Κατά τήν βιβλιοπατερική παράδοση ὁ διάβολος δέν εἶναι προσωποποίηση τῶν παθῶν, ἀλλά πρόσωπο πού δημιουργήθηκε ἀπό τό Θεό ὡς ἄγγελος καί ὅταν ἔχασε τήν κοινωνία μαζί του ἔγινε σκοτεινό πνεῦμα, διάβολος. Ὁ διάβολος, ὡς πρόσωπο, ἔχει αὐτεξούσιο, δηλ. ἐλευθερία, τήν ὁποία δέν παραβιάζει, οὔτε καταργεῖ ὁ Θεός.
Τό μυστήριο τῆς ἀνομίας ἐνεργεῖται στήν ἱστορία, ὁ διάβολος ἐξακολουθεῖ νά γεννᾶ τό κακό καί νά κάνει τό καταστροφικό του ἔργο ἀπό τή στιγμή πού ἐμφανίσθηκε ἡ Ἐκκλησία. Ἡ βιβλική καί πατερική παράδοση, ἔξω ἀπό κάθε θεωρητική καί ἠθική θεώρηση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, μιλᾶ γιά τόν πονηρό ἀντίπαλο τοῦ Θεοῦ καί τόν ἐχθρό τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ὁ διάβολος στόν ὁποῖο ὑπάρχει μόνο ἡ ἄρνηση καί ὁ ὁποῖος καταστρέφει καί νεκρώνει τά πάντα, γιατί εἶναι πνεῦμα νεκρότητας κατ’ ἀποβολήν τῆς ὄντως ζωῆς.
Συνεπῶς ὁ διάβολος εἶναι μιά συγκεκριμένη ὀντότητα, μιά συγκεκριμένη ὕπαρξη. Εἰσέρχεται μέ τήν ὕβρη, τήν οἴηση καί τήν πλάνη στήν ἱστορία, ὡς θεοκτόνος καί ἀνθρωποκτόνος, σάν ἡ ἀπάτη καί τό ψέμα τοῦ μηδενός, σάν τό παράσιτο πού παρωδῆ καί περιπαίζει τή δημιουργία καί τόν ἄνθρωπο. Ἡ ἁμαρτία, τά πάθη, ὁ θάνατος εἶναι τό κακό πού ἐκεῖνος γεννᾶ μέ τή διαστροφή καί τό μῖσος του καί πάνω στό ὁποῖο ἀσκεῖ τήν ἐξουσία καί κυριαρχία του. Τό κακό δέν εἶναι ἄθροισμα ἀνθρωπίνων πράξεων, ἀλλά μία ἐνεργός πρόκληση πού ἔχει τή ρίζα της στή δαιμονική ἀρχή, σέ μία ἀρχή δηλαδή ἔξω ἀπό τόν ἄνθρωπο καί τή φύση του καί πού ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία μπορεῖ νά δέχεται ἤ νά ἀρνεῖται.
Ὁ διάβολος προῆλθε ἀπό τή βούληση καί ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Οἱ δαίμονες δέν δημιουργήθηκαν δαίμονες ἀπό τό Θεό ἐξ ἀρχῆς, γιατί ὁ Θεός δέν δημιούργησε τό κακό, ἀφοῦ τά πάντα ἐποίησε καλά λίαν. Ἐδημιουργήθηκαν ἄκακοι κατά τήν οὐσία καί τή φύση τους, ἐλεύθεροι, ἀνεξάρτητοι καί αὐτεξούσιοι κατά τή θέληση καί ἐπιθυμία τους, ὅπως ἀκριβῶς συνέβη μέ τούς ἀγγέλους. Μετά δέ τήν οἰκειοθελῆ πτώση τους ἀπό τήν ἀλαζονεία τους τά λεπτά, ἀερώδη καί ἄχραντα σώματά τους μετεβλήθησαν σέ ζοφώδη καί ἄμαυρα, ἔνυλα καί ἐμπαθῆ.
