«Εκχέετε ενώπιον Αυτού τας καρδίας υμών, ότι ο Θεός βοηθός ημών».
( Ψαλμ. 61,9 )
( Ψαλμ. 61,9 )
Συμβαίνει καμιά φορά στη ζωή να εισαγάγει κάποιος στο στομάχι του αλλοιωμένες τροφές, που βρίσκονται στο στάδιο της αποσύνθεσης. Ο κίνδυνος τότε από δηλητηρίαση είναι άμεσος. Κι αν δεν προλάβει ο ασθενής να αποβάλει, με έγκαιρη εκκένωση του στομάχου, το δηλητηριώδες περιεχόμενό του, κινδυνεύει η ζωή του. Πόσοι δεν έχουν πεθάνει από τροφική δηλητηρίαση, που είναι μια από τις επικίνδυνες μορφές δηλητηρίασης; Αλλά και πόσοι δεν σώθηκαν από το χείλος του τάφου χάρη στην έγκαιρη και αποτελεσματική απόπτυση του δηλητηρίου και στη χρήση φαρμάκων, που έχουν τη δύναμη να εξουδετερώνουν τη θανατηφόρα επίδραση στον οργανισμό των τοξινών και των άλλων δηλητηριωδών ουσιών;
Αλλά δηλητήριο, όπως σημειώσαμε πριν, είναι και η αμαρτία. Και μάλιστα απείρως ισχυρότερο από τα δηλητήρια που κρύβονται, ενίοτε, στις τροφές και καταστρέφουν τους οργανισμούς και οδηγούν στο θάνατο του σώματος. Η αμαρτία, αυτό το τόσο επικίνδυνο δηλητήριο, φονεύει την αθάνατη ψυχή, όχι σπάνια δε και το σώμα με τη νοσογόνο επίδραση της πάνω σ’ αυτό. Στερεί τον άνθρωπο όχι μόνο από την πραγματική απόλαυση της παρούσης ζωής, αλλά και της μέλλουσας. Οδηγεί δέσμια την ψυχή στην παντοτινή της καταδίκη και σπρώχνει τον άνθρωπο να υπογράψει με τα ίδια του τα χέρια την απόφαση της καταστροφής και της απώλειάς του. Και θα ήταν ανυπολόγιστη η ζημία του ανθρώπου και ανεπανόρθωτες οι καταστροφές από την αμαρτία, εάν δεν υπήρχε στη διάθεσή του το σωτήριο φάρμακο και ο λυτρωτικός τρόπος με τον οποίο αποφεύγει τα ολέθρια αποτελέσματα της παρεκτροπής του, χάρη στη μακροθυμία και φιλευσπλαχνία του Θεού.
Ας είναι ευλογητός , λοιπόν, ο Θεός , ο Οποίος από την απέραντη για μας αγάπη Του, μας έδωσε πρόχειρο και πολύ αποτελεσματικό φάρμακο. Φάρμακο που θεραπεύει αμέσως τις πληγές κι επουλώνει τα τραύματα. Φάρμακο που αποκαθιστά την ψυχική υγεία και απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη φοβερή μάστιγα της αμαρτίας. Διότι, είναι μεν κακό η αμαρτία, όχι όμως αθεράπευτο, ανίατο. «Δεινόν μεν ουν κακόν η αμαρτία, αλλ’ ουκ αθεράπευτον» , παρατηρεί και οι άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων ( κατηχήσεις ,Migne, P.G. 33, 384 ) .
Φαντάσου τώρα, αγαπητέ αναγνώστη, πόσο δύσκολη θα ήταν η θέση μας, αν δεν έβαζε στα χέρια μας, δια της Εκκλησίας Του, το φάρμακο της σωτηρίας. Η εικόνα ενός βαριά ασθενούς που βρίσκεται πλησίον του τάφου, για τον οποίο έχει χαθεί κάθε ελπίδα σωτηρίας και η ιατρική επιστήμη σήκωσε τα χέρια ψηλά, ανίκανη πλέον να τον βοηθήσει, δεν είναι αρκετή για να παραστήσει τη δική μας φρικτή κατάσταση, αν δεν γνωρίζαμε τον τρόπο απαλλαγής από την αμαρτία. Θα μοιάζαμε με κάποιον μελλοθάνατο που χαροπαλεύει επί ημέρες, θα είμασταν εγκαταλειμμένοι από Θεό και ανθρώπους, και τι λέω; Θα είμασταν κυριολεκτικά χαμένοι, καταδικασμένοι σε διαρκή δυστυχία εδώ στη γη και σε αιώνια κόλαση μετά το θάνατό μας.
