουσία σκοτεινών δυνάμεων, αοράτων, στο βλέμμα αλλά και στον λογισμό του ανθρώπου, των δαιμόνων δηλαδή, που σύμφωνα πάντα με την διδασκαλία των πατέρων, «εκ νεότητος η διάνοια του ανθρώπου έγκειται επί τα πονηρά», και όπως λέει ο Άγιος Μακάριος από την νεότητα μας, η ενέργεια του δαίμονος, στο βάθος της ψυχής μας ελίσσεται γύρω από το δικό μας λογισμό και συναναπτύσσεται μαζί με τη δική μας ύπαρξη και στην ψυχική σφαίρα και στη σωματική. Και ενεργούν αυτοί απ΄ έξω αοράτως, όπως λένε, χωρίς εμείς να τους αντιλαμβανόμαστε, γιατί εμείς έχοντας το δικό μας λογισμό εσωτερικά, νομίζουμε ότι, ό,τι κάνουμε και ό,τι κατασκευάζουμε είναι δικό μας προϊόν.
Η ουσία όμως είναι , ότι το προϊόν που βγαίνει από την ενέργεια την ανθρώπινη έχει αυτό το διπλό στοιχείο. Από τη μια μεριά το μεγαλείο της ανθρώπινης υπάρξεως, γιατί γίνεται συνδημιουργός και μπαίνει και ανιχνεύει μέσα στην Κτίσιν και την Φύσιν και ανακαλύπτει τα θαυμαστά έργα του Θεού, από την άλλη μεριά όλα αυτά εξ αιτίας της υπάρξεως των δαιμόνων, γίνονται προς βλάβη του ανθρώπου και λιγότερο προς ωφέλεια.
Σιγά-σιγά έρχεται και η νέκρωση , ο θάνατος ο σωματικός είναι μία κατάληξη της εσωτερικής νεκρώσεως που υπέστη ο άνθρωπος από την παρουσία των παθών των ψυχοφθόρων και την παρουσία των δαιμόνων.
Ο θάνατος λοιπόν απ΄ όπου είναι αδύνατον να μην φανερωθούν όλα τα κακά έχει την ρίζα του έσωθεν. Εκ της καρδίας λένε έρχονται, εκπορεύονται οι διαλογισμοί οι κακοί, οι πορνείες, οι μοιχείες, οι φόνοι, κλοπαί, πλεονεξία, πονηριά, δόλος, ασέλγεια, οφθαλμός πονηρός, βλασφημία, αφροσύνη και λοιπά. Αυτά ασφαλώς δεν είναι γεννήματα της φύσεως μας, γιατί ο Θεός δεν έπλασε φύση που να γεννά τέτοια εκτρώματα, αλλά είναι στοιχεία τα οποία ήρθαν απ΄ έξω.
Λέει ο Μέγας Αθανάσιος σ΄ ένα σημείο «Ξένον γαρ φύσεως ημών την κακίαν των παθών διά της παρακοής του πρώτου ανθρώπου, εν εαυτοίς ελλιξάμεθα».
Είναι ξένη της φύσεως μας η παρουσία των παθών. Πως ήρθε; Ήρθε δια της παρακοής του πρώτου ανθρώπου, και την εδέχθη η φύσις μας σαν ένα καινούργιο στοιχείο, χωρίς να το έχει πλάσει ο Θεός.
Γι αυτό όπως οι περισσότεροι θα ξέρετε από τα Πανεπιστήμια σας η ύπαρξη του κακού ουσιαστικά δεν υφίσταται. Το κακό είναι μη ον, γίνεται ον από την στιγμή που η προαίρεση του λογικού όντος έχει τη βούληση να το προσλάβει. Αν η προαίρεση του ανθρώπου ή του Αγγέλου δεχθεί κάτι άλλο μέσα του, αμέσως αλλάζει και παύει υφιστάμενο το κακό.
Ο ΄Αγιος Μακάριος λέει το εξής : Δεν μπορούμε λέει να χαρακτηρίσουμε τους ανθρώπους σε καλούς ή κακούς. Γιατί φύσις κακή δεν υπάρχει.
Πως μπορούμε όμως να τους χαρακτηρίσουμε; Να πούμε ότι είναι κενοί ή πλήρεις. Πας άνθρωπος ή κενός εστί ή πλήρης. Κενός Αγίου Πνεύματος αν είναι ο άνθρωπος σαν αποτέλεσμα έχει αυτό που είπαμε : Το να γεμίζει η καρδιά του από ένα σωρό πάθη και ενέργειες που είναι ανεπιθύμητες και στον ίδιο τον άνθρωπο. Πλήρης είναι εκείνος ο οποίος μετέχοντας στα αγαθά του Αγίου Πνεύματος γεμίζει από εσωτερική ζωή.
Αυτή λοιπόν η δημιουργία των παθών που φέρνουν κι΄ ένα πόνο στο βάθος του ανθρώπου, ο πόνος της ενοχής, ο κάθε άνθρωπος λαμβάνει πείρα από την μικρή του ζωή. Όπως επίσης η επιθυμία του είναι πως ν΄ απαλλαγεί από αυτή την εσωτερική δύσφορη κατάσταση. Και πολλές φορές πάλι λαμβάνει πείρα και των εξωτερικών ενεργειών που κάνει ο άνθρωπος που προέρχονται ακριβώς απ΄ αυτές τις εσωτερικές συγκρούσεις.
Αυτές οι ψυχοσωματικές διαταραχές δημιουργούν την αίσθηση ότι ο άνθρωπος είναι εγκλωβισμένος μέσα σε μία φυλακή. Και παρ΄ όλο ότι έχει αυτή την αίσθηση και που προσπαθεί να βρεί κάποιες διεξόδους, αδυνατεί τις περισσότερες φορές να βρεθεί μία λύση απεγκλωβισμού από αυτές τις ανεπιθύμητες εσωτερικές καταστάσεις. Γι αυτό και απεγνωσμένα τρέχει από δω και από εκεί για να βρει μία ανάπαυση.
Ο Άγιος Μάξιμος Ομολογητής λέει ότι η προσπάθεια του ανθρώπου ν΄ απαλλαγεί από τις εσωτερικές του συγκρούσεις, τον οδηγεί στο να εφευρίσκει τρόπους να χαίρεται πάνω στο πρόσωπο της γης και επειδή αυτοί οι τρόποι αδυνατούν να του αφαιρέσουν αυτή την εσωτερική δύσκολη κατάσταση και τους τρόπους αυτούς τους ονομάζει ηδονές, του προκαλούν διπλότερη οδύνη και αυτή η ηδονή φέρνει πάλι στον άνθρωπο μία επιθυμία απαλλαγής και τρέχει πάλι στις ηδονές και γίνεται φαύλος κύκλος και δεν μπορεί να βρει ποτέ άκρη. Γεμίζει με τις μέρες που περνούν η ψυχή του με ενοχές κι αυτές οι ενοχές γίνονται η φυλακή του, γίνονται ο τάφος του.
Φανταστείτε έναν άνθρωπο φυλακισμένο ο οποίος δεν μπορεί να βγεί από τη φυλακή του, πόσες φορές φωνάζει και κράζει απεγνωσμένα. ΄Ετσι έκραζε η ανθρωπότητα χρόνια ολόκληρα μετά από την πτώση και φώναζε προς όλες τις κατευθύνσεις και η φωνή της δεν έφτανε πουθενά. Και η τελική κατάληξη ήταν όπως λένε οι Πατέρες ο Άδης, το τελευταίο κατάλυμα του ήταν το σκότος του άδου.
Και μέσα σ΄ αυτήν την συμφορά που βίωνε ο άνθρωπος, ο Θεός ως προνοητής και παιδαγωγός, σταδιακά, τον έφερνε σε διαφόρους τρόπους Θεογνωσίας. Του έστειλε Προφήτες, του έστειλε ανθρώπους με δυνάμεις, του έδινε παρηγοριές με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο μέχρι που στο τέλος ήλθε ο ΄Ιδιος και του προκάλεσε την σωτηρία με τον τρόπο που ξέρουμε.
Περνώντας τα χρόνια και αποστασιοποιούμενος ο άνθρωπος από την παράδοση αυτή που έφερε ο Χριστός στην Οικουμένη, και θα δούμε παρακάτω πως συνεχίζεται αυτή η παράδοση, δημιουργήθηκαν οι επιστήμες θεραπείας του ανθρώπου.
Εδώ στην Ελλάδα έχουμε πάρα πολλούς ιατρούς, ψυχολόγους, ψυχιάτρους που κάνουν προσπάθειες να θεραπεύσουν τον άνθρωπο. Αν πάτε στη Γερμανία ή στην Αμερική θα δείτε ότι όχι μόνο ο κοινός πολίτης έχει τον ψυχίατρο του, αλλά και ο ψυχίατρος έχει τον ψυχίατρο του. Και γίνεται μία θα λέγαμε αφόρητη κατάσταση στις κοινωνίες αυτές, όταν παρ’ όλη αυτήν την προσπάθεια των ψυχιάτρων ο άνθρωπος στενάζει κάτω από τα βάσανα της ζωής.
Και επιτρέψτε μου τώρα να μιλήσω γι΄ αυτήν την προσπάθεια, την ανθρώπινη, χωρίς να έχω πολλές γνώσεις γύρω από αυτό, αλλά από την πείρα μου σαν Πνευματικός . Γιατί καταφθάνουν πολλές φορές άνθρωποι στο εξομολογητήριο , που έχουν ήδη επισκεφθεί ψυχιάτρους-ψυχολόγους , και ανακάλυψα την ανεπάρκεια θεραπείας, είδα και έμαθα την προσπάθεια αυτών, αλλά και την αδυναμία αυτών να απεγκλωβίσουν τον άνθρωπο από τις συμφορές του.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να αξιολογήσουμε αυτές τις προσπάθειες γιατί πάρα πολλές φορές άνθρωποι με ζήλο επισημαίνουν τις ασθένειες, γνωρίζουν από τι πάσχει ο άνθρωπος και κάνουν προσπάθειες ν΄ απαλλάξουν τον άνθρωπο από αυτά τα πάθη. Όμως οι μέθοδοι και ό,τι αφορά την γνώση των ασθενειών και ό,τι αφορά την θεραπεία των έχουν ένα στραβό θεμέλιο. Δεν ξεκινούν από οντολογική γνώση της φύσεως του ανθρώπου. ΄Ολοι αυτοί πλην ελαχίστων παρατηρούν τον άνθρωπο τον πεπτωκότα. Δεν αντιλαμβάνονται την ύπαρξη του ανθρώπου στην προπτωτική του κατάσταση. Ούτε έχουν γνώση το πως μπορεί κανείς εν Χριστώ ν΄ απαλλαγεί. Και εξετάζουν μόνο το τι υφίσταται ο άνθρωπος στη θέση που βρίσκεται, δηλαδή στην πτωτική του κατάσταση.
Aκριβώς αυτό τους δημιουργεί και την αδυναμία θεραπείας. Προσπαθούν κυρίως με τον διάλογο, πολλές φορές με διάφορα φάρμακα να αποκαλύψουν τις ενοχές και τις συγκρούσεις της ψυχής, που υφίστανται από της πτώσεως της αμαρτίας, άλλοτε με ψυχαναλύσεις και άλλοτε με ισχυρές δόσεις φαρμάκων να βοηθήσουν τον άνθρωπο.
Αλλά τι βοηθάνε; Τι δίνουν στον άνθρωπο; Δίνουν μόνο κάποιο μούδιασμα των νεύρων, που πληροφορούν τον άνθρωπο για τις ασθένειες. Δεν άπτονται και δεν αγγίζουν επ΄ ουδενί λόγω ούτε την αιτία των ασθενειών, αλλά ούτε και την ίδια την ασθένεια.
Γιαυτό και πολλοί πάσχουν και ταλαιπωρούνται από τα φάρμακα και τελικά πεθαίνουν μέσα σ΄ αυτή τη δυσκολία που έχει σήμερα η κοινωνία μας, βιώνοντας αυτές τις άσχημες καταστάσεις.
Οι ψυχολόγοι συνήθως δεν πιστεύουν ότι της υπάρξεως του ανθρώπου προϋπάρχει μία άλλη φύσις. Δεν πιστεύουν στο Θεό, δεν αντιλαμβάνονται ότι ο άνθρωπος προήλθε από κάπου αλλού. Αυτό είναι και η βασική τους θα λέγαμε πλάνη. Πλανάται ο άνθρωπος όταν με ελαφρά τη συνείδηση λέει ότι ο κόσμος ολόκληρος και το στόλισμα του κόσμου που είναι ο άνθρωπος έγινε μόνος του. Κανείς δεν μπόρεσε να δώσει εξηγήσεις αυτής της θεωρίας. Απλώς λέγονται οι θεωρίες παραπλανητικά και στόχος αυτών που τις κατασκεύασαν είναι να παραπλανήσουν και να αποστασιοποιήσουν τον άνθρωπο από την φυσική του πηγή που είναι ο Δημιουργός του. Και επειδή τα λένε πολλές φορές συνθηματολογικά και ο άνθρωπος δεν μπαίνει στο κόπο να μελετήσει καλλίτερα και βαθύτερα και τη ζωή του και τις Γραφές, να βάλλει σε ενέργεια τον νου του και την λογική του, να δει ότι είναι πιο δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ο άνθρωπος έγινε από μόνος του, παρά να πιστέψει ότι τον έκανε ο Θεός. Γιατί καμμιά πληροφορία εμπειρική δεν του δίνει στη ζωή αυτήν την πραγματικότητα.