Ἐπειδή κατά τή δημιουργία τους οἱ δαίμονες συνέστησαν ὁλόκληρο τάγμα θεωρεῖται ὅτι εἶναι πολυάριθμοι καί διακρίνονται σέ ὁμάδες καί τάξεις. Τό πλῆθος τῶν δαιμόνων καί ἡ διάκρισή τους σέ ὁμάδες καί διαβαθμίσεις στηρίζεται στήν πολυωνυμία καί στό ἔργο τους. Ὄντες λοιπόν οἱ δαίμονες πολυάριθμοι καί ποικιλώνυμοι ἀγωνίζονται ἀδιάλειπτα γιά τήν ματαίωση τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ. Μή δυνάμενοι νά βλάψουν ἀμέσως τό Θεό, στρέφονται πρός τούς ἀνθρώπους καί τούς πολεμοῦν μέ τήν δαιμονώδη σοφία τους, θολώνουν τίς βουλές μας, μᾶς πειράζουν δημιουργώντας πειρασμούς, κάνουν τά πάντα γιά νά πληγώσουν τόν ἄνθρωπο, ἐνεργοῦν διά τῶν παθῶν, μᾶς πολεμοῦν μέ τίς θλίψεις, φέρουν ἐμπόδια στήν προσευχή. Μετέρχεται τόσους τρόπους ὥστε ἐάν ὁ Θεός εἶναι ὁ Ὤν, ὁ διάβολος μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ ὡς ὁ μετασχηματιζόμενος.
Ὁ πειρασμός καί ὁ πόλεμος τοῦ διαβόλου δέν εἶναι ποτέ πάνω ἀπό τίς δυνάμεις τῶν ἀνθρώπων, δέ βιάζει τό αὐτεξούσιο καί δέν θίγει τό φυσικό λογισμό του, πού ὁ Θεός ἔδωσε νά κρατᾶ μέ τή διάθεση καί ἐλευθερία του. Ἡ δύναμη τοῦ διαβόλου δέν εἶναι ἀναγκαστική, ἀλλά ἐξαρτᾶται πάντοτε ἀπό τήν ἐλευθερία μας. Τό νά ὑποκύψουμε στούς πειρασμούς εἶναι ὑπόθεση ἰδική μας. Ἤ τό νά κάνει κράτος καί νά ἀσκεῖ ἐξουσία ὁ Σατανᾶς, αὐτό συνδέεται μέ τήν ἐνεργό ἀπόφαση τοῦ ἀνθρώπου, πού διαστρέφοντας τήν ἐλευθερία του, λέει ὄχι στό Θεό καί ναί στό διάβολο. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὑπογραμμίζουν πώς ὁ ἄνθρωπος δέν μένει ποτέ μόνος. Ἄν ἀποδημήσει ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, γίνεται εὐάλωτος σατανικῶν ἐπιδράσεων. Ἄν τά μέλη τοῦ ἀνθρώπου δέν τά χειρίζεται ὁ Χριστός ὡς ἅρματα, λέγει ὁ ἅγ. Συμεών ὁ Ν. Θεολόγος, τά χειρίζεται ὁ διάβολος, μέ τήν συγκατάθεση καί τή συνεργασία τοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ πιστός καλεῖται νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς νήψεως καί τῆς προσευχῆς, γιατί ὁ σατανᾶς δέ θά πάψει νά διακωμωδεῖ καί νά περιπαίζει, νά μεταμορφώνεται καί νά ἀπατᾶ, νά διαφθείρει καί νά διαστρέφει τό Ευαγγέλιο τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐλευθερία τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ μέ τό νά ὑπόσχεται ἄνεση καί εὐτυχία. Καί ὑπάρχει ὁ κίνδυνος νά φθάσουμε στόν πλήρη ἐξευτελισμό μέ τήν παράδοσή μας στούς δαιμονικούς πειρασμούς, ὅπως σήμερα τόύς συναντοῦμε στίς “Ἐκκλησίες” καί τή λατρεία τοῦ Σατανᾶ.
