Γιά να μη πέσης στην άθλια κακία της αμέλειας, η οποία σου εμποδίζη τον δρόμο της τελειότητας και σε προδίδει στα χέρια των εχθρών, πρέπει να αποφεύγης κάθε περιέργεια και κάθε γήϊνο προσκόλλημα και κάθε είδους ασχολία, που δεν ταιριάζει στην κατάστασί σου. Έπειτα πρέπει να βιάσης τον εαυτό σου, να υπακούης γρήγορα σε κάθε καλή συμβουλή και σε κάθε προσταγή των προεστώτων και πνευματικών σου, κάνοντας κάθε πράγμα σε εκείνο τον χρόνο και με εκείνο τον τρόπο που τους αρέσει. Σε κάθε έργο που έχεις να κάνεις, μην αργοπορήσης εντελώς· γιατί εκείνη η μικρή πρώτη αργοπορία φέρνει μαζί της και την δεύτερη και η δεύτερη την τρίτη και η τρίτη τις υπόλοιπες, στις οποίες παρεκλίνει η αίσθησις ευκολώτερα παρά στην πρώτη. Επειδή και περισσότερο τραβήχθηκε και αιχμαλωτίστηκε από την ηδονή, που δοκίμασε στη δεύτερη και τρίτη και υπόλοιπες αργοπορίες. Γι αυτό και η πράξις ή αρχίζει πολύ αργά, ή εγκαταλείπεται εντελώς πολλές φορές ως ενοχλητική· και έτσι λίγο λίγο γίνεται η συνήθεια της αμέλειας, η οποία φτάνει μετά από αυτά σε τέτοιο σημείο, που με άλλο τρόπο δεν αναγνωρίζεται, παρά αν εμείς αφού βαρεθούμε πλέον την αμέλεια, δοθούμε ολοκληρωτικά σε έργα σημαντικά και προσεκτικά. Γιατί από την τελευταία μας αυτή φροντίδα μάθαμε ότι σταθήκαμε έως τότε πολύ αμελείς, με ντροπή και βλάβη τόσων καλών έργων, που θα μπορούσαμε να κάνουμε.
Αυτή η αμέλεια τρέχει παντού και με το φαρμάκι της, όχι μόνο την θέλησι φαρακώνει και την κάνει να αποστρέφεται κάθε εργόχειρο και κάθε πνευματικό κόπο και υπηρεσία, αλλά ακόμη τυφλώνει και το νού, για να μη θεωρήση σε ποιό παράλογο και κακό λογισμό στηρίζεται αυτή η θέλησις και για να μην παρακινήση, από αυτή την παρατήρησι, αυτή την θέλησι να φροντίση να τελέση γρήγορα κάθε οφειλόμενη υπηρεσία και να μη την αφήνη παντελώς ή να την αναβάλλη για άλλο χρόνο. Επειδή δεν είναι μόνο αρκετό το να κάνης γρήγορα το έργο που έχεις να κάνεις, αλλά πρέπει να το κάνης και σε καιρό κατάλληλο, που απαιτεί η ποιότητα και το είναι εκείνου του έργου και με όλη εκείνη την φροντίδα που ταιριάζει σε αυτό, για να έχη κάθε δυνατή τελειότητα. Επειδή είναι γραμμένο· «Καταραμένος όποιος κάνει τα έργα του Κυρίου με αμέλεια» (Ιερ. 48,10). Και όλο αυτό το κακό συμβαίνει, γιατί δεν σκέφτεσαι την δύναμι εκείνου του καλού έργου να το κάνης στον καιρό του και με γνώμη αποφασιστική, για να νικήσης τον κόπο και την δυσκολία, που φέρει η αμέλεια στους αρχαρίους στρατιώτας.