Τι πράγμα έχει γίνει μόνο του ποτέ;
Και όσοι πάνε να επιχειρηματολογήσουν γύρω από μερικά θέματα - μου έλεγε κάποιος στο στρατό : Να, λέει, πριν μερικά χρόνια οι Θερμοπύλες ήταν παραθαλάσσιες, μετά από μερικά χρόνια ο Σπερχειός έκανε τον κάμπο και έδιωξε την θάλασσα μακριά από τον κάμπο στις Θερμοπύλες. Όπως καταλαβαίνετε αυτές οι λογικές κι αυτές οι επιχειρηματολογίες δεν στέκονται σ΄ ένα λογικό και ένα νοήμονα άνθρωπο.
Δεν αντιλαμβάνονται ότι ο ΄Ανθρωπος είναι του Θεού, και ο Θεός του Ανθρώπου, και υπάρχουν λόγοι που δεν θέλουν να το πιστέψουν αυτό. Γιατί αν ένας άνθρωπος που παραβαίνει το λόγο του Θεού που ουσιαστικά δεν είναι μία ηθική πτώση, αλλά είναι μία οντολογική απομάκρυνση και θάλεγα βίαια, από την φυσική του πηγή, αυτή η αδυναμία να αντιληφθούν αυτό το πράγμα, δίνει και την ουσιαστική αδυναμία να θεραπεύσουν και τον άνθρωπο.
΄Εχει εδώ μία ωραιότατη επιχειρηματολογία ο μακαριστός Πατήρ Σωφρόνιος που θα προσπαθήσω να σας την αναλύσω όσο μπορώ για να δείτε ότι η ικανότητα των Αγίων όταν βιώνουν το ΄Αγιο Πνεύμα, πόσο διαφορετικά επιχειρηματολογούν για τον άνθρωπο και πόσο διαφορετικά οι άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος.
Τι φτιάχνουν οι επιστήμονες όταν ερευνούν τον άνθρωπο; Ανακαλύπτουν λέει τις ικανότητες της φύσεως του ανθρώπου. Μάλιστα στην πορεία της ζωής που με την εξέλιξη και με την ανάπτυξη που υφίστανται οι κοινωνίες μέσα στο χρόνο προσπαθούν να ανακαλύψουν και μέσω αυτής της γνώσεως δηλαδή της γνώσεως των ικανοτήτων του ανθρώπου ν΄ ανακαλύψουν και τις ικανότητες του Θεού και τον ίδιο το Θεό. « Οφείλομεν να είπωμεν, λέει, ότι η σύγχρονος επιστημονική πείρα εισέτι βρίσκεται μακράν αυτής της δυνατότητος να συγκριθεί προς την αδιάκοπον και αιωνόβια πείρα της Εκκλησίας».
Γιατί; Διότι η πείρα της Εκκλησίας δεν ξεκινάει μ΄ αυτό τον τρόπο. Δεν ξεκινάμε μελετώντας τον άνθρωπο να βρούμε το Θεό. Μ΄ αυτό τον τρόπο φθάνουμε στη κατάσταση, όπως λέει, του Ανθρωπομορφισμού. Δηλαδή φτιάχνουμε με τον τρόπο αυτό τον Θεό κατ΄ εικόνα ημών. Δεν ανακαλύπτουμε στον εαυτό μας τον άνθρωπο κατ΄ εικόνα Θεού. Είναι πλάνη μεγάλη και των Αρχαίων Ελλήνων. Πως έφτιαξαν τους Θεούς οι Αρχαίοι ΄Ελληνες ; Ακριβώς μελετώντας το εσωτερικό του ανθρώπου. Ότι ήταν ο άνθρωπος που έβρισκαν μέσα στον εαυτό τους, ότι ικανότητες είχαν φυσικές και ότι παθολογικές αδυναμίες τις προβάλλουν στη θεότητα. Κι έφτιαξαν Θεούς κατ΄ εικόνα του εαυτού τους. Το ίδιο κάνουν και οι άνθρωποι που ερευνούν τον άνθρωπο. Βλέποντας ο καθένας το τι έχει καθένας μέσα στον εαυτό του, που συνήθως οι ψυχολόγοι είναι γενικά παραδεκτό αυτό, οι περισσότεροι ψυχολόγοι έγιναν ψυχολόγοι γιατί είχαν κάποια προσωπικά προβλήματα και πήγαν να σπουδάσουν ψυχολογία για να λύσουν τα δικά τους προσωπικά προβλήματα. Μελετώντας λοιπόν μέσω των δικών τους προβλημάτων τον άνθρωπο, προσπάθησαν να ακτινοβολήσουν τον εαυτό τους στον άλλον άνθρωπο και να φτιάξουν εικόνα ανθρώπου κατ΄ εικόνα δική τους. Προβάλλουν τον εαυτό τους στους άλλους και όπως φτιάχναν οι Αρχαίοι ΄Ελληνες τον Δωδεκάθεο και ένα σωρό άλλους Θεούς κατ΄ εικόνα δική τους, έτσι φτιάχνουν σήμερα οι άνθρωποι που δεν πιστεύουν σε Θεούς και σε Θεό, φτιάχνουν άλλους ανθρώπους κατ΄ εικόνα και ομοίωση δικής τους.
Και όπως καταλαβαίνετε, αυτή η προσπάθεια δεν μπορεί να βγει ποτέ σε κάποιο αίσιο πέρας, γιατί ένας ασθενής δεν μπορεί να προσφέρει υγεία σ΄ έναν άλλο ασθενή. Ο ασθενής συνήθως θεραπεύεται από παράγοντες που φέρουν υγεία, από υγιείς παράγοντες. ΄Ενας νεκρός οργανισμός δεν μπορεί να θεραπευτεί από έναν άλλο νεκρό οργανισμό. Θ΄ αναστηθεί ο νεκρός οργανισμός από μία ζωή αιωνία. Κι αυτή η ζωή δεν μπορεί να είναι ανθρώπινη παρά η ζωή του αιώνιου Θεού.
Ενώ η Εκκλησία ξεκινά αντίθετα. Βάζει μέσα στις εντολές του Θεού τον άνθρωπο, χωρίς να ξέρει τι αποτελέσματα θάχουν οι εντολές του Θεού. Εμπιστεύεται στην ύπαρξη του Θεού και την διδασκαλία του Ευαγγελίου του και μ΄ ένα τρόπο υποτακτικό, αυτό είναι πίστις που έχει διαφορά από την γνώσιν, ανακαλύπτει όχι τις ικανότητες του ανθρώπου, αλλά ανακαλύπτει τα ιδεώματα της φύσεως του.
Τι σημαίνει αυτό ; Όταν λέμε ότι στο πρόσωπο του Χριστού ότι δεν έχει πρόσωπο ανθρώπου, αλλά στη θέση του προσώπου του ανθρώπου βρίσκεται το πρόσωπο του Λόγου, αλλά φέρει όμως, όπως λέει ο Πατέρας ΄Αγιος Μακάριος, τα ιδιώματα του ανθρώπινου προσώπου, έτσι και μέσα στην φύσιν μας φέρονται και ανακαλύπτονται διά της μετανοίας, διά της γνώσεως που έρχεται μέσα από την πίστιν των εντολών, ανακαλύπτονται τα ιδιώματα της φύσεως μας. Δηλαδή τα στοιχεία της Θεότητας που ακτινοβολήθηκαν πάνω στο ανθρώπινο Ον. Και που είναι ακριβώς αυτό που λέμε «Εικόνα Θεού» . Δεν αποκαλύπτεται μέσα στον άνθρωπο ο Θεός διά του ανθρώπου, αλλά ανακαλύπτει ο άνθρωπος, διά της χρήσης των εντολών του, μέσα του, την ύπαρξη του Θεού και ότι αυτός είναι εικόνα του Θεού και όχι ο Θεός εικόνα του ανθρώπου.
Αυτό είναι πίστις το άλλο που είπαμε προηγουμένως είναι η γνώσις.
Η ανθρώπινη γνώσις έχει ορισμένες δυνατότητες . Η Χριστιανική πίστις έχει απέραντες δυνατότητες. Γιατί δεν εμπιστεύεται στον εαυτό του, εμπιστεύεται το Θεό και διά του Θεού γίνεται, όπως είπε ο Πατήρ Σωφρόνιος, ένας άνθρωπος με υψηλή Θεογνωσία-Ανθρωπογνωσία και Κοσμογνωσία Γνωρίζει τον σύμπαντα κόσμο τον ορατό και τον αόρατο όχι εκ μελέτης, όχι από τα βιβλία, όχι από τις διδασκαλίες, όχι από φανταστικές θεωρίες ή πειράματα, αλλά γνωρίζει το Θεό και όλα τα δημιουργήματα του Θεού, διά της πίστεως, διά της τηρήσεως των εντολών, διά της μετανοίας, διά του Θεού. Δηλαδή τα γνωρίζει όπως ακριβώς είναι και όχι όπως θέλει να είναι ή όπως τα φαντάζεται να είναι.
Γι αυτό και η αλήθεια της Ορθοδοξίας έγκειται ακριβώς σ΄ αυτό το σημείο: ΄Ότι μη στηριζόμενος στις ικανότητες του, αναθέτοντας και καταθέτοντας τα θελήματα του στο θείο θέλημα, αποκτά την υψηλή, όπως είπα προηγουμένως Θεογνωσία και διά της Θεογνωσίας γίνεται μετά και παντογνώστης κατά χάριν. Μπαίνει μέσα στο σύμπαν και έρχεται σε επαφή μ΄ έναν ιδιαίτερο και μυστικό τρόπο με όλο τον κόσμο.
Αν θέλετε να το πιστοποιήσουμε αυτό και μέσα από την πείρα ορισμένων Γεροντάδων και παλαιών και συγχρόνων θα σας αναφέρω δύο παραδείγματα :
Ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, όταν τον αντιμετώπισε κάποτε ο Βοτοβίλωφ δεν συζήτησαν στο επίπεδο που ήθελε ο Βοτοβίλωφ, αλλά θα λέγαμε χωρίς επιχειρήματα και χωρίς ομιλία έκαναν διάλογο μυστικό με τη παρουσία του Αγίου Πνεύματος στο πρόσωπο του Αγίου Σεραφείμ και ταυτοχρόνως με την διάδοση αυτή της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος στη καρδιά του Βοτοβίλωφ , του έδωσε τέτοια εμπειρία που έφυγε με τόση πειστικότητα και κήρυττε όχι απλώς αυτό που είδαν τα μάτια του, αλλά αυτό που αισθάνθηκε η καρδιά του δίπλα από τον ΄Αγιο του Θεού.
΄Η όπως στους σύγχρονους Γεροντάδες, αναφέρουμε έναν, που είναι γνωστός σας, τον Γέροντα Πορφύριο, ο οποίος με πολλή άνεση μπορούσε διά Πνεύματος Αγίου να μπει και στο βάθος του ανθρώπου και στο βάθος του κόσμου και του μικρόκοσμου και του μεγάκοσμου και να αντιληφθεί πράγματα τα οποία δεν μπορούσαν ν΄ αντιληφθούν οι ειδικοί. Κάποιος πήγε μια μέρα σ΄ έναν γιατρό και του είπε ότι πονάει σ΄ ένα σημείο του σώματος. Ο γιατρός έψαξε και δεν μπόρεσε να βρει την ασθένεια. Όταν πήγε στον Πατέρα Πορφύριο του επεσήμανε σε ποιο ακριβώς σημείο είναι και του είπε που ακριβώς να ψάξει ο γιατρός, και ψάχνοντας ο γιατρός σ΄ εκείνο το σημείο, αντελήφθη το αληθές του λόγου του Πατρός Πορφυρίου.
Και πολλά άλλα θα μπορούσα να σας πω. Η Ορθόδοξη ζωή είναι γεμάτη από τέτοια γεγονότα, ότι δηλαδή ο άνθρωπος όταν μπαίνει στο όχημα του Θεού, δεν έχει παρά να βρει όχι μόνο το Θεό, αλλά και ν΄ ανακαλύψει και τα μυστήρια του ανθρώπου και του κόσμου.
΄Ετσι αποφεύγει αυτή την πλάνη κανείς ν΄ ανατρέπει την ιεραρχία της υπάρξεως των δύο προσώπων του Θεού και του ανθρώπου και να μεταφέρει τα δεδομένα της γνώσεως που έχει για τον εαυτό του να τα μεταφέρει στο Θεό και στους άλλους και μ΄ αυτό τον τρόπο να φτιάχνει, όπως είπα προηγουμένως, ανθρώπους και θεούς κατ΄ εικόνα.