Αλλ’ όχι. Ας μην αφήσουμε τη φαντασία να πετάει σε σκέψεις μελαγχολικές , διότι υπάρχει το φάρμακο. Δεν πωλείται βέβαια στα φαρμακεία , ούτε παράγεται σε κάποιο από τα τόσα βιοχημικά και φαρμακευτικά εργαστήρια. Αν και πολύτιμο, το βρίσκουμε ανά πάσα στιγμή . Δεν χρειάζεται να στείλουμε συστημένα γράμματα στο εξωτερικό ή αλλού , προκειμένου να ζητήσουμε να μας το ταχυδρομήσουν. Είναι φάρμακο που διατίθεται δωρεάν , σ’ όποιον το ζητήσει , οποτεδήποτε, χωρίς δυσκολία, χωρίς παρακλήσεις. Και το φάρμακο αυτό, είναι το Μυστήριο της Μετανοίας και ιεράς Εξομολογήσεως.
Ίσως σου φανεί κάπως παράξενος ο τίτλος του φαρμάκου, φίλη ψυχή. Και πιθανόν να μην είσαι σε θέση να εννοήσεις πλήρως , πώς με το φάρμακο αυτό μπορείς να γίνεις καλά από τον καρκίνο της αμαρτίας. Σου φαίνεται πολύ γνωστή η συνταγή. Δεν κρύβει, νομίζεις, τίποτε το νέο και το σπουδαίο…
… Είναι το μόνο φάρμακο κατά της αμαρτίας. Εκείνη μας πλήγωσε. Αυτό μας γιατρεύει. Εκείνη μας έριξε. Αυτό μας σηκώνει. Εκείνη μας εξευτέλισε. Αυτό μας αναπαύει, μας γαληνεύει, μας παρηγορεί. «Εκακώθημεν δια της αμαρτίας, ιαθώμεν δια της μετανοίας», λέει ο φωστήρας της Καισαρείας Μέγας Βασίλειος ( Migne P.G. 96, 112B ) .
Ναι. Άλλος τρόπος θεραπείας δεν υπάρχει. Μόνο η μετάνοια είναι το «ιατρείον , το αναιρετικόν της αμαρτίας», η τορπίλλη που διαλύει και γκρεμίζει το έργο του σατανά από την καρδιά μας. Είναι το υγρό εκείνο , που πλένει το πνευματικό μας στομάχι και μας απαλλάσσει από τις τοξίνες των σφαλμάτων μας. «Η μετάνοια αφίησιν αμαρτίαν», τονίζει ο ίδιος μεγάλος Πατήρ.
Αλλά δεν αρκεί αυτή η διαπίστωση. Δεν φτάνει να αναγνωρίσουμε την αγάπη του Θεού προς τον πεσμένο άνθρωπο. Δεν ωφελεί να γνωρίσουμε τις θαυματουργικές ιδιότητες του φαρμάκου. Πρέπει και να αποφασίσουμε να το χρησιμοποιήσουμε. Όπως το καλύτερο φάρμακο μένει χωρίς αποτελέσματα και άχρηστο, αν δεν χρησιμοποιηθεί από τον άρρωστο, κατά παρόμοιο τρόπο και η μετάνοια μένει χωρίς ευεργετικά αποτελέσματα για την πληγωμένη ψυχή μας, όταν ο άνθρωπος εμμένει πεισματικά στη διάπραξη του κακού.