Λοιπόν, εσύ πρέπει να σκέφτεσαι πολλές φορές ότι μία μόνη ανύψωσι του νού στο Θεό και μία ταπεινή γονυκλιτική μετάνοια στη γη, που γίνεται στο όνομα και την τιμή αυτού του Θεού, αξίζει περισσότερο, από όλους τους θησαυρούς του κόσμου. Και ότι, κάθε φορά που αφήνουμε την αμέλεια και βιάζουμε τον εαυτό μας με επιμελή έργα, οι Άγγελοι φέρνουν στην βασιλεία των ουρανών, ένα στεφάνι ένδοξης νίκης· και ότι αντίθετα πάλι στους αμελείς, όχι μόνο δεν δίνει στεφάνια ο Θεός, αλλά και παίρνει από αυτούς λίγο λίγο τις χάρες που έχει δοσμένες, αφήνοντάς τους να στερηθούν και της βασιλείας του για την αμέλειά τους· γιατί έχει γραφτεί ότι· «Οι καλεσμένοι στους ουρανίους γάμους αδιαφόρησαν και πήγαν άλλος στο χωράφι του και άλλος στο εμπόριό του» (Ματθ. 22,5).
Αυξάνει δε τις χάρες αυτές στους επιμελείς και βιαστές του εαυτού τους, κάνοντάς τους να μπούν μετά από αυτά και στην ουράνια βασιλεία του· «η βασιλεία των ουρανών κερδίζεται με προσπάθεια και την κερδίζουν αυτοί που αγωνίζονται» (Ματθ. 11,12).
Εάν όμως και ο κακός λογισμός, πολεμώντας να σε ρίξη στην αμέλεια, σου φέρνει στο νού ότι, για να αποκτήσης μία αρετή που επιθυμείς, θα κοπιάσης πολύ και για πολλές ημέρες, και ότι οι εχθροί σου είναι δυνατοί και πολλοί και εσύ είσαι ένας και αδύνατος, και ότι χρειάζεσαι να κάνης πολλές και μεγάλες πράξεις για να την κατορθώσης· αν λέω, αυτά σου φέρνει στο νού ο λογισμός της αμελείας, μη τον ακούσης· αλλά άρχισε να φέρνης στο νού σου πράξεις σαν να έχης να κάνης λίγες και σαν να πρέπη να κοπιάσης λίγο και για λίγες ημέρες· και σαν να έχης να πολεμήσης εναντίον ενός εχθρού μόνο και σαν να μην ήταν άλλοι να σε πολεμήσουν και με μία τόσο μεγάλη ελπίδα, σαν να είσαι (όπως και είσαι), με την βοήθεια του Θεού, πιο δυνατός από εκείνους. Γιατί αν κάνης έτσι, θα αρχίση να εξασθενή από σένα η αμέλεια και θα έχης διάθεσι κατόπιν να μπή στην ψυχή σου λίγο λίγο η αντίθετη αρετή της επιμέλειας.
Το ίδιο αυτό κάνε και για την προσευχή· για παράδειγμα, αν ο καιρός το απαιτή να κάνης μία ώρα προσευχή και αυτό φαίνεται σκληρό στην αμέλειά σου, άρχισε την προσευχή, σαν να έχης να προσευχηθής μισό τέταρτο της ώρας και μετά εύκολα θα περάση στο άλλο μισό και από εκείνο στο άλλο, κ.τ.λ. Και αν καμιά φορά καταλάβεις στο διάστημα αυτό δυσκολία και αντίστασι πολύ πιεστική, άφησε για την ώρα την προσευχή, για να μην την αντιπαθήσης και μετ από λίγο ξανακάνε πάλι την προσευχή που άφησες· τον ίδιο αυτό τρόπο πρέπει να χρησιμοποιής και στο εργόχειρο και στην υπηρεσία σου, όταν συμβαίνη να έχης να κάνης πράγματα, τα οποία, με το να φαίνωνται στην αμέλειά σου πολλά και δύσκολα, εσύ ταράζεσαι ολόκληρος. Γι αυτό άρχιζε με την καρδιά σου ήσυχα από το ένα, σαν να μην είχες να κάνης άλλο. Και έτσι ενεργώντας με επιμέλεια, θα τα κάνης όλα με πολύ λιγότερο κόπο, από κείνον, που φαίνονται στην αμέλειά σου. Γι αυτό, αν δεν κάνης έτσι και αν δεν σκεφθής να πολεμήσης τον κόπο και την δυσκολία, που σου δείχνεται από τον εχθρό για κάθε αρετή, θα υπερισχύση η αμέλεια μέσα σου, οπότε όχι μόνον όταν είναι παρών ο κόπος και η δυσκολία, αλλά και από μακριά ακόμη, θα σε κάνη να ανυπομονής και να φοβάσαι, ότι θα έχης πάντα κόπους και δυσκολίες και ότι θα σε πειράζουν πάντα οι εχθροί σου. Οπότε και στην ίδια σου την ανάπαυσι, θα έχης από τους λογισμούς σου ενόχλησι.
Γνώριζε, δηλαδή, παιδί μου, ότι το πάθος της αμέλειας με το κρυφό του φαρμάκι, λίγο λίγο σαπίζει, όχι μόνο τις πρώτες και μικρές ρίζες, οι οποίες επρόκειτο να βλαστήσουν τις συνήθειες των αρετών, αλλά σαπίζει και εκείνες ακόμη τις ρίζες των καλών συνηθειών, που προηγουμένως αποκτήθηκαν. Και όπως ο σκώληκας τρώει το ξύλο, έτσι και αυτό το πάθος προχωράει, κατατρώγοντας ανεπαίσθητα και καταναλίσκει το νού της πνευματικής ζωής· και με το μέσο αυτό, γνωρίζει να στήνη τις παγίδας και τις θηλιές ο διάβολος σε κάθε άνθρωπο, ιδιαίτερα, όμως, στις πνευματικές ψυχές, γνωρίζοντας ότι εύκολα πέφτει στις επιθυμίες κάθε αργός και αμελής, καθώς είναι γραμμένο· «Σε επιθυμίες βρίκεται κάθε άνεργος» (Παροιμ. 13,4).
Λοιπόν, εσύ να αγρυπνάς πάντα προσευχόμενος και επιμελούμενος καλά ως ανδρείος αγωνιστής· «χείρες ανδρείων, εν επιμελεία» (Παροιμ. 13,4). Και μη περιμένης να υφαίνης τον νυμφικό σου χιτώνα, όταν πρόκειται να πας εκεί στολισμένος, για να συναντήσης το Νυμφίο Χριστό. Και θυμήσου κάθε μέρα, ότι το σήμερα είναι δικό σου, το αύριο είναι στο χέρι του Θεού· και ότι, εκείνος που σου έδωσε το πρωί, δεν σου υπόσχεται να σου δώση και το βράδυ. Γι αυτό μην ακούσης τον διάβολο, που σου λέει να του δώσης το σήμερα και το αύριο να δώσης στο Θεό, όχι· αλλά ξόδεψε όλες τις στιγές των ωρών της ζωής σου, καθώς αρέσει στο Θεό. Και σαν να μην πρόκειται να σου δοθή πλέον άλλος καιρός. Και λογάριαζε, ότι, για κάθε στιγμή, θα δώσης ακριβέστατο λογαριασμό επειδή πολύτιμος είναι στα αλήθεια ο καιρός, που έχεις στα χέρια και θα έρθη η ώρα να τον ζητήσης και να μη τον βρής.
Νόμιζε ακόμη σαν χαμένη εκείνη την ημέρα (αν και να έκανες πολλά άλλα έργα), στην οποία δεν απόκτησες πολλές νίκες κατά των κακών σου κλίσεων και θελημάτων και κατά την οποία δεν ευχαρίστησες τον Θεό, όχι μόνο για τις ευεργεσίες που σου έκανε, και μάλιστα για το βασανιστικό του πάθους, ο οποίος για σένα υπέφερε· αλλά και για την πατρική γλυκειά εκπαίδευσι των θλίψεων που πρόκειται να σου στείλη καμμία φορά. Τελειώνοντας και σου παραγγέλλω· «αγωνίσου πάντα τον καλό αγώνα» (Α΄ Τιμ. 6,12), γιατί πολλές φορές μία μόνον ώρα επιμελείας, κέρδισε τον παράδεισο και για μία ώρα αμελείας, τον έχασε. Και γίνε επιμελής, αν θέλης να είναι ασφαλής η ελπίδα της σωτηρίας σου προς Θεό· «όποιος έχει εμπιστοσύνη στον Θεό, όλα θα τα έχη άφθονα» (Παροιμ. 28,25)(37).