Βασικά η αδυναμία του είναι, του ψυχολόγου εννοώ και του ψυχιάτρου, έγκειται στο ότι δεν ασχολήθηκε ποτέ ουσιαστικά με τον εαυτό του. Από ανάγκες που ίσως είχε ο ίδιος σπούδασε για να βρει κάποια θεραπεία και χωρίς να προλάβει να βρει την θεραπεία ο ίδιος, μπήκε στον κόπο και στην τόλμη θα έλεγα, να θεραπεύσει τους άλλους και εδώ ακριβώς είναι το δράμα.
«Τυφλός τυφλόν αν οδηγεί αμφότεροι εις βοθινόν εμπεσούνται». Και πολλές φορές αυτό συμβαίνει. ΄Εχουμε πολλές περιπτώσεις από την πείρα της εξομολογητικής. ΄Ανθρωποι που πήγαν να επισκεφτούν ψυχολόγους στις αρχές έκαναν κάποιες προσπάθειες για να βοηθήσουν τους ανθρώπους. Μετά όμως ενήργησαν άλλες δυνάμεις εσωτερικές, εγκλωβίστηκαν στα πάθη τους και αντί να φτάσουν σε θεραπεία, έπεσαν σε ακολασία, έπεσαν σε άλλα πάθη, δηλαδή πιο φθοροποιά απ΄ όσα είχανε πριν.
Εδώ μπορεί να υπάρχει κάποια συζήτηση, αν θέλετε, αργότερα, απλώς αναφέρω την πείρα του Πνευματικού και όχι τη γνώση των Θεολόγων, όποιος έχει κάποια άλλη γνώμη ας το πει μετά.
Και μπαίνω στο έργο του πνευματικού.
Ο Πνευματικός είναι ένα άλλο πρόσωπο. Δεν έχει καμμία σχέση με τις επιστημονικές επιδόσεις στη ζωή αυτή. Δεν έχει καμμία πληροφορία από τις θεωρίες του κόσμου. ΄Ισως πολλές φορές να τις ξέρει, αλλά δεν μπορεί να τις εμπιστευτεί, γιατί οι θεωρίες του κόσμου έχουν και τις μεταλλαγές τους και τις επιπτώσεις τους. Σήμερα λένε αυτό, αύριο λένε το άλλο. Το έργο του Πνευματικού πατρός θα έλεγα τελικά είναι χάρισμα. Δεν είναι εκ του κόσμου τούτου. ΄Οπως αυτός που δωρίζει ένα χάρισμα «ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου» ο Χριστός δηλαδή, που με το ΄Αγιο του Πνεύμα Χριστοποιεί τους ανθρώπους, έτσι και το χάρισμα που λαβαίνει ο Πνευματικός δεν είναι εκ του κόσμου τούτου, δεν είναι έργο της επιστήμης και γνώσεως επιστημονικής. Γιαυτό και ακολουθεί και άλλες διαδικασίες.
Πολλοί Πνευματικοί έπεσαν σ΄ αυτήν την πλάνη και νόμισαν ότι θα προσφέρουν έργο Πνευματικό με το ν΄ ακολουθήσουν γνωστικές μεθόδους του κόσμου. Και σπούδασαν ψυχολογία και σπούδασαν κοσμικές επιστήμες και μπήκαν μέσα στη διαδικασία της προσφοράς και της θεραπείας των ανθρώπων και εφήρμοσαν μεθόδους όχι παραδοσιακούς-εκκλησιαστικούς, όπως τις παραλάβαμε από την δισχιλιετή πείρα της Ορθοδοξίας. Αλλά εφήρμοσαν μεθόδους επιστημονικούς και στο τέλος απέτυχαν.
Γνώρισα κάποιον Πνευματικό, ο οποίος αποδελτίωνε όλες τις πράξεις όλων των πνευματικών του τέκνων. Πως κάνουνε μερικές φορές ορισμένοι άνθρωποι που φτιάχνουν καρτέλα και ξέρουν κάθε φορά όταν έρθει ο εξομολογούμενος, τι έχει πράξει στο παρελθόν, βγάζει την καρτέλα και προσθέτει ή αφαιρεί στοιχεία που αναφέρει ο εξομολογούμενος. Μέθοδος και μεθόδευση δηλαδή σπάνια. Αυτός ο άνθρωπος τελικά έφτασε να βλάπτει τους εξομολογουμένους και βλάφτηκε και ο ίδιος και ασθένησε και παρ΄ ολίγο να πεθάνει, από την μεθοδολογία που χρησιμοποίησε την επιστημονική και την κοσμική.
Η Πνευματική πατρότης είναι γέννημα της Εκκλησιαστικής ζωής. ΄Ενας Πνευματικός Πατήρ δεν μπορεί να γεννηθεί έξω από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτός θα είναι ο,τιδήποτε άλλος πατέρας, εκτός από Πνευματικός Πατέρας.
Και έχουμε τέτοιους πατέρες, είτε λέγονται Εθνοπατέρες, είτε λέγονται Αποστολικοί Πατέρες, είτε λέγονται Φυσικοί Πατέρες. Δεν είναι όμως Πνευματικοί Πατέρες.
Η Πνευματική πατρότης ,επαναλαμβάνω, προέρχεται από την Ορθόδοξη ζωή.
Μπαίνει κανείς από τα μικρά του χρόνια, μέσα στην Ορθόδοξη ζωή. Συνηθίζει να κολυμπά μέσα στην πείρα της ζωής αυτής και με τον χρόνο και με την τήρηση των εντολών , μπαίνει στη διαδικασία μετά της καθάρσεως των άλλων. Γνωστό είναι το κλασσικό χωρίο του Αγίου Γρηγορίου : «Είναι αδύνατον να καθάρεις έναν άνθρωπο, αν δεν καθαρθείς εσύ. Είναι αδύνατον να τον φωτίσεις, αν δεν έχεις τρόπο και μέσο φωτισμού». Δηλαδή πρώτα καθαρθείναι και ύστερα καθάραι, πρώτα φωτισθείναι και ύστερα φωτίσαι.
Αυτή είναι η μέθοδος της Ορθόδοξης ζωής γενικά.
Εδικώτερα δε διά το χάρισμα του Πνευματικού πατρός, όχι μόνον αυτός πρέπει να έχει αυτήν την προετοιμασία, να μπει δηλαδή μέσα στη διαδικασία της υπακοής στις εντολές του Θεού, οι οποίες είναι απέραντες μέσα στις Γραφές και ίσως δεν μπορεί να βγει εις πέρας μερικές φορές, γιαυτό και μπαίνει κάτω από την Πνευματική πατρότητα και αυτός και τηρεί τις εντολές του Πνευματικού πατρός αισθητά για να μπορέσει κι αυτός να κόψει το θέλημα του, κι όπως αναφέρει ένας ΄Αγιος είναι κοινή πείρα των Πατέρων, ότι μέσα στον άνθρωπο κυκλοφορούν τα εξής τρία θελήματα:
Το ένα θέλημα είναι το θέλημα της καρδίας μας, το δεύτερο θέλημα είναι το θέλημα του σατανά και το τρίτο θέλημα είναι η σποραδική παρουσία κατ΄ αρχάς και εν συνεχεία το μόνιμο δένδρο, το θαλερό, του Αγίου Πνεύματος. Του Πνεύματος της Αγίας Τριάδος που έρχεται μέσα από την διαδικασία της τηρήσεως των εντολών. Λέει σ΄ ένα σημείο η Γραφή: «Εάν τας εντολάς τας ημάς τηρήσετε εγώ και ο Πατήρ εισελευσόμεθα και Μονή παρ΄ εμοί ποιήσωμεν». Εγώ και ο Πατήρ και το Πνεύμα.
Λέει ένας ΄Αγιος : Προέλαβε το Πνεύμα μόλις μπήκε στον κόπο ο άνθρωπος να θελήσει να τηρήσει τις εντολές του Θεού, προέλαβε το Πνεύμα και επισκέφθηκε τον άνθρωπο και βοηθός πλέον του ανθρώπου στην τήρηση των εντολών, περιμένει την έλευση του Πατρός και του Υιού, οπότε βρίσκεται μέσα στην ψυχή του ανθρώπου η ενέργεια της Αγίας Τριάδος, μ΄ έναν τρόπο θαυμαστό και με αρχική πρόθεση να τηρήσουμε τις εντολές του Θεού. Αν δεν γίνει αυτό, αν δεν μπει μέσα σ΄ αυτή την διαδικασία κανείς, μην περιμένει να έχει εμπειρία του Αγίου Πνεύματος και κατά συνέπεια δεν θάχει την δυνατότητα να βοηθήσει κι΄ έναν άλλον άνθρωπο.
Μετάνοια κατά τους Πατέρες είναι η μεταστροφή του νοός από τα χείρονα στα κρείττονα. Εάν δεν συμβεί αυτό δεν μπορεί να γίνει κάθαρση.
Η διαδικασία της καθάρσεως αρχή έχει την μετάνοια. Η μετάνοια είναι ένα έργο που ξεκινάει από την αίσθηση της ανθρώπινης αδυναμίας. ΄Οτι εγώ δεν μπορώ να εκριζώσω το κακό, γιαυτό και μπαίνω μέσα στο Θεό, ο οποίος είναι δυνατός να εκριζώσει το κακό.
Λέει ο ΄Αγιος Μακάριος, ότι έργο δικό μας είναι να πολεμούμε τον διάβολο και να τον αντιμαχόμαστε και να αντιπαλεύουμε και να αντιπολεμούμεθα απ΄ αυτόν. ΄Εργο του Θεού είναι το «εκριζώσαι το κακό». Αν δεν έχει κανείς αίσθηση αυτής της αδυναμίας του , δεν μπορεί να πιστέψει στον Θεό, ότι θα τον κάνει καλά. Και η πείρα της παρουσίας του Θεού έρχεται από αυτό το πράγμα ακριβώς..
΄Ηρθε κάποιος και μου είπε, χωρίς να καταλάβω τι συνέβη μέσα στην ψυχή του, μπαίνει στο εξομολογητήριο και κάθησε και μου λέει: «Επιτέλους θα τα πω», χαρούμενος,- δεν μπορούσε να τα πει και ν΄ αναφέρει τις αμαρτίες του - «επιτέλους τα έγραψα». Γιατί την ώρα που άρχισε να γράφει τις αμαρτίες του, άρχισε και μέσα του η χαρά και ήρθε τρέχοντας να πει τις αμαρτίες του.
Η μετάνοια δηλαδή, αρχίζει από την στιγμή που μέσα στο νου μας αντιλαμβανόμαστε την αδυναμία μας και την ανάγκη καθάρσεως και μπαίνουμε σ΄ αυτήν την διαδικασία και εν συνεχεία το τέλος της είναι η συντριβή της καρδίας και τα έργα της μετάνοιας , που ουσιαστικά είναι η προσπάθεια να μην επανέλθουμε και πέσουμε ξανά στις αμαρτίες.
Θα σας αναφέρω πάλι μία γνώμη ενός Αγίου Πατρός: «Η μετάνοια είναι ανεκτίμητο δώρο προς την ανθρωπότητα. Η μετάνοια είναι το θείο θαύμα δια την αποκατάστασιν ημών μετά την πτώσιν. Η μετάνοια είναι έκχυση θείας εμπνεύσεως εφ΄ ημάς, δυνάμει της οποίας ανυψούμεθα εις τον Θεό, τον Πατέρα ημών, ίνα ζήσουμε αιωνίως εν τω φωτί της Αγάπης Αυτού. Διά της μετανοίας συντελείται η θέωσις ημών, τούτο είναι γεγονός ασυλλήπτου μεγαλείου. Η δωρεά αυτή κατέστη δυνατή διά της προσευχής του Χριστού εν τη Γεθσημανή, διά του θανάτου επί του Γολγοθά και διά της Αναστάσεως».
Είδατε όλα αυτά βρίσκονται μέσα στην Ορθόδοξη ζωή. ΄Εξω από την Ορθόδοξη ζωή δεν μπορούμε να βρούμε μετάνοια. Μεταμέλειες υπάρχουν, μετάνοιες δεν υπάρχουν. ΄Αλλο μεταμέλεια , άλλο μετάνοια. Μεταμελήθηκε ο Αδάμ όταν βγήκε από τον Παράδεισο. Δεν μετανόησε όμως όταν προσκλήθηκε από τον Θεό μέσα στον Παράδεισο. Γιαυτό και επέφερε τις συνέπειες στο ανθρώπινο γένος.