Μετανοώ σημαίνει αλλάζω διαθέσεις, αλλάζω σκέψεις, αλλάζω τρόπο ζωής. Μεταμέλομαι για όσα κακά έχω διαπράξει, αναγνωρίζω ότι έφταιξα και τώρα ευχαρίστως εξομολογούμαι τις πτώσεις μου ενώπιον του πνευματικού Ιερέως, με την πεποίθηση ότι έτσι αποπτύω , βγάζω έξω , το δηλητήριο που η αμαρτία επισσώρευσε στην ψυχή μου. Ακόμη, μετάνοια σημαίνει διακοπή σχέσεων με την αμαρτία, θυσίες πολλές, αγώνα πνευματικό. Και όπως καταλαβαίνει ο καθένας, όλα αυτά δεν είναι εύκολα πράγματα. Ο εγωισμός παρεμβάλλεται και μας εμποδίζει από του να κάνουμε τα ηρωικά βήματα της μετανοίας. Μας παρουσιάζει σαν καλά, καμιά φορά, και τα αμαρτωλά. Και μας πείθει να μην ανησυχούμε για τις πράξεις μας. Μας τυφλώνει τόσο, ώστε να νομίζουμε ότι βαδίζουμε ορθά˙ σκληραίνει την καρδιά μας και την εμποδίζει να ζητήσει το έλεος και τη συγνώμη του Θεού κι έτσι απωθεί τη θεία χάρη της μετανοίας από την αμαρτωλή ψυχή μας. Κι αν μεν ο άνθρωπος αντισταθεί στις κακές εισηγήσεις του εγωισμού, έχει καλώς. Με τη βοήθεια του Θεού θα νικήσει. Αν όμως νικηθεί από το τυφλό πάθος του εγωισμού και συνεχίσει να απωθεί τη χάρη της μετανοίας, τότε γίνεται ένοχος του φοβερού και ασυγχώρητου πλέον αμαρτήματος της βλασφημίας εναντίον του Αγίου Πνεύματος, οπότε είναι καταδικασμένος στην ολοκληρωτική απώλεια.
Πράξη κατ’ εξοχήν ηρωική είναι η μετάνοια! Διότι, προκειμένου να πάρει κανείς την απόφαση της μετανοίας, θα χρειασθεί να αγωνιστεί. Δεν είναι πάντοτε εύκολο να ακολουθεί κανείς τη φωνή του Θεού , όταν χίλιες δύο άλλες φωνές τον προσκαλούν στον εύκολο και φαρδύ δρόμο της καταστροφής. Γι’ αυτό η μετάνοια είναι πράξη ανδρείας , ειλικρίνειας και αποκατάστασης. Είναι δώρο Θεού.
Και είναι όντως μεγάλη η ισχύς της μετανοίας. Αρκεί για να γεφυρώσει το τεράστιο χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπου . Έχει τη δύναμη να μας απαλλάσσει απ’ το φορτίο της ενοχής, να μας επαναφέρει απ’ τον κίνδυνο στην ασφάλεια , απ’ το σκοτάδι στο φως, απ’ το θάνατο στη ζωή, απ’ το ψεύδος στην αλήθεια, απ’ την απώλεια στην σωτηρία. Το διακηρύττει θαυμάσια ο Χρυσορρήμων Ιωάννης: «Μετάνοια δε εστι πολλήν έχουσα την ισχύν και τον σφόδρα τοις αμαρτήμασι βεβαπτισμένον , ει βουληθείη , δυνάμενη απαλλάξαι του των αμαρτημάτων φορτίου, και τον κινδυνεύοντα καταστήσαι εν ασφάλεια, καν προς αυτόν έλθη της κακίας τον πυθμένα» ( Ομιλία εις την προς Εβραίους , Migne P.G. 63, 7584 ). Είναι τόση η δύναμη της μετανοίας, ώστε να σώζει και να επαναφέρει στο «αρχαίον κάλλος» και αυτούς ακόμη τους βουτηγμένους στο βάλτο της αμαρτίας , τους βυθισμένους μέχρι το λαιμό στο βούρκο της.