Ἄν ὁ διάβολος ἔχει τή δυνατότητα νά μεταμορφώνεται σέ ἄγγελον φωτός, τότε κατανοοῦμε πόσο μπορεῖ καί σήμερα νά πειράζει καί νά ἐξευτελίζει τόν ἄνθρωπο μέ τά πιό ἀθῶα, εὐτυχῆ καί χρήσιμα πράγματα. Καταφέρνοντας νά μᾶς στήνει τήν πιό ἔξυπνη παγίδα: τό φαινομενικό θρίαμβο τῆς ἀνθρώπινης ἀνεξαρτησίας.
Λέγουν πολλοί: δέν ὑπάρχει οὔτε Θεός, οὔτε διάβολος. Ἀλλά ἡ ἄρνηση τῶν δαιμόνων ἰσοδυναμεῖ μέ τήν ἀπόρριψη τῆς Θείας Οἰκονομίας τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Χριστός ἐξευτέλισε καί ἀπογύμνωσε τίς δαιμονικές ἀρχές. Ἀλλά καί ἡ ἄρνηση τῆς ὑπάρξεως τοῦ διαβόλου διευκολύνει ὅσο τίποτε τό ἔργο του. Θά πρέπει νά εἴμαστε ἕτοιμοι γιά νά γίνουμε θεατές τῶν πιό καταπληκτικῶν σημείων καί τεράτων τοῦ διαβόλου, μέ τά ὁποῖα ζητᾶ νά θρέψει τό σύγχρονο ἄνθρωπο· μέ τό νά κάνει τίς πέτρες ψωμί. Πρέπει νά εἴμαστε ἕτοιμοι νά ἀντιμετωπίσουμε μιά ἐποχή μυστικῶν πλανῶν καί ἀνθρωποκτόνων, πού θά σημάνουν τό νέο σκοτάδι τῆς γῆς ἀπό τήν ἕκτη ὥς τήν ἐνάτη ὥρα, μέσα στό ὁποῖο θά ἐξαντλεῖται ὁ ἄνθρωπος καί θά κενώνονται τά ἔργα του.
Ἡ σατανιστική Βίβλος διακηρύσσει: “Δῶσε χτύπημα γιά χτύπημα, περιφρόνηση στήν περιφρόνηση, χαμό γιά χαμό μέ πρόσθετο τόκο σέ τετραπλάσια, ἑκατονταπλάσια ἰσχύ”. “Ἐξουδετέρωσε κάθε συναίσθημα, ὅλα τά ταμπού καί ὅλες τίς ἀναστολές. Θανάτωσε ὅλους ἐκείνους πού προσπαθοῦν νά σοῦ ἀφαιρέσουν αὐτό τό δικαίωμα”.
Ἡ παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μέ τή βούλησή του, δέν καταργεῖ τήν ἐλευθερία τῶν λογικῶν ὄντων. Ἔτσι ἀφήνει τόν διάβολο νά ἐργάζεται τό κακό, ἐπειδή εἶναι πρόσωπο. Ὅμως περιορίζει τό καταστρεπτικό του ἔργο μέ τήν ἀγάπη καί τή φιλανθρωπία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ τόν συγχωρεῖ καί κατ’ αὐτό τόν τρόπο περιορίζει τό βασίλειο τοῦ πονηροῦ, ἡ τελική ὅμως κατάργηση τοῦ κράτους τοῦ διαβόλου θά γίνη κατά τήν Δευτέρα Παρουσία.
Τό ἔργο τοῦ διαβόλου εἶναι καταστρεπτικό. Μισεῖ ὑπερβολικά τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τή δημιουργία. Διακατέχεται ἀπό ὑπερβολική θανατηφόρο μισανθρωπία. Ἐμπνέει σκέψεις ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καί τοῦ συνανθρώπου, ἐπηρεάζει τήν βούληση τοῦ ἀνθρώπου, ἐνεργεῖ στή φύση ὀντολογικά. Οἱ Πατέρες λένε ὅτι ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι δέν μποροῦσαν νά καταλάβουν τήν ὕπαρξη καί μανία τοῦ διαβόλου, πού ἐκδηλώνεται μέ τίς προσβολές ἐναντίον τῆς ψυχῆς, γι’ αὐτό ὁ Θεός παραχωρεῖ νά εἰσέρχεται καί στό σῶμα, ὥστε ὅλοι νά ἐννοήσουμε τή μανία του.
Ὁ σατανᾶς κατόρθωσε μέ ἀπάτη καί δόλο νά ὑποδουλώσει στά πάθη καί τήν ἁμαρτία τόν ἄνθρωπο. Ἡ αἰτία πού τόν ὁδήγησε στήν πράξη αὐτή ἦταν ὁ φθόνος. Ἐφθόνησε ὁ διάβολος τόν Ἀδάμ, γιατί τόν ἔβλεπε νά διαμένει στό χῶρο τῆς ἀκέραιας καί ἀναφαίρετης ἀπολαύσεως, τόν Παράδεισο, ἀπό ὅπου ἐκεῖνος δίκαια ἀπομακρύνθηκε.
Αὐτή ἡ προσβολή καί ἡ προσπάθεια τοῦ διαβόλου, νά παρασύρει τόν ἄνθρωπο στά πάθη, μπορεῖ πολλές φορές, νά γίνεται σταδιακά. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέει ὅτι ὁ Σατανᾶς δέν ὑπαγορεύει ἀπευθείας τήν ἁμαρτία καί τήν ξέχωρη ἀπό τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας βιοτή, ἀλλά “κατά μικρόν ὑποκλέπτει πανούργως” μέ τό νά ὑποψιθυρίζει στόν ἄνθρωπο τή σκέψη ὅτι μπορεῖ νά παραμένει στήν ἀρετή καί νά γνωρίζει ἀφ’ ἑαυτοῦ τί πρέπει νά κάνει, χωρίς κἄν νά ἐκκλησιάζεται καί χωρίς νά ὑπακούει στούς ποιμένες καί διδάσκαλους τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὅταν κατορθώσει νά τόν βγάλει ἀπό τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τόν ἀπομακρύνει ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ προηγουμένως τόν παραδώσει στή δουλεία τῶν παθῶν.
Γιατί, τώρα, παραχωρεῖ ὁ Θεός στόν διάβολο νά μᾶς πολεμᾶ; Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἀναφέρει πέντε λόγους:
Ὁ πρῶτος εἶναι γιά νά ἔλθουμε σέ διάκριση τῆς ἀρετῆς ἀπό τήν κακία, διεξάγοντας αὐτόν τόν ἀγώνα.
Ὁ δεύτερος, ὥστε μέ τόν ἀγώνα νά διατηρήσουμε βέβαιη καί ἀμετάθετη τήν ἀρετή.
Ὁ τρίτος γιά νά μήν ὑπερηφανευόμαστε, προκόπτοντες στήν ἀρετή, ἀλλά νά θεωροῦμε ὅτι εἶναι δωρεά Θεοῦ.
Ὁ τέταρτος γιά νά μισήσουμε τελείως τήν κακία καί ὁ πέμπτος γιά νά μήν ξεχάσουμε τήν δική μας ἀσθένεια καί τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ, ὅταν φθάσουμε στήν ἀπάθεια.
Τό κακό σήμερα εἶναι ὅτι ἡ παιδεία καί ὅλος μας ὁ πολιτισμός ἀγνοεῖ αὐτή τήν πραγματικότητα. Ὄχι μόνο δέν τά ἀντιμετωπίζει, ἀλλά οὔτε μιλάει γιά τό διάβολο καί τήν ἁμαρτία. Γι’ αὐτό μποροῦμε μέ βεβαιότητα νά ποῦμε, ὅτι ἀφήνουμε τόν ἄνθρωπο ἀλύτρωτο, ἀνίσχυρο καί ἀδύνατο.
Καί μεῖς μέ τήν σειρά μας λησμονήσαμε σάν ὀρθόδοξοι ὅτι ἀνήκουμε στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί εἰσερχόμεθα σ’ αὐτήν ὄχι γιά νά ἐπιτελέσουμε ἕνα τυπικό καθῆκον καί νά δικαιώσουμε τούς ἑαυτούς μας, ἀλλά γιά νά θεραπευθοῦμε. Γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι θεραπευτήριο, νοσοκομεῖο μέσα στο ὁποῖο εἰσέρχεται ὁ ἄνθρωπος γιά νά θεραπεύσει τόν ἐσωτερικό του κόσμο καί νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά πάθη του καί ὄχι γιά νά ξεχωρίσει τόν καλό του ἑαυτό. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἡ κένωση τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων εἶναι τό πιό ἀποκαρδωτικό φαινόμενο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ζωῆς. Γιατί ἐνῶ τά μυστήρια δόθηκαν στήν Ἐκκλησία γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, νά ἐξορκίζει, νά πολεμᾶ καί νά νικᾶ τό Σατανᾶ, ἐμεῖς τά μετατρέψαμε σέ εὐκαιρίες ἀτομικῆς κενοδοξίας καί κοινωνικῆς ματαιοδοξίας. Λησμονήσαμε φαίνεται “ὅτι ὅπου δέν εἶναι ὁ Χριστός, εἶναι οἱ δαίμονες, καί ἐκεῖ πού εἶναι οἱ δαίμονες οἱ ὀρθοί λογισμοί διαφθείρονται καί διαστρέφονται”.
Ἄν αὐτή τήν ἀλήθεια ζήσουμε θά βγοῦμε ἀπό τόν ἐγκλωβισμό μας στήν πλάνη τοῦ διαβόλου καί τῆς ἁμαρτίας καί θά γίνουμε ἐλεύθεροι.
Ὡστόσο δέν χρειάζεται φόβος. Ὄχι! Ὑπάρχει ὁ Χριστός, ἡ Ἐκκλησία, ἡ λατρευτική ζωή, ἡ προσευχή, ἡ πνευματική ἀνδρεία, ἡ μετάνοια. Μιά ὀρθοδοξία πού δέν νικᾶ, ἀλλά νικᾶται ἀπό τό διάβολο, πού δέν εἶναι φοβερή, ἀλλά φοβᾶται τούς δαίμονες, δέν εἶναι τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας.
Καλούμεθα νά μαρτυρήσουμε μέσα ἀπό τή δογματική μας συνείδηση ὅτι Κύριος τοῦ κόσμου καί τῆς ἱστορίας εἶναι ὁ Χριστός. Ὅποιος γνωρίζει τήν ἀλήθεια αὐτός οὔτε φοβᾶται οὔτε ἀπελπίζεται.
Σέ ἀπάντηση τῆς ἐρωτήσεως, “σύ εἶ ὁ ἐρχόμενος ἤ ἄλλον προσδοκοῦμεν;” ὁ Κύριος ἀποκριθείς εἶπεν: “πορευθέντες ἀπαγγείλατε ἅ εἴδατε καί ἠκούσατε· τυφλοί ἀναβλέπουσιν, χωλοί περιπατοῦν, λεπροί καθαρίζονται, νεκροί ἐγείρονται, πτωχοί εὐαγγελίζονται. “Ἔφθασεν ἐφ’ ἡμᾶς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ”.
Μακάρι νά ζήσουμε τήν ἀλήθεια αὐτή τίμια, βαθειά καί εἰλικρινά. Εἶναι ὅ,τι καλύτερο γιά μᾶς, τόν κόσμο μας, τά παιδιά καί τούς νέους μας γιά νά ἀνακαλύψουμε τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς, τήν ἀληθινή φύση τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἐλευθερία καί τή θεογνωσία.
Του πατρός Ἀγαθαγγέλου Κ. Χαραμαντίδη
Τετραδιο Προβληματισμου
Τετραδιο Προβληματισμου