Ο Πνευματικός που έχει αυτή την αρχή εργάζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο και που τελικά δεν αυτοκαλείται, αλλά καλείται από τον ίδιο τον Θεό. Αυτός ο Πνευματικός μόλις μπαίνει μέσα στην γνώση της ανθρωπίνης ψυχής , μπαίνει σ ΄ένα δίλημμα. Βλέπει την εξωτερική γενική αποστασία, βλέπει την εσωτερική κακοποίηση και βλέπει και την αδυναμία διορθώσεως και παρ΄ όλο που πολλές φορές ανθρωπίνως ή και με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος προσπαθεί, βλέπει πάρα πολλές φορές αναποτελεσματικότητα στο έργο του, γιαυτό και μπαίνει στο δίλημμα: Να προχωρήσει ή να σταματήσει ;
Οι ΄Αγιοι λένε ότι είναι προτιμώτερο να σώζεις την ψυχή σου παρά να προσπαθείς να σώζεις τους άλλους. «Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδίσει τον κόσμον όλον, ζημιωθεί δε την ψυχήν αυτού ;»
Ο Αββάς Ισαάκ λέει ότι εάν θα μπεις στην έρημο να εργαστείς την Ορθόδοξη ζωή διά της Προσευχής, είναι χίλιες φορές καλλίτερο από το να μπεις μέσα στη ζούγκλα των παθών, για να σώσεις ανθρώπους.
Και γνωρίζοντας αυτά τα μηνύματα και τις διδασκαλίες των Πατέρων ένας Πνευματικός μπαίνει σ΄ αυτό το δίλημμα.
Τι να κάνει ;
Από την μια μεριά βλέπει τις ασθένειες και γνωρίζει ότι οι ασθένειες αυτές, οι περισσότερες από αυτές, θεραπεία βρίσκουν μόνο μέσα από την διαδικασία επανασυνδέσεως με τον Θεό του ανθρώπου.
΄Όπως λέει ο ΄Αγιος Γρηγόριος σ΄ ένα σημείο ότι : δεν υπάρχει τίποτε που να μένει αθεράπευτο, εάν μπει μέσα στον άνθρωπο όλος ο Χριστός. «Εάν όλος εισδέξεις τον Χριστόν πάσας τας Χριστού θεραπείας επί τας σεαυτόν συνάξεις της ψυχής, ας κατά μέρος έκαστος θεθησαύρισαι».
Δεν θα μπορείς να βρεις αλλιώς θεραπεία, την πάσα θεραπεία, εάν δεν δεχθείς μέσα σου όλον τον Χριστόν. Αυτή είναι η διδασκαλία των Πατέρων. Γι΄ αυτό βλέπετε μερικούς Γεροντάδες που έχουν Πνεύμα ΄Αγιον, δεν έχουν ασθένειες και σωματικές.
Ασφαλώς θα υπάρχουν αντιρρήσεις εδώ θα τις συζητήσουμε μετά.
Τι θα κάνει λοιπόν ;
Κι εγώ προσωπικά έχω έρθει πολλές φορές σαυτό το δίλημμα. Να συνεχίσω ή να μη συνεχίσω ;
Γιατί βλέπω τις προσωπικές μου αδυναμίες. Όταν πάω ν΄ αντιμετωπίσω έναν άνθρωπο ανακαλύπτω τις δικές μου δυσκολίες. Και όταν μάλιστα με ψυχολογικές μεθόδους, δηλαδή με συζητήσεις, με επιχειρήματα, με εξαγορεύσεις κ.λ.π. που πολλές φορές επιχειρούμε στους εξομολογουμένους μας, βλέπω αυτήν την αναποτελεσματικότητα και λέω : Τι συμφέρει να συνεχίσω ή να υποχωρήσω ;
Ο Πατήρ Σωφρόνιος λέει ένα τρομακτικό εδώ : «Εάν, λέει, μπεις στη διαδικασία της τελείας σταυρώσεως, διά της αγάπης προς τον άλλον, έστω κι αν χάνεις μερικές φορές τις ωραίες εμπειρίες της προσευχής, βγαίνεις στο ίδιο αποτέλεσμα της σωτηρίας. Γιατί η Γραφή λέει εάν εξαγάγεις άξιον εξ αναξίου ούτος ως το στόμα μου εστί.» Σαν το στόμα μου είναι αυτός..
Οπότε βάζουμε τον εαυτό μας στο θέλημα του Θεού και ούτε αποφασίζουμε εμείς, αλλά ούτε και αρνούμαστε και παρατηρούμε μέσα στη διαδρομή της πορείας μας σαν Πνευματικοί αν το θέλει ο Θεός να προχωρήσουμε ή όχι. Κι από την στιγμή που θα αντιληφθούμε ότι δεν το θέλει ο Θεός και θα δώσει τρόπο ο Θεός να το αντιληφθούμε, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να πούμε : ΣΤΟΠ.. Είσαι ανάξιος να προχωρήσεις. Και όποιος προχωρεί αντιλαμβανόμενος αυτήν την αναξιότητα, σίγουρα θα κάνει πολύ κακό αντί να κάνει καλό. Γιατί υπάρχουν και πολλές εκτροπές γύρω από το θέμα αυτό. Και αντί να ωφελήσει και να θεραπεύσει θα φτάσει στην αντίστροφη κατάσταση να βλάψει και να πάει μαζί με τους εξομολογούμενους του στην κόλαση και ο ίδιος.
Επομένως, λέει, ο Πατήρ Σωφρόνιος, σ΄ ένα άλλο σημείο, ότι χρειάζεται να έχουμε μία ευκτική προσοχή. Μία προσοχή, δηλαδή, που να συνοδεύεται από την συνεχή ευχή.
Από τις λεπτομέρειες που θ΄ αντιμετωπίσουμε στον εξομολογούμενο, μέχρι τα γενικότερα θέματα όλης της ανθρωπότητας ο Χριστός ανέλαβε να σώσει την ανθρωπότητα χωρίς να προστρέξει σε διδασκαλία προς όλους τους ανθρώπους.
Αλλά με την προσευχή της Γεθσημανής, που ήταν έμπονη και έμπυρη και με την ανάληψη της ευθύνης όλων των ανθρώπων και την τιμωρία που υπέστη οικειοθελώς χάριν των ανθρώπων, έσωσε τους ανθρώπους και έτσι θέλει και τους Πνευματικούς. Ο Πνευματικός δεν μπορεί αλλιώς να ζήσει και να δώσει ωφέλεια στους ανθρώπους αν δεν μπει μέσα σ΄ αυτήν την διαδικασία της θυσίας.
Και είναι μία μεγαλειώδης κατάσταση αυτή, όταν αρχίζουμε ν’ αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο ξεκινώντας από το συμφέρον του εαυτού μας, χωρίς πρόθεση να θυσιαστούμε για τον άλλον σε κάθε στιγμή, είτε μέρα είναι, είτε νύκτα, είτε με την παρουσία του άλλου , είτε με την απουσία του άλλου διά της προσευχής, αν δεν υπάρχει αυτή η πρόθεση, αν δεν υπάρχει αυτή η τόλμη να μπει μέσα σ΄ αυτήν την θυσία , σίγουρα δεν θα μπορέσει να κάνει δουλειά.
Γιατί μέσα στον Πνευματικό Πατέρα υπάρχουν δύο στοιχεία: Το ένα στοιχείο είναι το χάρισμα της ιερωσύνης, που φέρει και την δυνατότητα της θεραπείας και το άλλο στοιχείο είναι η προσωπική μετοχή στην χάρη που φέρει και μέσω της ιερωσύνης, αλλά και μέσω της πίστεως του στον Θεό. Εάν το χάρισμα της ιερωσύνης συνοδεύεται με την ραθυμία του πνευματικού, όταν θα εξομολογείται , ο άλλος θ΄ απαλλάσσεται μεν από τις ενοχές, δεν θα οικοδομείται όμως στην πνευματική ζωή. Οπότε θα είναι, κάθε μέρα και κάθε ώρα, εύκολη λεία του διαβόλου, κάθε άνθρωπος, έστω και αν καθαίρεται.
Σκοπός του Πνευματικού δεν είναι μόνον ν΄ αντιληφθεί τις αμαρτίες του ανθρώπου, ούτε είναι μόνο να διαβάζει την ευχή, να του συγχωρούνται οι αμαρτίες του
Σκοπός του Πνευματικού είναι, να προσπαθήσει με την προσωπική εμπειρία, την φυσική και την πνευματική που αποκτά μέσα από την δική του βίωση, την πνευματική, να μπορέσει να βοηθήσει τον άνθρωπο να βρει τον Θεό, να συναντηθεί με τον Θεό και να γίνει μέτοχος των αγαθών του Θεού.
Αυτή η δυνατότης δεν μπορεί ανθρωπίνως να επιτευχθεί.
Θα έρθει επί παραδείγματι μέσα στο νου του ανθρώπου η διάκριση και η διείσδυση, ώστε να μπει και να κατανοήσει στο βάθος τον άνθρωπο;
Ανθρωπίνως είναι αδύνατον.
Μπορεί εξωτερικά κάτι ν΄ αντιληφθεί από τις εξαγορεύσεις. Σκοπός είναι να έχει ένα χάρισμα, μία δυνατότητα να μπει στο βάθος του ανθρώπου και να του αποκαλύψει και ανακαλύψει εκείνα τα βάθη, που ούτε ο ίδιος τα έχει προσεγγίσει ποτέ και με επιμονή τα αρνείται και τα απωθεί στο υποσυνείδητο, φοβούμενος ούτε και να τ΄ αγγίξει. Και τούτο εδώ είναι έργο του Πνευματικού, να βγάζει τον δειλό άνθρωπο από το βάθος που συσπειρώνει όλες τις δυνάμεις του , στο βάθος του υποσυνείδητου, να τον βγάλει στην επιφάνεια και να τον θεραπεύει με την Χάρη του Θεού και να τον οδηγεί σε μία Θεογνωσία τέτοια , που να του δίνει τελικά την χαρά, την ειρήνη, την ευτυχία, μέσα στο βάθος της καρδιάς του.
Εάν δεν υπάρχει λοιπόν αυτή η Αγάπη, η θυσιαστική Αγάπη, είναι αδύνατον να μπορέσει κανείς να βοηθήσει τον άνθρωπο. Η Αγάπη λέει ο Πατήρ Σωφρόνιος μεταφέρει την ύπαρξη του αγαπώντος προσώπου, εις το αγαπώμενο ον και ούτως αφομοιώνει την ζωή του αγαπώμενου. Η Αγάπη έχει δυνατότητα να μεταφέρει από την καρδιά του αγαπώντος στην καρδιά του αγαπώμενου να μεταφέρει την ενέργεια της Θείας Χάριτος, που ουσιαστικά διά της Αγάπης εμφανίζεται, χωρίς να βλάπτει το άλλο πρόσωπο. Γιατί λέει ότι το πρόσωπο είναι διεισδυτόν Αγάπης. Δηλαδή το πρόσωπο έχει την δυνατότητα να αφομοιώνει αυτήν την αγάπη, να διαπερνά διά του προσώπου η Αγάπη, να εισέρχεται στην πληγωμένη φύση, χωρίς να βλάπτει την ιδιαιτερότητα του προσώπου και να θεραπεύει και να κοινωνεί και να επικοινωνεί με τον άλλον άνθρωπο διά του Θεού.
Μ΄ ένα παράδειγμα : Όπως η ατμόσφαιρα έχει την δυνατότητα να αφομοιώνει τον ήλιο και να διεισδύει ο ήλιος μέσα από την ατμόσφαιρα και να διαπερνά τις ακτίνες του σε όλα τα όντα, χωρίς να παθαίνει τίποτα η ατμόσφαιρα, όχι μόνο δεν παθαίνει, αλλά φωτίζεται περισσότερο και όπως η ακτίνα του ηλίου ακόμα και μέσα από το νερό περνά, χωρίς το νερό να παθαίνει τίποτα, έτσι ακριβώς και η Αγάπη, η Ευαγγελική όμως Αγάπη, του Θεού η Αγάπη, διεισδύει από το ένα πρόσωπο στον άλλο χωρίς να καταργεί το άλλο πρόσωπο, χωρίς να δεσμεύει και χωρίς να αιχμαλωτίζει το πρόσωπο, αλλά να το ενώνει Θεοπρεπώς και να γίνονται ταυτόχρονα δύο πράγματα. Να ενώνεται η φύσις η μία, γιατί ουσιαστικά, όπως είπαμε, μία είναι η φύσις του ανθρώπου, να ενώνεται εν Χριστώ , διατηρώντας την προσωπική ύπαρξη και ελευθερία που έχει ο καθένας από εμάς.
Αυτό είναι η Ορθόδοξη ενότητα.