Πολύ δε θαυμάσια ο ιερός Πατήρ στη συνέχεια της ομιλίας του εκθέτει τον τρόπο , με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιούμε το φάρμακο της μετανοίας. Διότι κάθε φάρμακο είναι αποτελεσματικό εάν λαμβάνεται σύμφωνα προς τις οδηγίες του γιατρού. Τυχόν κακή χρήση, μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα και αντί για θεραπεία να οδηγήσει στο θάνατο. Γι’ αυτό, τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος , ότι ο Θεός «έδωκε το της μετανοίας φάρμακον , πάντα ημών τα αμαρτήματα ικανόν εξαλείψαι και αφανίσαι, μόνον εάν ειδώμεν το φάρμακον οποιόν εστι και πως αυτό επιτιθέναι δει» ( ενθ. αν. ) . Δηλαδή , έχει αξία το φάρμακο της μετανοίας μόνο αν μάθουμε τι φάρμακο είναι, τι σημαίνει δηλαδή μετάνοια και πώς χρησιμοποιείται. Σ’ όλα τα φάρμακα υπάρχει ένα χαρτί, στο οποίο αναφέρεται η σύνθεση, οι ενδείξεις και η χρήση του φαρμάκου. Όποιο δεν έχει τα στοιχεία αυτά είναι ύποπτο και κινδυνεύει εκείνος που θα θελήσει να το χρησιμοποιήσει. «Ποιον ουν εστι το φάρμακον της μετανοίας και πως αυτό παρασκευάζεται;» ερωτά στη συνέχεια ο ιερός Πατήρ. «Πρώτον από καταγνώσεως των οικείων αμαρτημάτων και από εξαγορεύσεως .. Δεύτερον από ταπεινοφροσύνης πολλής». Ιδιοσκεύασμα , λέει, είναι το φάρμακο αυτό. Δεν πωλείται έτοιμο. Αλλ’ ο καθένας , αφού μάθει τα διάφορα συστατικά του, θα πρέπει να τα ανακατέψει έτσι, ώστε να παρασκευασθεί το φάρμακο. Και τα συστατικά είναι δύο: αφ’ ενός μεν η συναίσθηση της ενοχής και εξομολόγηση, αφ’ ετέρου δε η ταπεινοφροσύνη. Όταν θελήσουμε να τα αναμίξουμε, να ενώσουμε τη συντριβή με την ταπείνωση και στη συνέχεια με την ειλικρινή εξομολόγηση, τότε και μόνο τότε θα έχουμε στη διάθεσή μας το ιερό φάρμακο της σωτηρίας.
Αν θελήσουμε , θα μπορέσουμε να το χρησιμοποιήσουμε . Θα καταστεί τότε δυνατόν να έρθει ο καθένας «εις εαυτόν», όπως ο Άσωτος της περίφημης παραβολής. Χωρίς συναίσθηση της ενοχής , χωρίς γνώση της αμαρτωλότητάς μας, πως είναι δυνατόν να μετανοήσουμε ; Ένας που δεν παραδέχεται ότι έσφαλε, πως θα ζητήσει συγγνώμη για το ανύπαρκτο σφάλμα του; Και άλλος που δεν γνωρίζει ότι είναι ασθενής, πώς θα καταφύγει με τη θέλησή του στο γιατρό ζητώντας τη βοήθειά του;
Να, πώς πρέπει να αρχίσουμε: «Από της καταγνώσεως… και από εξαγορεύσεως …και από ταπεινοφροσύνης». Όταν ασθενήσουμε σωματικά, εύκολα ταπεινωνόμεθα και υποβαλλόμεθα σε θυσίες για την αποκατάσταση της υγείας μας και με προσοχή δεχόμεθα τις συμβουλές των αρμοδίων και ειδικών γιατρών. Την αρρώστια όμως της ψυχής μας δεν προσέχουμε καθόλου. Γιατί; Διότι δεν έχουμε κατανοήσει πόσο μεγάλο κακό μας προξενεί η αμαρτία. Κι όμως θα πρέπει να σκεφθούμε σοβαρά . Είναι για όλους μας ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Αδελφέ μου, αν πέφτεις σε σφάλματα δεν είναι τρομακτικό. Τρομακτικό είναι να μη μετανοείς και να μη σπεύδεις να επανορθώσεις τη ζημιά που η πλανεύτρα αμαρτία προξένησε στην ψυχή σου. Ο Κύριος καλεί όλους τους κουρασμένους από το βάρος της ενοχής για να τους ξεκουράσει. Η μετάνοια είναι ο τρόπος με τον οποίο θα δεχθούμε την πρόσκληση του Κυρίου . Είναι το όπλο που ισοπεδώνει και καταστρέφει το έργο του διαβόλου. Είναι το βάλσαμο κάθε απομακρυσμένης και ταλαιπωρημένης ψυχής.
