Τά πονηρά πνεύματα, ώς λογικά οντά, έχουν και νοΰ και γνώση (Β΄ Κορ. 2:11). Τό νοϋ τους, βέβαια, τόν έχουν διαστρέψει τόσο πολύ, ώστε, αντί ν' αγαπά καί ν' αναζητεί τήν αλήθεια, όπως κάνει ένας υγιής νους, νά τήν μισεί καί νά τήν αποστρέφεται. Γι' αυτόν τό λόγο ό διάβολος ονομάζεται στό Ευαγγέλιο «πατήρ τού ψεύδους» (Ίω. 8: 44) καί στην Αποκάλυψη «πλανών» (12: 9). Μά καί ή βούληση των πονηρών πνευμάτων είναι διεστραμμένη. Τό δαιμονικό τους θέλημα έχει σταθεροποιηθεί αμετάκλητα στό πονηρό, γι' αυτό καί κατευθύνουν τή δράση τους μόνο προς τό κακό. "Εχουν, όμως, καί κάποιαν ελευθερία, άφοΰ μπορούν νά επιλέξουν ένα κακό ανάμεσα σέ πολλά.
Γνωρίζουν τόν Θεό, καί αυτή ή γνώση τά γεμίζει φόβο: «Σύ πιστεύεις ότι ό Θεός είς έστι καλώς ποιείς, καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίσσουσι» (Ίακ. 2:19). Αρκετές φορές οι δαίμονες ομολόγησαν τόν Σωτήρα Χριστό ώς Υιό καί "Αγιο τοϋ Θεού (βλ. Ματθ. 8:29, Μάρκ. 1:24).
Γνωρίζουν, επίσης, καί χρησιμοποιούν εδάφια της Άγιας Γραφής. "Αν ανατρέξουμε στην περικοπή τοΰ Ευαγγελίου, όπου περιγράφονται οι τρεις πειρασμοί τοϋ Κυρίου στην έρημο, μετά τή Βάπτιση Του, θά διαπιστώσουμε πώς όλη ή δαιμονική επιχειρηματολογία στηρίζεται αποκλειστικά σέ χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, πού, βέβαια, χρησιμοποιούνται παραπλανητικά (βλ. Ματθ. 4:1-11, Λουκ. 4:1-13).
Τήν ϊδια τακτική εφαρμόζουν καί στον πόλεμο τους εναντίον των ανθρώπων, γιά νά τους πλανήσουν ή τουλάχιστον νά τους συγχύσουν. Στό Λειμωνάριο αναφέρεται ή περίπτωση κάποιου γέροντα, πού, ενώ καθόταν στό κελλί του καί έργοχειροϋσε, απαγγέλλοντας συγχρόνως καί τό Ψαλτήρι, μπήκε ξάφνου ένας δαίμονας, μέ τή μορφή Σαρακηνοϋ δούλου, κι άρχισε μπροστά του νά χορεύει. Επειδή, όμως, ό γέροντας δέν τοΰ έδωσε σημασία, εκείνος τοϋ είπε μέ κακία: "Τι νομίζεις, κακόγερε, ότι κάνεις κάτι σπουδαίο; Νά, καί στον εξηκοστό πέμπτο καί στον εξηκοστό έκτο καί στον εξηκοστό έβδομο Ψαλμό έκανες λάθος!".
Πρέπει, όμως, νά διευκρινιστεί, πώς ή "θεογνωσία" αυτή των δαιμόνων είναι εξωτερική, ατελής καί ανώφελη. Ένώ, δηλαδή, γνωρίζουν τις "Αγιες Γραφές καί παραδέχονται πώς υπάρχει Θεός, καί μάλιστα Τριαδικός, πώς υπάρχουν Κρίση καί Κόλαση (Ματθ. 8:29), ή γνώση αυτή δέν μπορεί νά μεταμορφώσει τήν ΰπαρξή τους οΰτε νά τους οδηγήσει στή σωτηρία. Γιατί πρόκειται γιά γνώση πού δέν συνοδεύεται από τήν πράξη, τήν τήρηση δηλαδή των εντολών τοΰ Θεού. Τήν ϊδια, άλλωστε, "δαιμονική θεολογία" συναντάμε καί ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους, πού προσεγγίζουν τά μυστήρια τοΰ Θεού μέ συλλογισμούς καί στοχασμούς καί όχι μέσα από τό βίωμα, τήν εμπειρία.
Μετά τήν αποστασία τους, οι δαίμονες έχασαν τήν ουράνια γνώση πού είχαν, καί ή σοφία τους έγινε «δαιμονιώδης» (Ίακ. 3:15). Ό απόστολος Παΰλος κάνει σαφή διάκριση της δαιμονικής σοφίας «των αρχόντων του αιώνος τούτου», πού οδηγεί στην καταστροφή, από τήν «εν μυστηρίω» σοφία τοϋ Θεοΰ, «τήν άποκεκρυμμένην», πού οδηγεί στην ουράνια δόξα (Α' Κορ. 2: 6-7).
Ό όσιος Πέτρος ό Δαμασκηνός σημειώνει σχετικά, οτι ό διάβολος «έχασε τή γνώση τοϋ Θεοϋ από άγνωμοσύνη και υπερηφάνεια... Γί’ αυτό δεν γνωρίζει άπό μόνος του τί νά κάνει, αλλά βλέπει τί κάνει ό Θεός, γιά νά μας σώσει, και πονηρεύεται και κάνει τά αντίθετα, γιά νά χαθοϋμε... Άφοΰ, δηλαδή, είδε τόν Θεό πού έπλασε τήν Εύα γιά βοήθεια τοΰ Αδάμ, ό διάβολος τήν έκανε συνεργό της παρακοής καί της παραβάσεως. "Εδωσε ό Θεός εντολή στον Αδάμ, ώστε μέ τήν τήρηση της νά θυμάται τις τόσες δωρεές τοΰ Ευεργέτη του καί νά Τόν ευγνωμονεί, κι ό διάβολος έκανε τήν εντολή αφορμή παρακοής καί θανάτου. Αντί γιά προφήτες, ό διάβολος κάνει ψευδοπροφήτες• αντί γι' αποστόλους, ψευδαποστόλους• αντί γιά νόμο, παρανομία• αντί γι' αρετές, κακίες• αντί γιά εντολές, παραβάσεις• αντί γιά κάθε δικαιοσύνη, σιχαμερές αιρέσεις».
Τά πονηρά πνεύματα, όπως μας διδάσκει τό βιβλίο τοϋ Ίώβ (1: 7-12), γνωρίζουν τήν κατάσταση τοϋ παρόντος κόσμου καί παρακολουθούν τις ενέργειες των ανθρώπων. Ή γνώση τους αυτή, βέβαια, βασίζεται αποκλειστικά στην παρατήρηση των όσων συμβαίνουν καί τοΰ πώς συμπεριφέρονται εξωτερικά οι άνθρωποι. Γιατί αγνοούν εντελώς τόσο τό σχέδιο τοΰ Θεοΰ γιά τόν κάθε άνθρωπο όσο καί τό τί σκέφτεται ό καθένας μας, πριν τό εκδηλώσει.
Επειδή, λοιπόν, οι δαίμονες δεν γνωρίζουν τή διάθεση τοΰ άνθρωπου, τόν υποβάλλουν σέ πειρασμό καί προσέχουν πώς θ' αντιδράσει. Λέει ό άββάς Ματώης: «Ό σατανάς δέν γνωρίζει άπό ποιο πάθος νικιέται ή ψυχή. Σπέρνει, βέβαια, τους εμπαθείς λογισμούς, όπως της πορνείας, της καταλαλιάς καί τών άλλων, αλλά δέν ξέρει αν θά θερίσει, άν δηλαδή θά τους δεχθοϋμε ή καί θ' αμαρτήσουμε. Μόλις όμως διαπιστώσει, από τίς αντιδράσεις τοΰ σώματος, σέ ποιο πάθος κλίνει ή ψυχή, μ' αυτό την πολεμάει».
Ό άγιος Κασσιανός μας λέει σχετικά, πώς «οι δαίμονες δεν γνωρίζουν τη φύση της ψυχής μας ούτε μπορούν νά εισχωρήσουν μέσα της. Μπορούν, όμως, νά διακρίνουν ποια είναι ή κατάσταση της από τά έργα μας, τά λόγια μας, τίς ενέργειες μας, τίς κλίσεις μας. Τίς σκέψεις, πού δεν έχουν βγει ποτέ από τά βάθη τής ψυχής μας, είναι αδύνατο νά τίς αντιληφθούν. Ακόμα και τους πονηρούς λογισμούς, πού οι ίδιοι οι δαίμονες μας υποβάλλουν, δέν γνωρίζουν αν και κατά πόσο τους δεχόμαστε. Μπορούν μόνο νά τό συμπεράνουν, παρατηρώντας προσεκτικά ορισμένες εξωτερικές εκδηλώσεις ή σωματικές κινήσεις μας. "Αλλωστε, και άνθρωποι έμπειροι και έξυπνοι συμπεραίνουν πολλές φορές την εσωτερική κατάσταση και διάθεση των συνανθρώπων τους άπό τήν εξωτερική εμφάνιση ή τή συμπεριφορά ή τόν τρόπο τους».
Οι δαίμονες και τα έργα τους *Γνωρίζουν τόν Θεό, καί αυτή ή γνώση τά γεμίζει φόβο: «Σύ πιστεύεις ότι ό Θεός είς έστι καλώς ποιείς, καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίσσουσι» (Ίακ. 2:19). Αρκετές φορές οι δαίμονες ομολόγησαν τόν Σωτήρα Χριστό ώς Υιό καί "Αγιο τοϋ Θεού (βλ. Ματθ. 8:29, Μάρκ. 1:24).
Γνωρίζουν, επίσης, καί χρησιμοποιούν εδάφια της Άγιας Γραφής. "Αν ανατρέξουμε στην περικοπή τοΰ Ευαγγελίου, όπου περιγράφονται οι τρεις πειρασμοί τοϋ Κυρίου στην έρημο, μετά τή Βάπτιση Του, θά διαπιστώσουμε πώς όλη ή δαιμονική επιχειρηματολογία στηρίζεται αποκλειστικά σέ χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, πού, βέβαια, χρησιμοποιούνται παραπλανητικά (βλ. Ματθ. 4:1-11, Λουκ. 4:1-13).
Τήν ϊδια τακτική εφαρμόζουν καί στον πόλεμο τους εναντίον των ανθρώπων, γιά νά τους πλανήσουν ή τουλάχιστον νά τους συγχύσουν. Στό Λειμωνάριο αναφέρεται ή περίπτωση κάποιου γέροντα, πού, ενώ καθόταν στό κελλί του καί έργοχειροϋσε, απαγγέλλοντας συγχρόνως καί τό Ψαλτήρι, μπήκε ξάφνου ένας δαίμονας, μέ τή μορφή Σαρακηνοϋ δούλου, κι άρχισε μπροστά του νά χορεύει. Επειδή, όμως, ό γέροντας δέν τοΰ έδωσε σημασία, εκείνος τοϋ είπε μέ κακία: "Τι νομίζεις, κακόγερε, ότι κάνεις κάτι σπουδαίο; Νά, καί στον εξηκοστό πέμπτο καί στον εξηκοστό έκτο καί στον εξηκοστό έβδομο Ψαλμό έκανες λάθος!".
Πρέπει, όμως, νά διευκρινιστεί, πώς ή "θεογνωσία" αυτή των δαιμόνων είναι εξωτερική, ατελής καί ανώφελη. Ένώ, δηλαδή, γνωρίζουν τις "Αγιες Γραφές καί παραδέχονται πώς υπάρχει Θεός, καί μάλιστα Τριαδικός, πώς υπάρχουν Κρίση καί Κόλαση (Ματθ. 8:29), ή γνώση αυτή δέν μπορεί νά μεταμορφώσει τήν ΰπαρξή τους οΰτε νά τους οδηγήσει στή σωτηρία. Γιατί πρόκειται γιά γνώση πού δέν συνοδεύεται από τήν πράξη, τήν τήρηση δηλαδή των εντολών τοΰ Θεού. Τήν ϊδια, άλλωστε, "δαιμονική θεολογία" συναντάμε καί ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους, πού προσεγγίζουν τά μυστήρια τοΰ Θεού μέ συλλογισμούς καί στοχασμούς καί όχι μέσα από τό βίωμα, τήν εμπειρία.
Μετά τήν αποστασία τους, οι δαίμονες έχασαν τήν ουράνια γνώση πού είχαν, καί ή σοφία τους έγινε «δαιμονιώδης» (Ίακ. 3:15). Ό απόστολος Παΰλος κάνει σαφή διάκριση της δαιμονικής σοφίας «των αρχόντων του αιώνος τούτου», πού οδηγεί στην καταστροφή, από τήν «εν μυστηρίω» σοφία τοϋ Θεοΰ, «τήν άποκεκρυμμένην», πού οδηγεί στην ουράνια δόξα (Α' Κορ. 2: 6-7).
Ό όσιος Πέτρος ό Δαμασκηνός σημειώνει σχετικά, οτι ό διάβολος «έχασε τή γνώση τοϋ Θεοϋ από άγνωμοσύνη και υπερηφάνεια... Γί’ αυτό δεν γνωρίζει άπό μόνος του τί νά κάνει, αλλά βλέπει τί κάνει ό Θεός, γιά νά μας σώσει, και πονηρεύεται και κάνει τά αντίθετα, γιά νά χαθοϋμε... Άφοΰ, δηλαδή, είδε τόν Θεό πού έπλασε τήν Εύα γιά βοήθεια τοΰ Αδάμ, ό διάβολος τήν έκανε συνεργό της παρακοής καί της παραβάσεως. "Εδωσε ό Θεός εντολή στον Αδάμ, ώστε μέ τήν τήρηση της νά θυμάται τις τόσες δωρεές τοΰ Ευεργέτη του καί νά Τόν ευγνωμονεί, κι ό διάβολος έκανε τήν εντολή αφορμή παρακοής καί θανάτου. Αντί γιά προφήτες, ό διάβολος κάνει ψευδοπροφήτες• αντί γι' αποστόλους, ψευδαποστόλους• αντί γιά νόμο, παρανομία• αντί γι' αρετές, κακίες• αντί γιά εντολές, παραβάσεις• αντί γιά κάθε δικαιοσύνη, σιχαμερές αιρέσεις».
Τά πονηρά πνεύματα, όπως μας διδάσκει τό βιβλίο τοϋ Ίώβ (1: 7-12), γνωρίζουν τήν κατάσταση τοϋ παρόντος κόσμου καί παρακολουθούν τις ενέργειες των ανθρώπων. Ή γνώση τους αυτή, βέβαια, βασίζεται αποκλειστικά στην παρατήρηση των όσων συμβαίνουν καί τοΰ πώς συμπεριφέρονται εξωτερικά οι άνθρωποι. Γιατί αγνοούν εντελώς τόσο τό σχέδιο τοΰ Θεοΰ γιά τόν κάθε άνθρωπο όσο καί τό τί σκέφτεται ό καθένας μας, πριν τό εκδηλώσει.
Επειδή, λοιπόν, οι δαίμονες δεν γνωρίζουν τή διάθεση τοΰ άνθρωπου, τόν υποβάλλουν σέ πειρασμό καί προσέχουν πώς θ' αντιδράσει. Λέει ό άββάς Ματώης: «Ό σατανάς δέν γνωρίζει άπό ποιο πάθος νικιέται ή ψυχή. Σπέρνει, βέβαια, τους εμπαθείς λογισμούς, όπως της πορνείας, της καταλαλιάς καί τών άλλων, αλλά δέν ξέρει αν θά θερίσει, άν δηλαδή θά τους δεχθοϋμε ή καί θ' αμαρτήσουμε. Μόλις όμως διαπιστώσει, από τίς αντιδράσεις τοΰ σώματος, σέ ποιο πάθος κλίνει ή ψυχή, μ' αυτό την πολεμάει».
Ό άγιος Κασσιανός μας λέει σχετικά, πώς «οι δαίμονες δεν γνωρίζουν τη φύση της ψυχής μας ούτε μπορούν νά εισχωρήσουν μέσα της. Μπορούν, όμως, νά διακρίνουν ποια είναι ή κατάσταση της από τά έργα μας, τά λόγια μας, τίς ενέργειες μας, τίς κλίσεις μας. Τίς σκέψεις, πού δεν έχουν βγει ποτέ από τά βάθη τής ψυχής μας, είναι αδύνατο νά τίς αντιληφθούν. Ακόμα και τους πονηρούς λογισμούς, πού οι ίδιοι οι δαίμονες μας υποβάλλουν, δέν γνωρίζουν αν και κατά πόσο τους δεχόμαστε. Μπορούν μόνο νά τό συμπεράνουν, παρατηρώντας προσεκτικά ορισμένες εξωτερικές εκδηλώσεις ή σωματικές κινήσεις μας. "Αλλωστε, και άνθρωποι έμπειροι και έξυπνοι συμπεραίνουν πολλές φορές την εσωτερική κατάσταση και διάθεση των συνανθρώπων τους άπό τήν εξωτερική εμφάνιση ή τή συμπεριφορά ή τόν τρόπο τους».
via