΄Ολοι οι άνθρωποι προσπαθούν να ενωθούν και δημιουργούν προϋποθέσεις ενότητας, αλλά οι προϋποθέσεις ενότητας συνήθως καταλήγουν στην επιβολή της μίας θελήσεως πάνω στην άλλη και μάλιστα την βίαιη. ΄Εχουμε παραδείγματα τις Διδακτορίες, τα απολυταρχικά καθεστώτα, τα θρησκευτικά καθεστώτα, προσπαθούν διά νόμου να επιβάλλουν τις θελήσεις τους. ΄Εχουμε ακόμη και τα Χριστιανικά καθεστώτα, το απολυταρχικό καθεστώς του Παπισμού, που μ΄ ένα τρόπο πρωτοφανή στην ιστορία, πολλά απολυταρχικά καθεστώτα έρχονται και φεύγουν και αυτό δεν φεύγει και διατηρείται και δίνει και την αίσθηση αυτής της εμπειρίας του και σ΄ όλες τις Δυτικές κοινωνίες και που παρ΄ όλο που πάνε να εφαρμόσουν δημοκρατικούς θεσμούς, για να επιβάλλουν τάχα στην ανθρωπότητα ελεύθερα και δυναμικά τις θελήσεις τους, ουσιαστικά δεσμεύουν μ΄ έναν άλλο τρόπο δικτατορικό τις θελήσεις των άλλων ανθρώπων, ώστε να κάνουν τους άλλους ανθρώπους να γράψουν ακόμη και βιβλία και να μιλάμε για την τυραννία της σύγχρονης Δημοκρατίας, της σύγχρονης πλειοψηφίας.
Η ενότητα του ανθρώπου εν Χριστώ στην Ορθόδοξη Ζωή επιτυγχάνεται μ΄ ένα τέτοιο θαυμαστό τρόπο, ώστε να ενώνεται η φύσις και ενωμένη η φύσις να αποκτά ειδικές, θα λέγαμε ενωμένες δυνάμεις μία θέληση, μία καρδία, μία αγάπη, μία πορεία, ένα συγχνωτισμό και ταυτοχρόνως να μην βλάπτεται η ιδιαιτερότητα του προσώπου.
Αυτό δεν μπορεί να γίνει αλλιώς αν δεν μπει σ΄ αυτήν την διαδικασία της καθάρσεως, να φύγουν τα σκουπίδια που έχουν συσσωρευτεί στο βάθος της ψυχής του ανθρώπου, να καθαριστεί η φύσις, να μπορεί να ενωθεί η φύσις εν Χριστώ και να διατηρηθεί και το πρόσωπο, με έναν τρόπο μυστηριακό, αυτόν που έχουμε παραλάβει εμείς από τους Πατέρες μας και τους Αποστόλους μας. Και δεν προσπαθεί κανείς με άλλον τρόπο να ελκύσει τον άλλον σ΄ αυτήν την ενότητα, παρά διά της προβολής αυτής της ανιδιοτελούς και Ευαγγελικής Αγάπης.
Άλλο να επιβάλλεις το καλό και άλλο να προβάλλεις το καλό και άλλο να διεισδύεις δι΄ αυτής της προβολής στο βάθος του ανθρώπου, όπου θα τον «αναγκάζεις», εντός εισαγωγικών, μ΄ έναν ελεύθερο τρόπο να ενώνεται μαζί σου και με τον Θεό και να γίνεται όλη η ανθρωπότητα μία φύσις διατηρώντας τις ιδιαιτερότητες της.
Αυτή λοιπόν η παράδοση η δισχιλιετής που φέρουμε εμείς ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί δημιουργεί και την Πνευματική οικοδομή.
Εμείς σαν Ορθόδοξοι δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε διαφορετικά, δεν μπορούμε να πιέσουμε συνειδήσεις, μπορούμε όμως διά της Αγάπης να προκαλέσουμε τον άλλον άνθρωπο σε κοινή ζωή και αυτή η κοινή ζωή συσπειρώνεται στη ζωή της Εκκλησίας μέσα στο θυσιαστήριο.
Η Εκκλησιαστική Ζωή χωρίς θυσιαστήριο γίνεται κατακερματισμένη. Η Εκκλησιαστική Ζωή με την πείρα του θυσιαστηρίου, με όλα τα μυστήρια και μ΄ όλη την προσευχή που παρέδωσαν οι Πατέρες είναι η ζωή μέσα στο σώμα του Χριστού, οπότε είναι ζωή χαρούμενη, είναι ζωή ειρηνική, έστω και αν πιέζεται εκ των έξω, από τις δυνάμεις του κακού, ν΄ αλλάξει πορεία.
Κι ακολουθώντας αυτές τις εντολές του Θεού, αποκαλύπτονται , όπως είπα προηγουμένως, μέσα μας , αυτά τα ιδιώματα της Χάριτος του Θεού, της ενέργειας της Αγίας Τριάδος, της δημιουργικής ενέργειας της Αγίας Τριάδος και βλέπουμε στο βάθος μας, ότι ο άνθρωπος είναι ένα Ον Θεοειδές, ότι είναι ένα πρόσωπο που έχει μία πρωταρχική ύπαρξη, είναι μία εικόνα που μόνο αποκαλύπτεται η αξία της, όταν αντιπαραβληθεί προς το πρωτότυπο. Γι αυτό κι΄ έχει ανάγκη της παρουσίας του πρωτοτύπου, για ν΄ αξιολογηθεί η εικόνα Αλλιώς όταν απομακρύνουμε το πρωτότυπο, τότε μειώνουμε την αξία του ανθρώπου και η μείωση αυτής της αξίας του ανθρώπου κάνει των άνθρωπο να έχει μικρότερη αξία κι από το άλογο ζώο.
Και γι αυτό και σήμερα μία εμπειρία της σύγχρονης ζωής περί της αξίας του ανθρώπου, είναι αυτή ακριβώς και απ΄ εδώ μπορούμε να καταλάβουμε πόσο μακριά από τις κοινωνίες μας είναι ο αληθινός Θεός.
Θα μπορούσαμε να πούμε και άλλα, αλλά να μη σας κουράζω περισσότερο. Αν θέλετε, με κάποια συζήτηση, να επανέλθουμε σε ορισμένα από αυτά. Με ασθενική έτσι δυνατότητα, αλλά με πολλή αγάπη και προθυμία προσπάθησα να σας πω κάτι Εάν καταλάβατε κρατήστε τα. Εάν δεν καταλάβατε να χαιρετίσουμε και να μη ξανακαλέσετε. Εγώ αυτές τις δυνατότητες έχω.
Ερώτηση: Είπατε ότι οι Άγιοι λένε είναι προτιμότερο να σώσεις την ψυχή σου, παρά να σώσεις τους άλλους. Δεν είναι αυτό κάπως εγωκεντρικό ;
Απάντηση: Όταν πας να σώσεις τον εαυτό σου, τρώγοντας και πίνοντας , βέβαια εγωκεντρικό είναι. Αλλά αν πας να σώσεις τον εαυτό σου θυσιαζόμενος για τον Θεό, ο Θεός αυτή την θυσία θα την προσφέρει σαν ωφέλεια σ΄ όλη την οικουμένη. Οι Άγιοι που κάνανε αυτό το τόλμημα ακολουθούν το Αρνίον, όπου αν υπάγει. Και το ν΄ ακολουθήσεις τον Χριστό εκ μέρους του ανθρώπου δεν είναι σ΄ αυτά που πάει ο νους μας, στη Δόξα του, στην Ανάσταση του, στην Ανάληψη του κοντά στο Θεό Πατέρα. Πρωταρχικά είναι η κατάβαση στον Άδη. Αν μπορεί ένας άνθρωπος να κατεβεί ως στον άδη και να πάει εκεί όπου πήγε ο Χριστός, βαστάζοντας και υποβαστάζοντας τις αδυναμίες του ανθρώπου, ως δικές του προσωπικές, ας πούμε, ενοχές. Αν αυτό μπορούμε να το πούμε ιδιοτέλεια ή μπορούμε να το πούμε εγωισμό, δεν ξέρω τι είναι ταπείνωση τότε. Ένας που φεύγει από τον κόσμο, δεν φεύγει επειδή δεν αγαπάει τον κόσμο, αλλά φεύγει επειδή αναζητά τον Θεό για τον εαυτό του και μέσω του Θεού διά τον κόσμο.
Η προσευχή μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ τον σύμπαντα κόσμο. Ο Πατήρ Σωφρόνιος λέει ότι, όταν ένας προσεύχεται υποστατικά, που σημαίνει, ότι η προσευχή του είναι για την ανθρώπινη φύση, έστω κι αν ωφελεί μόνο τον εαυτό του, φαίνεται ότι ωφελεί μόνο τον εαυτό του, ουσιαστικά ωφελεί όλη την Ανθρωπότητα. Η Παναγία ήταν ένας Άνθρωπος και λένε οι Πατέρες, ότι ο σκοπός της πλάσεως του Ανθρώπου ήταν να βγάλει μία Παναγία. Που σημαίνει, ότι αρκεί μία Παναγία να διαμορφώσει όλο τον κόσμο και πράγματι άρκεσε. Αν δεν ήταν η Παναγία δεν θα μπορούσαμε νάχουμε την είσοδο του Αοράτου Θεού στον κόσμο, που με ορατό τρόπο να δώσει την θεραπεία και την σωτηρία στο ανθρώπινο γένος. Δηλαδή ένας άνθρωπος ο οποίος φροντίζει να καθαρίσει την ανθρώπινη φύση και να την φθάσει στο αρχαίο κάλλος και να περάσει από το αρχαίο κάλλος και να φθάσει στο υπεραιώνιο κάλλος, το σκοπό, δηλαδή, το τέλος για το οποίο πλάστηκε από τον Θεό . Αυτό είναι το μεγαλειοδέστερο έργο και δι΄ αυτού του έργου μπορεί να σωθεί όλη η ανθρωπότητα. Μπορεί ο Θεός δηλαδή, δι΄ αυτού και μόνο του έργου που έκανε ένας άνθρωπος, να συγκινηθεί και να σώσει δωρεά όλους τους ανθρώπους. Μπορούμε να το φαντασθούμε αυτό ;
Ερώτηση: Αισθάνομαι την ανάγκη να σας ευχαριστήσουμε γιατί μας τα ξεκαθαρίσατε. Γιατί και από την έδρα αυτή της Θεολογικής Σχολής έχει ακουστεί ότι ο Πνευματικός δεν είναι τίποτε άλλο από ένας ψυχίατρος, αφού αυτό που πρέπει να κάνει είναι να συμβουλέψει και όχι να συστήσει, ακόμα και να ζητήσει από τον εξομολογούμενο να κάνει υπακοή. Και δεύτερο να ρωτήσω: Ακούγεται πολλές φορές κάποιος δεν πάει καλά στην πνευματική του ζωή και αισθάνεται την ανάγκη να πάει στον Πνευματικό. Πηγαίνει και μετά από δύο-τρεις μέρες βρίσκεται ξανά στην ίδια κατάσταση. Μήπως έτσι ζει τον Πνευματικό του σαν ψυχίατρο ; Και τι θα πρέπει να προσέξει κάθε αγωνιζόμενος Χριστιανός που ζει αυτήν την κατάσταση ;
Απάντηση : ΄Ηθελα ν΄ αναφερθώ και σ΄ ένα γεγονός της εκτροπής και όσον αφορά τον Πνευματικό και όσον αφορά τον εξομολογούμενο. Γιατί εγώ είπα μόνο τα θετικά σημεία. Υπάρχουν και οι εκτροπές σ΄ αυτές τις περιπτώσεις. Στη διαδικασία δηλαδή την εξομολογητική. ΄Ενας Πνευματικός όταν κάνει προσπάθεια να φτιάσει κατ΄ εικόνα του τους άλλους ανθρώπους, αυτός σίγουρα θ΄ αποτύχει, διότι θα το αντιληφθεί πολύ γρήγορα ο εξομολογούμενος και θα παραιτηθεί αυτής της προσπάθειας. Δηλαδή όπως ένας πολιτικός όταν προσπαθεί σώνει και καλά ν΄ αποκτήσει οπαδούς, να τον χειροκροτούν, αργά ή γρήγορα τον πολιτικό αυτό θα τον θαυμάσουν για ένα διάστημα. Μετά θα τον διώξουν από τη ζωή τους. Γιατί ; Διότι διαβλέπει ότι θέλει να καθυποτάξει διά της βίας τις θελήσεις και όχι διά της Αγάπης να αιχμαλωτίσει και να προσφέρει την ενότητα και την διείσδυση αυτήν που λέμε από πρόσωπο προς πρόσωπο. Από το πρόσωπο του Θεού οι ενέργειες οι Θείες να διέρχονται διά του προσώπου του κεκαθαρμένου Πνευματικού και διά του κεκαθαρμένου Πνευματικού οι ίδιες ακτινοβολίες της Θείας Χάριτος να διέρχονται μέσα από τις θελήσεις και τις φύσεις των προσώπων που πλησιάζουν τον Πνευματικό.
Ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του στοιχεία που αντιλαμβάνεται το ορθό και το μη ορθό. Αυτή είναι η μία πλευρά. Η άλλη πλευρά είναι πλευρά του εξομολογουμένου. Όταν αυτός δεν πλησιάζει με τέτοιο Θεοπρεπή τρόπο, όπως δεν πλησίασε ο Ιούδας με τέτοιο τρόπο τον Χριστό. Ο Ιούδας τον Χριστό τον περίμενε σαν ελευθερωτή των αιχμαλώτων Εβραίων, όπως τον περίμεναν και όλοι οι Φαρισαίοι. Και όταν αντιλήφθηκαν ότι ο Χριστός δεν είχε αυτές τις προθέσεις αμέσως του είπαν ότι εμείς σ΄ αφήνουμε. Και μάλιστα όταν τους προσέφερε τον υψηλότερο τρόπο θεραπείας που ήταν η Σάρκα Του και το Αίμα Του, εκείνη την στιγμή πια σκανδαλίσθηκαν τόσο πολύ και του είπαν εμείς φεύγουμε.