Ο Κύριος μας περιμένει με ανοικτή αγκαλιά. Στο πρώτο μας βήμα της επιστροφής , Εκείνος θα τρέξει να μας συναντήσει. «Επιστράφητε προς με και επιστραφήσομαι προς υμάς, λέγει ο Κύριος Παντοκράτωρ» ( Ζαχ. 70, 3 ) . Θα μας αγκαλιάσει πρώτος Εκείνος , για να μας αποκαταστήσει πλησίον Του και να μας χαρίσει την παντοτεινή χαρά και ευτυχία και «την ειρήνην, την πάντα νουν υπερέχουσαν», που ποθεί και λαχταρά κάθε ανθρώπινη ψυχή.
Αλλά δηλητήριο, όπως σημειώσαμε πριν, είναι και η αμαρτία. Και μάλιστα απείρως ισχυρότερο από τα δηλητήρια που κρύβονται, ενίοτε, στις τροφές και καταστρέφουν τους οργανισμούς και οδηγούν στο θάνατο του σώματος. Η αμαρτία, αυτό το τόσο επικίνδυνο δηλητήριο, φονεύει την αθάνατη ψυχή, όχι σπάνια δε και το σώμα με τη νοσογόνο επίδραση της πάνω σ’ αυτό. Στερεί τον άνθρωπο όχι μόνο από την πραγματική απόλαυση της παρούσης ζωής, αλλά και της μέλλουσας. Οδηγεί δέσμια την ψυχή στην παντοτινή της καταδίκη και σπρώχνει τον άνθρωπο να υπογράψει με τα ίδια του τα χέρια την απόφαση της καταστροφής και της απώλειάς του. Και θα ήταν ανυπολόγιστη η ζημία του ανθρώπου και ανεπανόρθωτες οι καταστροφές από την αμαρτία, εάν δεν υπήρχε στη διάθεσή του το σωτήριο φάρμακο και ο λυτρωτικός τρόπος με τον οποίο αποφεύγει τα ολέθρια αποτελέσματα της παρεκτροπής του, χάρη στη μακροθυμία και φιλευσπλαχνία του Θεού.
Ας είναι ευλογητός , λοιπόν, ο Θεός , ο Οποίος από την απέραντη για μας αγάπη Του, μας έδωσε πρόχειρο και πολύ αποτελεσματικό φάρμακο. Φάρμακο που θεραπεύει αμέσως τις πληγές κι επουλώνει τα τραύματα. Φάρμακο που αποκαθιστά την ψυχική υγεία και απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη φοβερή μάστιγα της αμαρτίας. Διότι, είναι μεν κακό η αμαρτία, όχι όμως αθεράπευτο, ανίατο. «Δεινόν μεν ουν κακόν η αμαρτία, αλλ’ ουκ αθεράπευτον» , παρατηρεί και οι άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων ( κατηχήσεις ,Migne, P.G. 33, 384 ) .
Φαντάσου τώρα, αγαπητέ αναγνώστη, πόσο δύσκολη θα ήταν η θέση μας, αν δεν έβαζε στα χέρια μας, δια της Εκκλησίας Του, το φάρμακο της σωτηρίας. Η εικόνα ενός βαριά ασθενούς που βρίσκεται πλησίον του τάφου, για τον οποίο έχει χαθεί κάθε ελπίδα σωτηρίας και η ιατρική επιστήμη σήκωσε τα χέρια ψηλά, ανίκανη πλέον να τον βοηθήσει, δεν είναι αρκετή για να παραστήσει τη δική μας φρικτή κατάσταση, αν δεν γνωρίζαμε τον τρόπο απαλλαγής από την αμαρτία. Θα μοιάζαμε με κάποιον μελλοθάνατο που χαροπαλεύει επί ημέρες, θα είμασταν εγκαταλειμμένοι από Θεό και ανθρώπους, και τι λέω; Θα είμασταν κυριολεκτικά χαμένοι, καταδικασμένοι σε διαρκή δυστυχία εδώ στη γη και σε αιώνια κόλαση μετά το θάνατό μας.