«Εάν μη φάγετε την Σάρκα του Υιού του Ανθρώπου και πίετε αυτού το Αίμα , ουκ έχετε ζωή εν αυτοίς». Μα πως δυνάμεθα να φάμε την Σάρκα ενός Ανθρώπου ; Σκληρός ο Λόγος αυτός. «Τις δύναται αυτού ακούειν;» Ποιος μπορεί ν΄ ακούσει αυτόν τον Λόγο ; Κι αμέσως απεχώρησαν και κάθησαν άναυδοι οι Απόστολοι και στράφηκε προς αυτούς ο Χριστός. «Εγώ αυτό έχω να σας πω. Αυτήν την μέθοδο έχω. Μη και υμείς θέλετε υπάγειν ;» Δηλαδή προκειμένου να προσφέρει τον ορθό τρόπο Ζωής ο Χριστός δεν τον εξαρτά από το κατά πόσο ο άνθρωπος θα τον προσλάβει . ΄Οχι. Η φύσις του ανθρώπου σαν διψασμένη γη δέχεται αυτή την δροσιά., αλλά η θέληση που σαν πέπλο σκεπάζει την ανάγκη της φύσεως απεμπολεί τον δωρεοδότη Θεό.
Και από τα δύο μέρη μπορεί να υπάρχει εκτροπή. Γιαυτό και λέμε και από το ένα μέρος πρέπει να υπάρχει η άνεση για να δοθεί θυσιαστικά για τον άλλον μέσα πάντα από την Ορθόδοξη Ζωή και από την άλλη να υπάρχει η εμπιστοσύνη ότι ο Θεός, διά του Πνευματικού, θα του αποκαλύψει την αλήθεια που αφορά την θεραπεία του, την σωτηρία του, την αποκατάσταση του εν Χριστώ στη μέλλουσα ζωή.
Ερώτηση: Είπατε ότι, ο Θεός διά του Πνευματικού αποκαλύπτει το θέλημα της ? του ανθρώπου που αγωνίζεται και μπαίνει στη μετάνοια κλπ. Στη περίπτωση που κάνοντας υπακοή, το πνευματικό παιδί δεν προχωρεί, από κούραση, είναι μέθοδος της Χάριτος του Θεού στον άνθρωπο;
Απάντηση: Όταν κάνει ο υποτακτικός, ας πούμε, ειλικρινή, αληθινή υπακοή στον Γέροντα και αδυναμίες νάχει ο Γέροντας, ο Θεός δεν θα τον αφήσει απληροφόρητο. Οπότε εδώ μάλλον δεν θα κάνει αληθινή υπακοή. Θα κάνει υπακοή συμφεροντολογική. Δηλαδή εκεί που θα θέλει θα κάνει υπακοή και εκεί που δεν θα θέλει δεν θα κάνει. ΄Ενας που ανιδιοτελώς καταθέτει το θέλημα του στον Πνευματικό πιστεύοντας ότι αυτό που θα καταθέσει σίγουρα θα το πάρει με τόκο, όπως όταν πάμε σε μία Τράπεζα, να καταθέσουμε ένα ποσό το πάμε το ποσό, το καταθέτουμε όχι για να το χάσουμε, αλλά να κερδίσουμε αυτό το ποσό. Όταν πάμε μ΄ αυτήν την εμπιστοσύνη και κάνει αυτήν την υπακοή για να κερδίσει αυτό το επιτόκιο, ας πούμε, τότε σίγουρα θα το κερδίσει, θα το απολαύσει, διότι ο Θεός και διά του κακού Πνευματικού δεν θα του λείψει από πληροφορίες πνευματικές.
Προχθές διαβάζαμε το εξής : ΄Ενας έτρεξε σ΄ έναν Γέροντα στην ΄Ερημο και είπε ότι εγώ όποιον συναντήσω θα του κάνω τέλεια υπακοή. Και μπαίνει σ΄ ένα κελί και λέει τον Γέροντα,
« εγώ θέλω να σου κάνω τέλεια υπακοή, εγώ έφυγα από τον κόσμο και είπα όποιον πρωτοσυναντήσω θα του κάνω υπακοή.» Και του λέει ο Γέροντας «εγώ δεν μπορώ να σε δεχθώ, πάνε στο Μοναστήρι γιατί δεν έχω δυνατότητες να σε δεχθώ». Και λέει: «εγώ αυτό είπα στον εαυτό μου, πρέπει να θελήσεις, εγώ θα μείνω εδώ και ό,τι μου πεις θα κάνω, δεν θα ανυπακούσω σε τίποτα». Στο τέλος του αποκαλύπτει την αλήθεια :
-Ξέρεις εγώ δεν ζω σωστά, έχω έτερον εδώ μέσα άνθρωπο, έχω γυναίκα την οποία εσύ αν την δεις θα σκανδαλισθείς. Δεν μ΄ ενδιαφέρει εσύ τι θα κάνεις, είτε έχεις γυναίκα, είτε δεν έχεις, είτε είναι αδελφή σου, είτε είναι ερωμένη σου, εγώ έταξα αυτό στον εαυτό μου και θα κάνω υπακοή.
Ο Γέροντας εντυπωσιάστηκε. Κάθησε μερικές μέρες και λέει στη γυναίκα:
-Ετούτος εδώ ήρθε να μας αναστατώσει την συνείδηση, κάτι πρέπει κάνουμε, να τον διώξουμε δεν μπορούμε, θα κάνουμε το εξής: θα προφασιστούμε ότι θα πάμε κάπου και με την πρόθεση ότι θα φύγουμε, θα τον αφήσουμε αυτόν στο κελί.
Και είπε τότε ο μοναχός:
-'Οπου πάτε θάρθω κι εγώ. Εγώ έχω αυτή την πρόθεση να σας κάνω υπακοή.
Και ήρθαν εις εαυτόν, λέει, και οι δύο και είπαν:
-Τούτο είναι σημείο Θεού, πήγαινε εσύ στο Μοναστήρι, θα κάτσω εγώ μ΄ αυτόν τον Πνευματικό.
Και σώθηκαν τρεις ψυχές, με την υπακοή όχι μόνο η δική του, αλλά σώθηκαν άλλες δύο ψυχές, αυτός που συνέχισε την ζωή έχοντας τον υποτακτικό, διά του οποίου βρήκε την θεραπεία και η γυναίκα που τέλος πάντων και αυτή παρανομούσε, πήγε στο Μοναστήρι και βρήκε την ζωή της. ΄Εσφαλε που υπήκουσε ; Και πολλά άλλα τέτοια γεγονότα έχουμε στη ζωή της Εκκλησίας.
Ερώτηση: Εφόσον προϋπόθεση της Πνευματικής πατρότητας είναι όπως είπατε η Εκκλησιαστική Ζωή, πως επιτρέπουν οι Επίσκοποι κάποιους εικοσιπεντάχρονους να είναι Πνευματικοί; Που οπωσδήποτε έχει επιπτώσεις και καταστροφές πολλές φορές και τους απομακρύνουν τους ανθρώπους. Και πως συνδυάζεται αυτό με το να κάνεις τέλεια υπακοή; Αν είναι ακατάλληλος ο Πνευματικός πως θα σωθείς ;
Απάντηση : Στο πρώτο που λέτε πρέπει να ρωτήσετε τους Επισκόπους. Δεν ξέρω γιατί το κάνανε. Εγώ αν ήμουν Επίσκοπος δεν θα το έκανα, έχοντας την πείρα ότι η Πνευματική πατρότης είναι κάτι άλλο και όχι ένα παιχνίδι. Μπορεί να έχουν πείρα οι Επίσκοποι ότι ένας άνθρωπος ν΄ αγιάστηκε και από τα είκοσι. Δεν παίζει ρόλο η ηλικία, όσο ο Αγιασμός. Ο Άγιος Σάββας ήταν 8 χρονών και ήταν Άγιος στο Μοναστήρι. Συνήθως όμως ο λόγος που κάνουμε τέτοιους Πνευματικούς ή είναι η έλλειψη Πνευματικής Πατρότητας για τις ανάγκες του κόσμου ή είναι η άγνοια και η αφέλεια, με την οποία αντιμετωπίζουμε αυτά τα σοβαρά γεγονότα.
Όσον αφορά το δεύτερο, ένας τέλειος υποτακτικός μπορεί όντως να βρει θεραπεία μέσω του Πνευματικού με μυστικές εσωτερικές δυνάμεις που ενεργεί ο Θεός μέσω του Πνευματικού, γιατί, είπαμε, φέρει την Ιεροσύνη και η Ιεροσύνη είναι θαυματουργό στοιχείο και σώζει και σώζεται. Αλλά συνήθως δεν υπάρχουν τέτοιοι υποτακτικοί. Οπότε εμείς θα ακολουθούμε την κλασσική οδό. Κανείς από μας δεν έχει την δυνατότητα να κάνει τελεία υπακοή και να κόψει το θέλημα του. Οπότε αν έχεις έστω και μία υστεροβουλία, ως προς το θέλημα σου, πρέπει να βρεις ένα Πνευματικό, ο οποίος θα σε βοηθήσει , όχι μόνο με την επέμβαση της Θείας ενέργειας, διά της Ιεροσύνης, αλλά θα σε βοηθήσει και εμπειρικά θα σου αποκαλύψει το βάθος το ένοχο και το ακάθαρτο. Ποτέ όμως να μην τα περιμένουμε όλα από τον Πνευματικό. Γιατί ένας Άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει σε μία τελειότητα μονομερώς. Γι΄ αυτό και λέμε στην Εκκλησία υπάρχει κοινή σωτηρία. Δεν έχουμε εξατομίκευση της σωτηρίας. Έχουμε προσωπική σωτηρία, αλλά δεν έχουμε ατομική σωτηρία. Όταν εγώ μπαίνω στη διαδικασία της Σωτηρίας θα μπω μέσα από το Σώμα του Χριστού που είναι η Εκκλησία και θα βρω έτσι την Σωτηρία μου. Αν εξατομικεύσω την Σωτηρία μου, απομονώνομαι, ξεκόβομαι από το Σώμα της Εκκλησίας, χάνομαι.
Νομίζω ότι ένας υποτακτικός, ένας εξομολογούμενος τέλος πάντων, με τα πάθη και τις κακώσεις που φέρει μέσα απ΄ τη ζωή, έχει ανάγκη να βρει καλό Ιατρό. Και μάλιστα να βρει έναν Ιατρό που λέει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, που να έχει το χάρισμα της Αναυσίας.
Τι είναι Αναυσία ; Είναι η έλλειψη της ναυτίας. Ξέρετε ένας Πνευματικός που ακούει συνεχώς αυτά που ακούει, παθαίνει ότι παθαίνει ένας άνθρωπος που κυκλοφορεί δίπλα από ένα οχετό και συνεχώς κρατάει τη μύτη του. Και δεν κρατάμε τη μύτη μας βέβαια, αλλά πάσχουμε εσωτερικά, συμπάσχουμε με τον άνθρωπο και έρχεται η ώρα που παθαίνουμε μία κόπωση απ΄ αυτά.
Η Αγάπη όμως του Θεού που κυκλοφορεί μέσα μας πρέπει να μας φέρει σ΄ αυτό το Χάρισμα, στο Χάρισμα της Αναυσίας, δηλαδή, να μην παθαίνουμε ναυτία σ΄ ό,τι ακούμε. Γιατί έτσι μ΄ αυτόν τον τρόπο και δι΄ αυτής της ενέργειας θέλησε ο Θεός να σωθεί ο ΄Ανθρωπος. Δυστυχώς αυτή τη στιγμή δεν έχουμε άλλο τρόπο Σωτηρίας. Κάποιος Ιερέας λειτουργώντας στη Λειτουργία είχε αίσθηση της παρουσίας των Αγγέλων και κάπου έκανε λάθος στην τέλεση της Λειτουργίας, και ένας Διάκος του είπε κάνεις λάθος σ΄ αυτό το σημείο στη Λειτουργία. Κι΄ εκείνος απόρησε, σου λέει:
-Εγώ λειτουργώ με Αγγέλους κι΄ ο Διάκος θα μου πει ότι κάνω λάθος;
Ωστόσο όμως, επειδή ήταν ταπεινός, όταν ήρθε η ώρα της Λειτουργίας ρώτησε τους Αγγέλους: -
Σ΄ αυτό το σημείο πως το κάνω; Το κάνω σωστά ή δεν το κάνω σωστά;
Και είπανε οι Άγγελοι:
-Δεν το κάνεις σωστά.
Λέει :
-Γιατί δεν μου το λέτε τόσο καιρό;
-Διότι όρισε ο Θεός άνθρωπος να διορθώνεται από άνθρωπο κι΄ όχι από Άγγελο.