Αλλ’ όχι. Ας μην αφήσουμε τη φαντασία να πετάει σε σκέψεις μελαγχολικές , διότι υπάρχει το φάρμακο. Δεν πωλείται βέβαια στα φαρμακεία , ούτε παράγεται σε κάποιο από τα τόσα βιοχημικά και φαρμακευτικά εργαστήρια. Αν και πολύτιμο, το βρίσκουμε ανά πάσα στιγμή . Δεν χρειάζεται να στείλουμε συστημένα γράμματα στο εξωτερικό ή αλλού , προκειμένου να ζητήσουμε να μας το ταχυδρομήσουν. Είναι φάρμακο που διατίθεται δωρεάν , σ’ όποιον το ζητήσει , οποτεδήποτε, χωρίς δυσκολία, χωρίς παρακλήσεις. Και το φάρμακο αυτό, είναι το Μυστήριο της Μετανοίας και ιεράς Εξομολογήσεως.
Ίσως σου φανεί κάπως παράξενος ο τίτλος του φαρμάκου, φίλη ψυχή. Και πιθανόν να μην είσαι σε θέση να εννοήσεις πλήρως , πώς με το φάρμακο αυτό μπορείς να γίνεις καλά από τον καρκίνο της αμαρτίας. Σου φαίνεται πολύ γνωστή η συνταγή. Δεν κρύβει, νομίζεις, τίποτε το νέο και το σπουδαίο…
… Είναι το μόνο φάρμακο κατά της αμαρτίας. Εκείνη μας πλήγωσε. Αυτό μας γιατρεύει. Εκείνη μας έριξε. Αυτό μας σηκώνει. Εκείνη μας εξευτέλισε. Αυτό μας αναπαύει, μας γαληνεύει, μας παρηγορεί. «Εκακώθημεν δια της αμαρτίας, ιαθώμεν δια της μετανοίας», λέει ο φωστήρας της Καισαρείας Μέγας Βασίλειος ( Migne P.G. 96, 112B ) .
Ναι. Άλλος τρόπος θεραπείας δεν υπάρχει. Μόνο η μετάνοια είναι το «ιατρείον , το αναιρετικόν της αμαρτίας», η τορπίλλη που διαλύει και γκρεμίζει το έργο του σατανά από την καρδιά μας. Είναι το υγρό εκείνο , που πλένει το πνευματικό μας στομάχι και μας απαλλάσσει από τις τοξίνες των σφαλμάτων μας. «Η μετάνοια αφίησιν αμαρτίαν», τονίζει ο ίδιος μεγάλος Πατήρ.
Αλλά δεν αρκεί αυτή η διαπίστωση. Δεν φτάνει να αναγνωρίσουμε την αγάπη του Θεού προς τον πεσμένο άνθρωπο. Δεν ωφελεί να γνωρίσουμε τις θαυματουργικές ιδιότητες του φαρμάκου. Πρέπει και να αποφασίσουμε να το χρησιμοποιήσουμε. Όπως το καλύτερο φάρμακο μένει χωρίς αποτελέσματα και άχρηστο, αν δεν χρησιμοποιηθεί από τον άρρωστο, κατά παρόμοιο τρόπο και η μετάνοια μένει χωρίς ευεργετικά αποτελέσματα για την πληγωμένη ψυχή μας, όταν ο άνθρωπος εμμένει πεισματικά στη διάπραξη του κακού.
Μετανοώ σημαίνει αλλάζω διαθέσεις, αλλάζω σκέψεις, αλλάζω τρόπο ζωής. Μεταμέλομαι για όσα κακά έχω διαπράξει, αναγνωρίζω ότι έφταιξα και τώρα ευχαρίστως εξομολογούμαι τις πτώσεις μου ενώπιον του πνευματικού Ιερέως, με την πεποίθηση ότι έτσι αποπτύω , βγάζω έξω , το δηλητήριο που η αμαρτία επισσώρευσε στην ψυχή μου. Ακόμη, μετάνοια σημαίνει διακοπή σχέσεων με την αμαρτία, θυσίες πολλές, αγώνα πνευματικό. Και όπως καταλαβαίνει ο καθένας, όλα αυτά δεν είναι εύκολα πράγματα. Ο εγωισμός παρεμβάλλεται και μας εμποδίζει από του να κάνουμε τα ηρωικά βήματα της μετανοίας. Μας παρουσιάζει σαν καλά, καμιά φορά, και τα αμαρτωλά. Και μας πείθει να μην ανησυχούμε για τις πράξεις μας. Μας τυφλώνει τόσο, ώστε να νομίζουμε ότι βαδίζουμε ορθά˙ σκληραίνει την καρδιά μας και την εμποδίζει να ζητήσει το έλεος και τη συγνώμη του Θεού κι έτσι απωθεί τη θεία χάρη της μετανοίας από την αμαρτωλή ψυχή μας. Κι αν μεν ο άνθρωπος αντισταθεί στις κακές εισηγήσεις του εγωισμού, έχει καλώς. Με τη βοήθεια του Θεού θα νικήσει. Αν όμως νικηθεί από το τυφλό πάθος του εγωισμού και συνεχίσει να απωθεί τη χάρη της μετανοίας, τότε γίνεται ένοχος του φοβερού και ασυγχώρητου πλέον αμαρτήματος της βλασφημίας εναντίον του Αγίου Πνεύματος, οπότε είναι καταδικασμένος στην ολοκληρωτική απώλεια.
Πράξη κατ’ εξοχήν ηρωική είναι η μετάνοια! Διότι, προκειμένου να πάρει κανείς την απόφαση της μετανοίας, θα χρειασθεί να αγωνιστεί. Δεν είναι πάντοτε εύκολο να ακολουθεί κανείς τη φωνή του Θεού , όταν χίλιες δύο άλλες φωνές τον προσκαλούν στον εύκολο και φαρδύ δρόμο της καταστροφής. Γι’ αυτό η μετάνοια είναι πράξη ανδρείας , ειλικρίνειας και αποκατάστασης. Είναι δώρο Θεού.
Και είναι όντως μεγάλη η ισχύς της μετανοίας. Αρκεί για να γεφυρώσει το τεράστιο χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπου . Έχει τη δύναμη να μας απαλλάσσει απ’ το φορτίο της ενοχής, να μας επαναφέρει απ’ τον κίνδυνο στην ασφάλεια , απ’ το σκοτάδι στο φως, απ’ το θάνατο στη ζωή, απ’ το ψεύδος στην αλήθεια, απ’ την απώλεια στην σωτηρία. Το διακηρύττει θαυμάσια ο Χρυσορρήμων Ιωάννης: «Μετάνοια δε εστι πολλήν έχουσα την ισχύν και τον σφόδρα τοις αμαρτήμασι βεβαπτισμένον , ει βουληθείη , δυνάμενη απαλλάξαι του των αμαρτημάτων φορτίου, και τον κινδυνεύοντα καταστήσαι εν ασφάλεια, καν προς αυτόν έλθη της κακίας τον πυθμένα» ( Ομιλία εις την προς Εβραίους , Migne P.G. 63, 7584 ). Είναι τόση η δύναμη της μετανοίας, ώστε να σώζει και να επαναφέρει στο «αρχαίον κάλλος» και αυτούς ακόμη τους βουτηγμένους στο βάλτο της αμαρτίας , τους βυθισμένους μέχρι το λαιμό στο βούρκο της.
Πολύ δε θαυμάσια ο ιερός Πατήρ στη συνέχεια της ομιλίας του εκθέτει τον τρόπο , με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιούμε το φάρμακο της μετανοίας. Διότι κάθε φάρμακο είναι αποτελεσματικό εάν λαμβάνεται σύμφωνα προς τις οδηγίες του γιατρού. Τυχόν κακή χρήση, μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα και αντί για θεραπεία να οδηγήσει στο θάνατο. Γι’ αυτό, τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος , ότι ο Θεός «έδωκε το της μετανοίας φάρμακον , πάντα ημών τα αμαρτήματα ικανόν εξαλείψαι και αφανίσαι, μόνον εάν ειδώμεν το φάρμακον οποιόν εστι και πως αυτό επιτιθέναι δει» ( ενθ. αν. ) . Δηλαδή , έχει αξία το φάρμακο της μετανοίας μόνο αν μάθουμε τι φάρμακο είναι, τι σημαίνει δηλαδή μετάνοια και πώς χρησιμοποιείται. Σ’ όλα τα φάρμακα υπάρχει ένα χαρτί, στο οποίο αναφέρεται η σύνθεση, οι ενδείξεις και η χρήση του φαρμάκου. Όποιο δεν έχει τα στοιχεία αυτά είναι ύποπτο και κινδυνεύει εκείνος που θα θελήσει να το χρησιμοποιήσει. «Ποιον ουν εστι το φάρμακον της μετανοίας και πως αυτό παρασκευάζεται;» ερωτά στη συνέχεια ο ιερός Πατήρ. «Πρώτον από καταγνώσεως των οικείων αμαρτημάτων και από εξαγορεύσεως .. Δεύτερον από ταπεινοφροσύνης πολλής». Ιδιοσκεύασμα , λέει, είναι το φάρμακο αυτό. Δεν πωλείται έτοιμο. Αλλ’ ο καθένας , αφού μάθει τα διάφορα συστατικά του, θα πρέπει να τα ανακατέψει έτσι, ώστε να παρασκευασθεί το φάρμακο. Και τα συστατικά είναι δύο: αφ’ ενός μεν η συναίσθηση της ενοχής και εξομολόγηση, αφ’ ετέρου δε η ταπεινοφροσύνη. Όταν θελήσουμε να τα αναμίξουμε, να ενώσουμε τη συντριβή με την ταπείνωση και στη συνέχεια με την ειλικρινή εξομολόγηση, τότε και μόνο τότε θα έχουμε στη διάθεσή μας το ιερό φάρμακο της σωτηρίας.