Είναι βασικό σημείο το τι ορίζει ο Θεός. Ο Πνευματικός επαναλαμβάνω, δεν είναι κοινός άνθρωπος, δεν είναι ένας άνθρωπος που αυτοβούλως ανέλαβε μία προσπάθεια να σώσει ή να ωφελήσει τους ανθρώπους. Είναι ένας Άνθρωπος που ετέθη ως Απόστολος, ως Λειτουργός του Υψίστου και ως κεκλημένος, όχι αυτόκλητος, αλλά κεκλημένος από τον Θεό.
Ερώτηση: Εάν μετά την εξομολόγηση υποπέσουμε στο ίδιο αμάρτημα, τι πρέπει να κάνουμε ;
Απάντηση: Ένας πήγε μία φορά στον Πνευματικό και του είπε μία αμαρτία του και του είπε την αμαρτία όπως την έκανε. Μετά από την εξομολόγηση έφυγε και μετά από ένα διάστημα ξαναπήγε και είπε την αμαρτία, όχι όπως την έκανε,
-'Επεσα, του λέει του Πνευματικού.
Του λέει ο Πνευματικός:
-Σήκω.
Μετά από ένα διάστημα ξαναπήγε, του ξαναλέει:
-Έπεσα, του Πνευματικού, -Ξανασήκω του λέει ο Πνευματικός και τόκανε πολλές φορές και τον ρώτησε ο εξομολογούμενος:
-Ως πότε θα μου λες σήκω;
Και του λέει ο Πνευματικός:
-Ώσπου να πάψεις να μου λες έπεσα, αν πας από εδώ ως εκεί και στο δρόμο βρεις μία πέτρα και πέσεις, θα κάτσεις εκεί;
-΄Οχι, λέει, θα σηκωθώ.
- Αν πάλι πας παρακάτω και βρεις μία πέτρα και πέσεις τι θα κάνεις; θα κάτσεις πάλι εκεί;
-΄Οχι θα σηκωθώ, του λέει.
-΄Ετσι θα κάνεις, του λέει, μέχρι που να μάθεις να περπατάς.
Ερώτηση: Μου γεννήθηκε μία απορία. Στην αρχή είπατε ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι φύσει κακοί, δεν μπορούμε δηλαδή να διαχωρίσουμε τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς και ότι οι άνθρωποι μόνο κατά προαίρεση, ανάλογα με τι θέλουν αυτοί. Πολλοί υποστηρίζουν το θέμα του απόλυτου προορισμού και φέρνουν σαν παράδειγμα τον Ιούδα, ότι ο Ιούδας εξυπηρέτησε το σχέδιο του Θεού. Ούτως ή άλλως έκανε και καλό, γιατί αν δεν ήταν ο Ιούδας ποιος θα πρόδιδε το Θεό ; Και επίσης λένε τι είναι η αμαρτία ; Δεν είναι η αμαρτία τίποτε. Αυτοί που είναι να πάνε στην κόλαση θα πάνε κι αυτοί που είναι να σωθούν θα σωθούν.
Απάντηση : Αυτοί πρέπει να πάνε να γίνουν Μουσουλμάνοι. Πρώτα- πρώτα ο Χριστός δεν είχε ανάγκη να τον προδώσει ο Ιούδας για να οδηγηθεί στο Σταυρό. Η προδοσία είναι έκτακτο γεγονός. Οι Φαρισαίοι ετοίμαζαν τη Σταύρωση. Ο Ιούδας απλώς τους εξυπηρέτησε προσωρινά. Και δεύτερον ποτέ ο Θεός δεν όρισε για το σχέδιο του, δεν προόρισε για το σχέδιο του, δεσμευτικά κάτι για τον άνθρωπο.
Λέει ο Απόστολος Παύλος σ΄ ένα σημείο : «Ους ο Θεός έγνω, τούτους και προόρισε , ους δε προόρισε τούτους και εδίδαξε, ους εδίδαξε τούτους και εδόξασε κλπ.» . Δεν λέει προόρισε, εδίδαξε και εδόξασε. Αλλά λέει «έγνω» πρώτα.
Ο Θεός ασφαλώς επεμβαίνει ση ζωή μας κι ο Θεός ασφαλώς γνωρίζει πράγματα, τα οποία εμείς δεν γνωρίζουμε. Εκείνα τα οποία προσπαθούμε εμείς με μεθόδους επιστημονικές και ανθρώπινες να γνωρίσουμε προοδευτικά στη ζωή μας, είναι άγνωστα για το Θεό.
Ο Θεός δεν ξέρει εξελίξεις. Οι αλήθειες του Θεού είναι δοσμένες στην Οικουμένη και είναι μόνο να τις ακολουθήσει, παρ΄ όλο που δίνει διάφορες ευκαιρίες ωστόσο ξέρει ότι δεν θα τον ακολουθήσει . Ο προορισμός δηλαδή δεν έχει αυτό το απόλυτο που λέμε, αλλά είναι σχετικός και εν συνεργασία πάντα με τον άνθρωπο.
Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο, τη ζωή του ανθρώπου χωρίς να τον ρωτήσει. Την προκοπή όμως το «ευ είναι» που λέει ο Άγιος Μάξιμος, το είναι, το έκανε χωρίς να ρωτήσει τον άνθρωπο, το «ευ είναι» όμως τον ρωτάει τον άνθρωπο. Γιατί ; Διότι θέλει δια την τελειότητα, συνεργασία με τις ελευθερίες του ανθρώπου. Δεν θέλει δοσμένες τελειότητες. ΄Εστω κι αν είναι υψηλές, δεν θέλει να τις δώσει χωρίς να τις ζητήσει ο ίδιος ο άνθρωπος.
Λέει μάλιστα ο Άγιος Μάξιμος σ΄ ένα σημείο : Ότι ο Θεός θα μπορούσε ν΄ αποκαλυφθεί σ΄ όλους τους ανθρώπους κάπως, μ΄ ένα σημείο, σύμφωνα με το πόσο μπορεί ο καθένας να προσλάβει αυτή την αποκάλυψη. Δεν το κάνει , λέει, χωρίς τη θέληση του ανθρώπου. Γιατί ; Για να μην βιάσει τη θέληση του ανθρώπου να τον ακολουθήσει θέλοντας και μη. Αλλά αποκαλύπτεται στο μέτρο που αναζητά ο άνθρωπος.
Είναι μεγάλη σοφία και πανσοφία του Θεού, γι αυτό και λέμε: Δημιούργησε ο Θεός με την παντοδυναμία του, σώζει με τη σοφία του.
Ερώτηση : Άκουσα προηγουμένως που είπατε ότι όταν κάποιος ασχοληθεί σοβαρά διά βίου με το έργο της αγάπης για τον συνάνθρωπο, ακόμη κι αν δεν προσεύχεται, έχει την ευκαιρία να σώσει την ψυχή του. Επειδή η ίδια δεν τα πάω καλά με τις προσευχές, όμως δεν μπορώ ν΄ αντιληφθώ τι είναι αυτή η αγάπη στον συνάνθρωπο. Δηλαδή ποιο είναι το μέτρο, ποιο είναι το όριο. Το να πω μία καλή κουβέντα, το να βγω σαν πρόσκοπος και να κάνω την καλή πράξη; Υπάρχει μέτρο; Πως μπορεί να είμαι σίγουρη ότι έκανα το καλό; Αυτό είναι μία αγωνία που αισθάνομαι, γιατί εμένα αν μου κάνει κάποιος κάτι, είμαι έτοιμη να τον κατασπαράξω. Και ποιο είναι το μέτρο; Εκεί είναι η δυσκολία. ΄Εχω ελπίδα να σωθώ; ΄Αμα δεν προσεύχομαι και δεν μάθω και ν΄ αγαπώ τι έκανα;
Απάντηση : Να ξέρουμε ότι την Ευαγγελική Αγάπη δεν μπορούμε να την βρούμε ούτε μέσα μας, ούτε γύρω μας. ΄Οτι η Ευαγγελική Αγάπη αρχή έχει την Χάριν του Αγίου Πνεύματος. Καρπός του Αγίου Πνεύματος εστί Αγάπη, Ειρήνη κλπ. Είναι μερικά πράγματα που όσο κι αν ψάξουμε μέσα μας ή γύρω μας δεν μπορούμε να τα βρούμε, να γεννώνται. ΄Αρα πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τη διαδικασία να φτάσουμε στη πηγή αυτών που προσφέρουν αυτές τις Αγάπες.
Εμείς μέσα μας έχουμε τη φυσική αγάπη που αυτό είναι υποκατάστατο αγάπης, ένα συναίσθημα, δεν είναι αίσθηση καρδίας, ένα συναίσθημα, το οποίο όμως δεν πρέπει να το δίνουμε και πολλή σημασία. Γιατί το συναίσθημα πολλές φορές μας εκτρέπει από την ορθή ζωή. Κι όταν αγαπούμε πολύ με το συναίσθημα κι εκεί πάλι μπορεί νάχουμε εκτροπή. Αλλά πολύ περισσότερο όταν αυτή η αγάπη πλήττεται, επειδή είναι συμφεροντολογική αγάπη, είναι ιδιοτελής αγάπη. Την δίνουμε για να πάρουμε, με υστεροβουλία. ΄Όταν όμως πλήττεται αυτό το συναίσθημα αμέσως μεταφέρεται και γίνεται αντιπάθεια. Οπότε δεν χρειάζεται νάχουμε εμπιστοσύνη σ΄ αυτό. Τι θάχουμε εμπιστοσύνη; Στην Αγάπη που θα πάρουμε από τον Θεό.
Πήγε ένας Μοναχός και ζήτησε από ένα Γέροντα να του πει, τι να κάνει σαν Μοναχός; Και του λέει : Ν΄ αγαπήσεις το Θεό. Κι αυτός ψάχνει να βρει την Αγάπη για το Θεό. Πουθενά. ΄Οπως λέτε εσείς τώρα : Εγώ δεν βρίσκω Αγάπη πουθενά. Τι να κάνω; Τι έκανε όμως . Επειδή ήθελε πολύ ν΄ αγαπήσει, πήγε έψαξε στα βιβλία και είδε πως συμπεριφέρονται αυτοί που αγαπούσαν το Θεό. Κι έκανε πράγματα σαν ν΄ αγαπούσε το Θεό. Και μετά από 30 χρόνια ,λέει, ο Θεός τούδωσε την Αγάπη.
Ερώτηση : Να περάσω στο πρώτο θέμα σχέση ψυχιάτρου-ψυχολόγου με τον Πνευματικό. Σήμερα είναι δυνατό να συνεργαστεί ένας ψυχίατρος - ψυχολόγος να χειραγωγήσει έναν ασθενή προς τον Πνευματικό; Μπορεί να συνεργαστεί ο ασθενής, ο ψυχολόγος και ο Πνευματικός;
Απάντηση : ΄Εχουμε τέτοιες περιπτώσεις. Η δική μου μικρή πείρα σ΄ αυτά τα ζητήματα είναι η εξής : Μπορεί να γίνει όταν κανείς ξέρει το μέτρο δράσεως του. ΄Οταν γνωρίζει μέχρι ποίου σημείου μπορεί να δράσει, τότε μπορεί να δώσει την δυνατότητα και στον άλλο να δράσει. Πάντα πρέπει να υπάρχει η ταπείνωση, να αποδέχεται ο ένας τον άλλον. ΄ Οταν μία ασθένεια ψυχική φθάνει να τραυματίσει τον άνθρωπο στο νευροπαθητικό του στοιχείο, ο Πνευματικός παρ΄ όλο που μπορεί να του απαλείψει την αιτία της ασθένειας , δεν μπορεί να του απαλείψει το αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να το βοηθήσει ένας Ιατρός.
΄Οταν ένας άνθρωπος πάθει νευρικά, ένα φάρμακο του δίνει μία υποστήριξη. Κι αυτό δεν πρέπει να το αρνούμαστε. Θάναι άδικο ν΄ αφήνουμε τον άνθρωπο να πάσχει, λέγοντας επιμόνως, ότι εγώ μόνος θα σε θεραπεύσω, - όπως επίσης ένας ιατρός, όταν βλέπει ότι ένας άνθρωπος εμφορείται από πνεύμα πονηρό και βλέπει ότι δεν εμπίπτει στις δικές του γνώσεις αυτή η πραγματικότητα και στις δικές του δυνατότητες , τότε άνετα πρέπει να τον φέρει στον Πνευματικό, - μ΄ άλλες μεθόδους, κι όπως το κάνουμε, στη Κατερίνη έχουμε ένα ψυχίατρο τον κ. Αϊβαζιάν και εδώ είναι ο κ. Μπακογιάνννης, ο κ. Ζέπας, με τους οποίους συνεργαζόμεθα για τέτοιες περιπτώσεις. Γιατί είναι μερικές παθήσεις που δεν έχουν καθόλου την αρχή τους σε συγκρούσεις ενοχικές, εσωτερικές, π.χ. ένας άνθρωπος έπαθε μία φοβία και η φοβία αυτή του τάραξε τα νεύρα, το εσωτερικό του σημείο των νεύρων, τα οποία ταραγμένα νεύρα του προκαλούν φοβερές θλίψεις εσωτερικές . Κι αν του δώσει μία υποβοήθηση με το φάρμακο ο Ιατρός μπορεί να του απαλλάξει λίγο την εσωτερική του δυσκολία. Αν υπάρχουν σωστές , ας πούμε, αντιλήψεις για όλα αυτά γίνεται συνεργασία. Συνήθως όμως κι απ΄ τις δύο πλευρές έχουμε αρνήσεις. Ούτε ο Ιατρός πιστεύει στη δύναμη του Πνευματικού. Ακόμη και Θεολόγοι Καθηγητές, μερικές φορές, πιστεύουν ότι ο Πνευματικός είναι ένας ψυχαναλυτής. ΄Οτι δεν κάνει τίποτε άλλο παρά αποκαλύπτει τα σφάλματα των άλλων. Λάθος αυτό. Αυτό είναι μία όψη. Η άλλη όψη είναι η διάδοση, όπως είπα, η Θεραπευτική διάδοση της Χάριτος του Θεού, που φέρει και σαν ιερεύς και σαν έμπειρος Χριστιανός, που ζει μερικά πράγματα.
Θα σας πω μία ιστορία που είχα σαν Πνευματικός μ΄ ένα ανδρόγυνο. Στην εποχή της κατοχής ένα ανδρόγυνο αντιστασιακό , στη Κρήτη, τάβαλε με τους Γερμανούς. ΄Οταν επεκράτησαν οι Γερμανοί, αντελήφθησαν ποιοί ήταν αντιστασιακοί, εντόπισαν το ανδρόγυνο και το πήγαν στη Γερμανία, στο Νταχάου. Χώρισαν τις γυναίκες από τους άνδρες και τους άνδρες τους σκότωναν στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Αυτόν λοιπόν τρεις φορές τον κάλεσαν να πάει στο εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά κατά μυστηριώδη τρόπο δεν τον πήραν τις δύο φορές. Την τρίτη φορά τον πήραν και τον έστησαν στο τοίχο. Την ώρα που πήγαν να πυροβολήσουν αυτός σε κλάσματα δευτερολέπτου, πριν ρίξουν τις βολές, πέφτει κάτω μαζί με τα΄ άλλα τα πτώματα. ΄Ολοι αντιλήφθηκαν ότι πέθανε. Πληροφόρησαν την γυναίκα του, ότι σκοτώθηκε. Μετά από τρία χρόνια η γυναίκα του πήγε να δει που τον θάψανε, να πάρει τα οστά του, μετά την απελευθέρωση κι εκεί συνάντησε τον άνδρα της. Και μετά ήρθαν στη Κρήτη και συνέχισαν την αντιστασιακή τους ζωή, όχι ενάντια των Γερμανών, αλλά ενάντια της ψυχής τους και του Θεού. Τι έπαθαν; ΄Επαθαν αυτό που είπα: Συγκρούσεις εσωτερικές, μελαγχολίες φοβερές. Και οι δύο έξυπνοι άνθρωποι κι άρχισαν να προσπαθούν να βρουν ιατρούς να θεραπευτούν. Κι έπεσαν σ΄ ένα Χριστιανό ιατρό, ο οποίος δεν τους γνώρισε καθόλου την ιδιότητα του ως Χριστιανός, παρά μόνο σαν ιατρός και άρχισε να τους βοήθα χρόνια ολόκληρα. ΄Ηθελε επί χρόνια να τους κερδίσει την εμπιστοσύνη. Επειδή ήταν χαριτωμένος άνθρωπος κι ο λόγος του έπιανε πάνω στις ψυχές, ήρθε η ώρα που αιχμαλωτίστηκαν στον ψυχολόγο. Κι όταν είδε αυτός ότι ήταν έτοιμοι να δεχθούν οποιοδήποτε λόγο τους λέει: Εγώ το έργο το δικό μου μέχρι εδώ έφθασε. ΄Εχω να σας υποδείξω κάπου αλλού να πάτε από εδώ και πέρα. ΄Οπου μας πεις του λένε. Και τους λέει : Θα πάτε στον Πνευματικό. Αυτοί όμως είναι άθεοι. Επειδή όμως εμπιστεύτηκαν τον λόγο του ιατρού πήγαν στον Πνευματικό. Κι από εκεί και πέρα άρχισε η διαδικασία όχι απλώς της θεραπείας, αλλά της Θεογνωσίας. Ερχόντουσαν κάθε καλοκαίρι στη Κατερίνη και παραθέριζαν. Είχαν ένα μικρό χρυσοχοείο και έκαναν κοσμήματα, κι έρχονταν επάνω στο Μοναστήρι και μου είπαν όλη αυτή την ιστορία σαν μία κινηματογραφική ταινία, με λεπτομέρειες, που αν σας τις πω θα φύγουν τα μαλλιά σας. Σας την λέω περιληπτικά . Το γεγονός ποιο είναι; ΄Οτι αυτοί αντιλαμβάνονται αυτή τη στιγμή ότι η θεραπεία του ιατρού μέχρι ξέρουν και αντιλαμβάνονται μέχρι ποιου σημείου έφτασε και όπως επίσης αντιλαμβάνονται από που άρχισε η πραγματική τους θεραπεία και η πραγματική τους Θεογνωσία.
Μέσα στην Οικουμένη αν υπήρχε αυτή η συνεργασία κι οι παράγοντες δηλαδή, ενός ΄Εθνους αν συνεργάζονταν μεταξύ των κι ο καθένας προσέδιδε τις δικές του εμπειρίες, δεν θάχαμε προβλήματα στις κοινωνίες.
Μου κάνει πολλή εντύπωση, άνθρωποι, παράγοντες της κοινωνίας που μιλάνε για πολύ σοβαρά θέματα και μαζεύονται πολλοί άνθρωποι και μάλιστα άσχετοι πολλές φορές κι έχουν την Εκκλησία απ΄ έξω. Η Εκκλησία έχει τον πρώτο λόγο στην καθολική ύπαρξη του ανθρώπου, όχι σ΄ ένα μέρος του ανθρώπου. ΄Οχι στο νου για την μόρφωση. ΄Οχι στα νεύρα για την θεραπεία. ΄Οχι στη ψυχή για την ψυχολογική θεραπεία. Αλλά στην καθόλου ύπαρξη του ανθρώπου. Και αν καμμιά φορά πάει κανείς και δουν ότι έχει λόγο, με πολύ πείσμα τον αποτρέπουν από την παρέα τους. Γιατί; Για να επικρατήσουν οι τυφλοί.
΄Εχουμε τον φθόνο, έχουμε την δυσκολία, έχουμε τον εγωισμό, την υπερηφάνεια, που είπαμε, δεν αφήνει να δοθεί ευκαιρία στον άνθρωπο ο οποίος έχει μερικές εμπειρίες. Δεν στηριζόμαστε εμείς σαν Χριστιανοί σε μερικά κολυβογράμματα που μαθαίνουμε, κι όπως μαθαίνουμε όλοι. Αυτά τα κοινά πράγματα, άλλος λίγο, άλλος πολύ, τα ξέρουν σήμερα. Αλλά τα καινά πράγματα δεν τα ξέρουν πολλοί, κι αυτοί που τα ξέρουν πρέπει να τα παρουσιάζουν και επειδή αυτοί δεν παρουσιάζονται μόνοι, όπως λέει ένας Αγιορείτης «Η αρετή δεν είναι ρούχα πλυμένα να τα βάλλεις στην κρεμάστρα», αλλά τρέχουν να κρυφτούν στις σπηλιές και τα όρη για να διατηρήσουν αυτόν το θησαυρό. Κι όταν τους ψάξεις να τους βρεις και τους βάλλεις επί τη λυχνία τότε θα το θεωρήσουν θέλημα Θεού, τότε αυτοί θα μεγαλουργήσουν.
΄Οσο ενεργούσαν αυτοί οι Πατέρες στην Οικουμένη, τόσο δημιουργιόταν μία κοινωνία με όλα τα ωραιότερα πράγματα που μπορούσε να έχει. ΄Ετσι επέζησε μία κοινωνία 2.000 χρόνια και επί του Βυζαντίου. Ποια κοινωνία επέζησε μ΄ αυτόν τον τρόπο που επέζησε το Βυζάντιο; Το Βυζάντιο θεωρείτο από τις γύρω κοινωνίες ως το Φιλάνθρωπο ΄Εθνος. Ποιος τούδωσε αυτήν την ικανότητα νάναι Φιλάνθρωπο ΄Εθνος, αν δεν υπήρχε η ψυχή του ΄Εθνους που είναι η Εκκλησία και να ήταν και σήμερα, δηλαδή, να μην είναι ένα επί μέρους της κοινωνίας, αλλά να είναι το περιέχον ώστε όλοι ν΄ αναφέρονται προς αυτήν την κατεύθυνση.
Νομίζω ότι είναι πολύ βασικό σφάλμα των Νεοελλήνων, σφάλμα και δικό τους, αλλά και εκείνων οι οποίοι εργάστηκαν προς αυτήν την αλλοτρίωση και είναι φοβερό σφάλμα, να βγάζουμε το βασικότερο παράδειγμα έξω από τη ζωή της κοινωνίας και να βάζουμε τα πιόνια πάνω στη καθέδρα της κοινής ζωής και να παρουσιάζουν και ό,τι αυτοί έχουν. Κουκιά έχεις, κουκιά μαρτυράς. Υπάρχουν άλλοι που δεν τρώνε κουκιά, υπάρχουν άλλοι που τρώνε καλά φαγητά.
Πρόσφερε τους αυτούς στην κοινωνία να δεις πόσο θα ωφελήσουν τους άλλους ανθρώπους. Αλλά αυτό δεν συμφέρει. Αν βάλουμε αυτούς τους ανθρώπους να ενεργήσουν πάνω στους άλλους ανθρώπους, τότε θα τους εγκαταλείψουν, όπως ήδη εγκαταλείπονται αυτοί που ψευδώς φέρονται εναντίον της αλήθειας των ανθρώπων.
Με συγχωρείτε που σας κουράζω, νομίζω, μερικές φορές έχω την επιθυμία να προσφέρω αυτό που βρίσκουμε μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία σαν ένα αναφαίρετο πλούτο, σαν ένα πλούτο που δεν τον έχει κανένα ΄Εθνος, που το φέρνουμε εμείς από την αρχή της γεννήσεως μας και προσπαθούμε με διάφορους τρόπους να το βγάλουμε από την ζωή των ανθρώπων.
Ερώτηση : Αντί να απαλλαγεί κάποιος από τον ψυχίατρο πέφτει σε σκληρότερα πράγματα. Μπορείτε να μας πείτε τι εννοείτε μ΄ αυτό;
Απάντηση: ΄Οταν ένας που έχει προσωπικά πάθη, που έχει προσωπική ακαθαρσία κι έρχεται σ΄ επαφή μ΄ έναν άνθρωπο, ο οποίος κι εκείνος φέρνει τις προσωπικές του αδυναμίες , δεν μπορεί να γίνει άλλη αντιμετάδοση, η αντιμετάδοση θα είναι η εμπειρία του καθενός.
Πρακτικά : Όταν ένας, ας πούμε, είναι φιλήδονος και πάει να εξασκήσει την ιατρική του επιστήμη, δεν θα ενεργήσει η επιστήμη που αναφέρεται στο λογισμό. Γιατί η επιστήμη συνήθως αναφέρεται στη φαντασία, στο νου και στη συνέχεια στη λογική. Θα ενεργήσει το ισχυρότερο στοιχείο, που είναι μάλιστα το άλογο στοιχείο. Θα ενεργήσει η σάρκα, η οποία δεν έχει λογική συνέπεια, εάν δεν χαλιναγωγείται από το λογικό του ανθρώπου κι αν το λογικό δεν εμφορείται από κάτι ανώτερο και δεν έχει τον Φωτισμό του Θεού, σίγουρα θα ενεργήσει αργά ή γρήγορα και θα πέσει μέσα στη διαδικασία της φιληδονίας.
Αυτό είναι το ένα, το άλλο είναι η διαδικασία της οπαδοποιήσεως. Ένας που θέλει να κάνει οπαδούς. Αυτό είναι μία εγωκεντρική προσφορά που ή θα ασθενήσει τον άνθρωπο περισσότερο ή θα τον κάνει κι εκείνον εγωκεντρικό και αυτό θα τον βασανίζει σ΄ όλη του τη ζωή.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Ο Θεός να σας δίνει κουράγιο.
Ευχαριστούμε τον π. Μάξιμο για την εισήγηση. Μας παρουσίασε εμπεριστατωμένα το θέμα με βάση την Ορθόδοξη Πνευματικότητα και ταυτόχρονα και τη σύγχρονη πραγματικότητα. ΄Ηταν ιδιαίτερη χαρά για μας που τον είχαμε κοντά μας. Ας ευχηθούμε ότι θάχουμε κι άλλες ευκαιρίες να τον έχουμε κοντά μας.