Αν θελήσουμε , θα μπορέσουμε να το χρησιμοποιήσουμε . Θα καταστεί τότε δυνατόν να έρθει ο καθένας «εις εαυτόν», όπως ο Άσωτος της περίφημης παραβολής. Χωρίς συναίσθηση της ενοχής , χωρίς γνώση της αμαρτωλότητάς μας, πως είναι δυνατόν να μετανοήσουμε ; Ένας που δεν παραδέχεται ότι έσφαλε, πως θα ζητήσει συγγνώμη για το ανύπαρκτο σφάλμα του; Και άλλος που δεν γνωρίζει ότι είναι ασθενής, πώς θα καταφύγει με τη θέλησή του στο γιατρό ζητώντας τη βοήθειά του;
Να, πώς πρέπει να αρχίσουμε: «Από της καταγνώσεως… και από εξαγορεύσεως …και από ταπεινοφροσύνης». Όταν ασθενήσουμε σωματικά, εύκολα ταπεινωνόμεθα και υποβαλλόμεθα σε θυσίες για την αποκατάσταση της υγείας μας και με προσοχή δεχόμεθα τις συμβουλές των αρμοδίων και ειδικών γιατρών. Την αρρώστια όμως της ψυχής μας δεν προσέχουμε καθόλου. Γιατί; Διότι δεν έχουμε κατανοήσει πόσο μεγάλο κακό μας προξενεί η αμαρτία. Κι όμως θα πρέπει να σκεφθούμε σοβαρά . Είναι για όλους μας ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Αδελφέ μου, αν πέφτεις σε σφάλματα δεν είναι τρομακτικό. Τρομακτικό είναι να μη μετανοείς και να μη σπεύδεις να επανορθώσεις τη ζημιά που η πλανεύτρα αμαρτία προξένησε στην ψυχή σου. Ο Κύριος καλεί όλους τους κουρασμένους από το βάρος της ενοχής για να τους ξεκουράσει. Η μετάνοια είναι ο τρόπος με τον οποίο θα δεχθούμε την πρόσκληση του Κυρίου . Είναι το όπλο που ισοπεδώνει και καταστρέφει το έργο του διαβόλου. Είναι το βάλσαμο κάθε απομακρυσμένης και ταλαιπωρημένης ψυχής.
Ο Κύριος μας περιμένει με ανοικτή αγκαλιά. Στο πρώτο μας βήμα της επιστροφής , Εκείνος θα τρέξει να μας συναντήσει. «Επιστράφητε προς με και επιστραφήσομαι προς υμάς, λέγει ο Κύριος Παντοκράτωρ» ( Ζαχ. 70, 3 ) . Θα μας αγκαλιάσει πρώτος Εκείνος , για να μας αποκαταστήσει πλησίον Του και να μας χαρίσει την παντοτεινή χαρά και ευτυχία και «την ειρήνην, την πάντα νουν υπερέχουσαν», που ποθεί και λαχταρά κάθε ανθρώπινη ψυχή.
Μητροπολίτου πρ. Πειραιώς ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ΚΑΡΟΥΣΟΥ
ΑΘΗΝΑ 2012
Εκδόσεις: “ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ”