Ο ασθενής ζηλωτής και σοφός ερμηνευτής
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
(Μαθία Μεσσηνίας 1901-Καλαμάτα 23/12/1966)
Η ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού Χριστιανού ερμηνευτή. Αναδημοσίευση από το μηνιαίο ενοριακό έντυπο "Ενοριακός Παλμός" της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών, (αρ. φύλλου 72, Δεκέμβριος 2001)
Α΄. Γέννηση - ανατροφή
Στο χωριό Μαθία, κοντά στο Πεταλίδι Μεσσηνίας γεννήθηκε το 1901 μία πολύ ξεχωριστή προσωπικότητα της Ελλαδικής Εκκλησίας, ο π. Ιωήλ Γιαννακόπουλος. Θήτευσε με άσκηση, μελέτη και ταπείνωση τόσο στο Άγιο Θυσιαστήριο, όσο και στην ανθρώπινη Γνώση. Ο πατέρας του Νικόλαος Γιαννακόπουλος και η μητέρα του Αναστασία ήσαν απλοί χωρικοί, αλλά πολύ πλούσιοι στην ψυχική δύναμη, την Ορθόδοξη πίστη και ευσέβεια. Απέκτησαν μαζί τέσσερα αγόρια και πέντε κορίτσια! Ένα απ’ αυτά ήταν ο Φώτιος. Γρήγορα όμως οι οικογενειακές ανάγκες τους έφεραν στην Καλαμάτα.
Β΄. Σπουδές
Ο μικρός Φώτιος τέλειωσε έτσι και το Δημοτικό, αλλά και το Γυμνάσιο-Λύκειο στην Καλαμάτα. Σαν μαθητής του Δημοτικού παρουσίαζε μια παράξενη δυσμάθεια. Δυσκολευόταν να απομνημονεύει τα μαθήματα!!! Επειδή είχε και βραδυγλωσσία, το πρόβλημα γινόταν πιο έκδηλο, οπότε έδινε την εντύπωση, ότι δεν «σκάμπαζε» τίποτα! Όλοι ήταν απογοητευμένοι και όλοι τον καταφρονούσαν σαν μαθητή…
Ο Φώτης όμως δεν ήταν κουτός, όπως όλα τα παιδιά. Το πρόβλημά του εξισορροπούταν από την τεραστίων διαστάσεων ορθή σκέψη! Αυτό το κατάλαβε και ο ίδιος. Μάλιστα διαπίστωσε πως οι συμμαθητές του γρήγορα ξεχνούσαν αυτά που απομνημόνευαν, χωρίς βαθιά κατανόηση, ενώ αυτός όχι μόνο τα θυμόταν, αλλά ο ίδιος οδηγήθηκε σε μια διεισδυτικότητα στις γνώσει, που άρχισε να καταπλήττει τους σοφούς… Τότε κατάλαβε ότι όταν ο κάθε άνθρωπος αξιοποιεί τις προσωπικές του δυνατότητες ξεπερνάει τον… φαινομενικό εαυτό του.
Γ΄. Κοντά στο ασκητή π. Ηλία Παναγουλάκη
Σε μια σπηλιά, έξω απ’ την Καλαμάτα ασκήτευε ένας πρώην καταφρονητής της Ορθόδοξης πνευματικής ζωής, ο π. Ηλίας Παναγουλάκης. Το 1902, σε ηλικία 30 ετών, αυτός ο μεγάλος ασκητής της Καλαμάτας, παρακολουθώντας μια κηδεία, «ήλθε εις εαυτόν» και ασκήτευε έως το θάνατό του -17/01/1917- στην σπηλιά, μακριά απ’ τον κόσμο. Δεν ήταν όμως μακριά απ’ τους ανθρώπους, γιατί πολλοί τον επισκεπτόντουσαν, τον ζούσαν και άκουγαν το... κήρυγμά του, και ήταν μέρος της καθημερινής τους κουβέντας!!! Ανάμεσα σ’ αυτούς, βρέθηκε «τυχαία» και ο Φώτης.
Μια μέρα του 1913, όταν ο Φώτης ήταν κοντά στα 12, ενώ έπαιζε ξυπόλητος στο δρόμο, μια γιαγιά, φτωχή και τυφλή, του ζήτησε να την οδηγήσει στην, άγνωστη μέχρι τότε σπηλιά του ασκητή. Ο καλοσυνάτος Φώτης άφησε το παιχνίδι και έτσι αφέθηκε στο Άγιο Πνεύμα να τον οδηγήσει όπου το στόμα της τυφλής γιαγιάς έλεγε!!! Από τότε ο Φώτης απέκτησε Δάσκαλο…
Μια άλλη φορά βρέθηκε μπροστά σ’ ένα θαυμαστό σημείο, που όχι μόνο τον σαγήνευσε, αλλά για το φιλοσοφικό του μυαλό, τον σιγούρεψε για την αλήθεια και δύναμη της Ορθόδοξης Πίστης. Ο π. Ηλίας μιλούσε σε μια ομάδα νεαρών και αρκετούς μεγάλους γι’ αυτή την Πίστη. Τότε ένας χρυσοκάνθαρος πετούσε συνεχώς πάνω απ’ τα κεφάλια τους και όλοι στράφηκαν σ’ αυτόν, χωρίς να προσέχουν τον ασκητή. Τότε ο π. Ηλίας σχηματίζοντας με το χέρι του το σημείο του Σταυρού, επιτίμησε το… διάβολο, οπότε το ζωύφιο έπεσε κάτω νεκρό… Ο σοφός Φώτης τότε κατάλαβε!!!
Άρχισε ο Φώτης να μοιάζει στον π. Ηλία και άρχισε να νηστεύει με τεράστιο ζήλο, σχεδόν χωρίς μέτρο. Έγινε έτσι πασίγνωστος, για κάτι που τα άλλα παιδιά ήταν αδύνατο να κατανοήσουν… Όταν αργότερα ήταν φοιτητής Θεολογίας, κάποια φορά δεν μπορούσε από την νηστεία ν’ ανεβεί στο τραμ και γέλαγαν όλοι σε βάρος του… Το ίδιο έκανε και στο στρατό, παρ’ όλες τις δυσκολίες που συνάντησε εκεί.
Δ΄. Αφιέρωση Ορθόδοξη στο Χριστό
Στη σπηλιά-ασκητήριο του π. Ηλία Παναγουλάκη ο Φώτης γνωρίστηκε και με τον Χρήστο, μετέπειτα π. Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο, τον μεγάλο Έλληνα Ορθόδοξο Ιεραπόστολο της Αφρικής του 20ου αιώνα!!! Συνδέθηκαν πολύ, γιατί κατάλαβαν ότι ταίριαζαν. Ο Φώτης πάντα θαύμαζε τον Χρήστο, που παρ’ όλο που λόγω φτώχιας δεν μπόρεσε να τελειώσει το... Δημοτικό.
Το 1916 (15 ετών), ο μικρός Φώτης το σκάει απ’ τους γονείς του και πάει σε… μοναστήρι. Όμως ο πατέρας του τον βρήκε και με το ζόρι τον πήρε πίσω, αφού ήθελε ακόμη 5 χρόνια για ενηλικίωση. Ο Φώτης περίμενε να τελειώσει η «Βαβυλώνια» αιχμαλωσία του, όπως και ο στρατός - που ήταν τότε υποχρεωτικός - και νάσου δόκιμος στην σεβάσμια Ι. Μονή Βελανιδιάς, έξω απ’ την Καλαμάτα. Ηγούμενος ήταν τότε ο Αρχιμ. Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτης, νομικός-θεολόγος, μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος. Την εποχή εκείνη ο μοναχισμός περνούσε τεράστια κρίση. Η συντριπτική κυριαρχία των αρνητικών πλευρών του Δυτικού διαφωτισμού είχε περάσει απ’ την κοινωνία και στους χριστιανούς, κληρικούς και λαϊκούς σε μεγάλο βαθμό. Ήταν οι εποχή που «αναπτύχθηκαν» οι λεγόμενες «χριστιανικές οργανώσεις», οι οποίες και νομιμοποιούσαν θεολογικά τον δυτικό τρόπο σκέψης στην «θεολογία τους» και εκκοσμίκευαν την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία και οδήγησαν στην σημερινή θεολογική «σύγχυση των γλωσσών»…
Ο Φώτης όμως είδε σωστά τον μοναχισμό! Στις 23 Ιουλίου 1924, ημέρα Τετάρτη, (23 ετών), μνήμη του αγίου Προφήτη Ιεζεκιήλ, ξυπόλυτος, ενδύεται το μοναχικό αρραβώνα του μικρού αγγελικού σχήματος, με το νέο όνομα του άλλου αγίου προφήτη Ιωήλ… Στις 23 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτος ο τότε μητροπολίτης Μεσσηνίας Μελέτιος (Σακελλαρόπουλος) τον χειροτόνησε διάκονο. Και μετά τέσσερα χρόνια στις 6 Ιανουαρίου του 1929, σε ηλικία 28 ετών τον χειροτόνησε πρεσβύτερο, όπως πρόβλεπαν τότε οι αποφάσεις της Ι. Συνόδου.
Ε΄. Η μεγάλη δοκιμασία του
Λίγο μετά την χειροτονία του σε διάκονο διορίζεται και αποδέχεται τον διορισμό του σαν καθηγητή θεολόγου στο Σχολαρχείο (Γυμνάσιο) Μεθώνης. Εκεί αναδεικνύεται το πνεύμα συγκατάβασης στους μαθητές, όπου περνάει μεγάλα νοήματα με απλοποιημένο τρόπο. Τον ελεύθερο χρόνο του τον περνούσε στα ερημικά μοναστήρια και ξωκκλήσια, για περισυλλογή και προσευχή. Παρ’ όλη την κούρασή του αναδεικνύεται και σε μεγάλο νηστευτή. Δεν καταλύει ούτε λάδι. Όμως ήταν πάνω απ’ τις δυνάμεις του. Εξ άλλου μη ξεχνάμε πως ακόμη δεν είχε έμπειρο γέροντα, ώστε να αποφύγει τις νεανικές του ακρότητες! Σαν παρακαταθήκη είχε τον τρόπο ζωής του π. Ηλία.
Η υγεία του όμως κάμφθηκε! Έκανε υπερβολές στον αγώνα του να μην υποδουλωθεί στα πάθη. Και η μεγάλη μάστιγα εκείνης της εποχής, η φυματίωση τον κτύπησε πολύ δυνατά!!! Και όταν «ο κόμπος έφτασε στο κτένι», μέσα στην τάξη το κόκκινο αίμα ξαφνικά βγήκε απ’ το… στόμα του! Ξαπλωμένος στο ασκητικό κρεβάτι ικέτευε τον Κύριο ζωής και θανάτου να τον ελεήσει. Ο αδελφός του Αθανάσιος (στρατιωτικός) επιτακτικά τον σήκωσε στους ώμους του και τον πήγε μέσα στο σπίτι του, ανάμεσα στους δικούς του! Έτυχε ιατρικής παρακολούθησης, ενώ ο Κύριος της αγάπης τον κράτησε στη ζωή και αυτόν και όλη την οικογένεια του αδελφού του…, παρ’ ότι οι γιατροί τον είχαν ξεγράψει κι αυτόν!
Όταν επέστρεψε στο σχολείο η κοινωνική κατακραυγή για τον «φυματικό καθηγητή» έφτασε μέχρι το Υπουργείο Παιδείας… Και όπως γράφει ο μαθητής του Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως Μελέτιος (Καλαμαράς): «Και ο Ιωήλ; Δεν θέλει να προκαλεί σκάνδαλο. Και παίρνει με ταπείνωση το βάρος επάνω του. Και φεύγει!…»
ΣΤ΄. Στην Καλαμάτα μέσω… Καβάλας
Διωγμένος λόγω της αρρώστιας του καταλήγει στην άλλη άκρη της Ελλαδικής χερσονήσου, την Καβάλα. Δεν το θεωρεί εξορία, μα πλήρωμα του Κυρίου. Και εκεί θεραπεύθηκε τελείως από την φυματίωση!!! Έμεινε όμως η ανάγκη προστασίας της υγείας του, οπότε δεν μπορούσε πια να νηστεύει όσο θα ήθελε. Η αληθινή του όμως ταπείνωση το άντεξε κι αυτό…
Το 1938, ο νέος Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος Φιλιππίδης (1938-1941), πρώην Τραπεζούντας, που εκλέχτηκε με τον αναγκαστικό νόμο 1493/03-12-1938,τον κάλεσε κοντά του στην Αθήνα. Ο Ιωήλ όμως χωρίς συμβιβασμούς κήρυττε τον Λόγο του Κυρίου στο μέσο της Αθήνας. Δεν είχε καμιά αγωνία για πράγματα που είχε ήδη απορρίψει: εντυπώσεις, προβολές, προωθήσεις, εκμεταλλεύσεις ανωμάλων καταστάσεων (δικτατορία Ι. Μεταξά)… Η κατάσταση βέβαια αυτή σταμάτησε τον Μάιο του 1941, οπότε απελευθερώθηκε και ανατοποθετήθηκε αρχιεπίσκοπος Αθηνών ο Δαμασκηνός Παπανδρέου (1938, 1941-1949), που είχε ήδη εκλεγεί το… 1938, αλλά δεν ήταν αρεστός στην Δικτατορική κυβέρνηση Ι. Μεταξά και στον χαμένο Χρύσανθο…. Το περιβάλλον του αρχιεπισκόπου, παρ’ όλο που του φερόταν άψογα τον οδήγησε σε παραίτηση. Και ο όσιος γέροντας, που με αγαθές προθέσεις είχε βρεθεί στην Αθήνα, άδειασε ευχάριστα την γωνιά… Αυτός που ξέρει να παραιτείται τις κατάλληλες στιγμές, όπως ο Άγιος Γρηγόριος, ο Θεολόγος, ξέρει να επιδιώκει και την αφάνεια.
Έφυγε το 1942 (41 ετών) για την Καλαμάτα και τοποθετήθηκε στην καλύτερη, τότε, ενορία της πόλης, στον Άγιο Νικόλαο, από τον τότε μητροπολίτη Πολύκαρπο (Συνοδινό). Οι ενορίτες ήσαν μορφωμένοι και ο ρόλος του φαινόταν πολύ σημαντικός. Όμως ο ιερέας που εφημέρευε, για τους γνωστούς και ευνόητους λόγους, δεν είδε με καλό μάτι το έργο του π. Ιωήλ. Γι’ αυτό υπέβαλε παραίτηση και ζήτησε να περιοριστεί στο άσημο και φτωχό παρεκκλήσι των Αγίων Ταξιαρχών, Ι. Μετόχι της Ι. Μονής βελανιδιάς, και φυσικά όχι στον μεγάλο ομώνυμο ναό στο… κέντρο της πόλης…
Ζ΄. Η μεγάλη του Θεολογική και Εκκλησιολογική του δράση
Τον π. Ιωήλ δεν τον απασχολούσε αυτό το… «επαγγελματικό ναυάγιο»… Από ευνοούμενος ενός αρχιεπισκόπου σε μια από τις πιο αριστοκρατικές ενορίες της Αθήνας, στον Ι. ναό Αγίου Νικολάου Πευκακίων, στο… άσημο παρεκκλήσι της Καλαμάτας! Τι ζητούσε όμως απ’ αυτόν ο Κύριος; Με προσευχή και νήψη, με ταπείνωση και όχι πια τις παράτολμες νηστευτικές υπερβάσεις, κατάλαβε σύντομα πως θα γινόταν ο πόλος σ’ ένα εργαστήρι αγιασμού ψυχών και σωμάτων…
Ο π. Ιωήλ λειτουργούσε κάθε Κυριακή και κήρυττε επί μισή τουλάχιστον ώρα, χωρίς να κουράζει! Κάθε απόγευμα της εβδομάδας περίμενε ήρεμος και γεμάτος καλοσύνη τα πνευματικά του τέκνα για συζήτηση ή εξομολόγηση. Ποτέ δεν πέρασε άνθρωπος από εκεί χωρίς κάτι να πάρει με την ευχή του, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σεβ. Νικοπόλεως Μελέτιος. Ήταν η περίοδος της Κατοχής, που οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τον θάνατο με… «συνοπτικές διαδικασίες»! Ο π. Ιωήλ ενδυνάμωνε το λαό του Θεού, με παρρησία και θάρρος. Οι θιγόμενοι μαθαίνουν και τρίζουν τα δόντια τους. Μερικοί τον συμβουλεύουν να σιωπήσει, αλλά αυτός απαντά πως αν σιωπήσει τώρα, πότε θα μιλήσει; Κάποτε εκ του ασφαλούς; Τότε λέει δεν σε ακούει κανένας!!! Πολλοί έτρεμαν πως θα «χάσουν» τον Ιωήλ… Που να ήξεραν πως αν τους άκουγε, τότε θα τον έχαναν…
Το κήρυγμά του ήταν στην αρχή αυστηρό, γεμάτο πνευματικούς προβληματισμούς, νευρίαζε τους βολεμένους στην τυπική ευσέβεια της… Κυριακής και με καμιά συνέπεια στη ζωή. Σιγά-σιγά τον κατάλαβαν κι αυτοί. Και έμπαιναν στο νόημα αργά και σταθερά. Βλέπετε το κήρυγμά του δεν ήταν ούτε ρητορίστικο ούτε ηθικίστικο. Ήταν δομημένο, τεκμηριωμένο και στόχευε στην θεολογική και Εκκλησιολογική συγκρότηση των πιστών!
Το κύριο βέβαια έργο του αναδείχτηκε η εξομολόγηση. Πάντως για τον π. Ιωήλ εξομολόγηση χωρίς αληθινή αυτομεμψία ήταν κάτι το τερατώδες! Στην περίοδο του εμφυλίου πήγε ένας νεαρός άνδρας με όλη του την πολεμική εξάρτηση να… εξομολογηθεί
Να πώς διασώζει τον διάλογο ο Σεβ. Νικοπόλεως Μελέτιος:
«-Τι θέλεις εδώ;
-Εξομολόγηση!
-Να με εξομολογήσεις ή να εξομολογηθείς;
-Να εξομολογηθώ!
-Και αυτά τι τα θέλεις μαζί σου; Για απειλή;
- Όχι πάτερ! Δεν το σκέφτηκα να τα άφηνα κάπου.
-Καλά. Ειπέ τότε μέσα σου, πως δεν τα έχεις και κάθισε! Ταπεινωμένος ο αντάρτης έκατσε. Και τα είπαν θαυμάσια.»
Στις διαλέξεις του είχε πάντα στόχο να «ψαρέψει» τους πιο απομακρυσμένους από τη ζωή της εκκλησίας. Αυτούς που φαντάζονταν, πως η εποχή της πίστης έχει περάσει… Οι διαλέξεις αυτές έκαναν κρότο. Κυριολεκτικά καθήλωναν τους ακροατές. Έτσι επιβλήθηκε ο π. Ιωήλ στην πόλη σαν ο πιο σοφός και μορφωμένος άνθρωπος.
Η΄. Η προσωπική του ζωή
Ο π. Ιωήλ είχε βαθιά συνειδητοποιήσει πως με νήψη και προσευχή οδηγείται κανείς στα μονοπάτια της διάκρισης, της ταπείνωσης, της αγάπης και της δυναμικής παρουσίας στη γη. Για την προσευχή έλεγε συχνά, πως έχουμε τα εξής είδη:
Α). Την ενδιάστακτη. Που γίνεται στην Εκκλησία με τις ιερές ακολουθίες, αλλά και στο σπίτι με ευλάβεια μπροστά από τα εικονίσματα.
Β). Την νοερά. Που γίνεται, ενώ ο άνθρωπος περιπατεί, εργάζεται, κλπ, με την επίκληση του ελέους του Χριστού.
Γ). Την πνευματική μελέτη, για υποβοήθηση του έσω ανθρώπου να έχει μνήμη Θεού.
Δ). Τον αγιασμό του χρόνου. Τον επιτυγχάνουμε με την μελέτη βιβλίων και με την απασχόληση, όταν δεν μας αποπροσανατολίζουν εκ των έξω καταστάσεις. Το τελευταίο αυτό είδος είναι για τον άνθρωπο, που δεν έχει ακόμη φθάσει στα μέτρα των πατέρων, έλεγε, μια βιολογική ανάγκη!
Ο π. Ιωήλ ολόκληρη την ημέρα του την είχε κατανείμει στους τέσσερις αυτούς τρόπους προσευχής…
Σηκωνόταν πριν από τις 5.00 π.μ. και μετά από σύντομη εωθινή προσευχή, επί πέντε ώρες μελετούσε την Αγία Γραφή. Στις 10.30 π.μ. έβγαινε να ξεκουραστεί. Περπατούσε στο εκκλησάκι του. Επικοινωνούσε με όποιον συναντούσε. Έτρωγε λιτό φαγητό, που του είχαν ετοιμάσει οι μαθητές, ώστε να είναι αμέριμνος. Γύρω στις 1.30 μ.μ. ξαναγύριζε στο σπίτι του. Εκεί (2.00 μ.μ.) διάβαζε για αγιασμό του χρόνου και φρόντιζε να ξεκουραστεί σωματικά. Κατά τις 5.00 μ.μ. ξεκινούσε πάλι για το εκκλησάκι, τελούσε Εσπερινό και είχε συνομιλία με τα πνευματικά του παιδιά μέχρι τις 9.00 μ.μ. ή και αργότερα. Γύριζε πάλι στο κατάλυμά του για λιτό δείπνο και ύπνο. Παραλλαγές υπήρχαν στο πρόγραμμα, όταν γίνονταν πρωινές Θ. Λειτουργίες και απογευματινές διαλέξεις στην αίθουσα του μορφωτικού ιδρύματος «Λαϊκή Σχολή», σε αίθουσες κινηματογράφων ή αλλού…
Θ΄. Συγγραφική δουλειά
Ο γέροντας, με τιτάνιο αγώνα, ακατάβλητη θέληση και θείο φωτισμό, κατάφερε να υπομνηματίσει όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, σε 26 τόμους, αρχίζοντας από την Γένεση ( Α΄ τόμος) και καταλήγοντας στην Σοφία Σειράχ (ΚΣΤ΄ τόμος).
Έκανε αναλύσεις κειμένων στην καινή Διαθήκη:
1.Η Ζωή του Χριστού (τεύχη 10).
2. Πράξεις των Αποστόλων (τεύχη 2).
3. Ερμηνεία της Αποκαλύψεως.
4. Το πρόβλημα του Ιούδα.
Έγραψε πολλά απολογητικά έργα και διαλέξεις:
1. Χριστιανισμός-Λογική (τ. Α΄ Θεός-Χριστός, τ. Β΄ Άνθρωπος-Ζώον).
2. Υπάρχει ψυχή;
3. Διάλογος Ορθοδόξου και Ευαγγελικών.
4. Η Δίκη του Χριστού (νομικώς).
5. Όνειρα και θαύματα του λαού.
6. Ο Χριστός εις τον Άδην (Υπάρχει Κόλασις;)
7. Σταύρωσις και Ανάστασις του Χριστού.
8. Η εξομολόγηση.
9. Παλαιόν και Νέον Ημερολόγιον.
Σε όλα τα έργα του το πρίσμα ήταν εκκλησιολογικό και απέβλεπε στη οικοδομή του λαού του Θεού, πως τονίζει ο Σεβ. Νικοπόλεως Μελέτιος.
Για την συγγραφική του αυτή δουλειά, ιδιαίτερα για τον υπομνηματισμό της Παλαιάς Διαθήκης προτάθηκε από τον Ειδικό καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Αθηνών και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Στην βράβευση (31 Δεκεμβρίου 1965), δεν ήθελε να πάει για να αποφύγει την ματαιοδοξία, αλλά το επιχείρημα του μαθητή του Αρχιμ. τότε Μελέτιου Καλαμαρά, ότι θα πολεμηθεί από το πάθος της κενοδοξίας αν δεν πάει, αποφάσισε να… ταπεινωθεί και να πάει!!! Όμως ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για την προβολή και κυκλοφορία των βιβλίων του. Τα άφηνε στα χέρια του Θεού, προς δόξα του οποίου τα έγραφε, και αύξηση της Εκκλησίας Του!!!
Ι΄. Το Ησυχαστήριό του «Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΙΩΗΛ»
Κοντά στο 1960, μια μερίδα πνευματικών του παιδιών ζήτησαν να μονάσουν μαζί. Αποφάσισαν λοιπόν να ιδρύσουν ένα ησυχαστήριο, σύμφωνα με την μακραίωνη παράδοση του Ορθόδοξου Μοναχισμού. Χρήματα δεν υπήρχαν. Ούτε θεώρησε σωστό να διακοπεί η έκδοση των υπομνηματισμών στη Παλαιά Διαθήκη. Έτσι το 1962 με χρήματα των ενδιαφερομένων υποψηφίων μοναχών αγοράστηκε ένα κτήμα έξω από την Καλαμάτα, κοντά στην κοινότητα φαρών (Γιαννιτσάνικα). Στις 24 Ιουλίου 1962 με ευλογία του Τοποτηρητή της μητρόπολης, Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως Ευσταθίου, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος. Στα λίγα κελιά που δημιουργήθηκαν, στις 20 Οκτωβρίου 1962 έγινε πανηγυρική εγκατάσταση των πρώτων αδελφών. Ήσαν οι οσιότατες Μοναχές Πελαγία (έκανε χρέη ηγουμένης) και Χριστονύμφη.
Ο κτίτωρας π. Ιωήλ βασανίστηκε να δώσει όνομα στο ησυχαστήριο. Του πρότειναν να βάλει το όνομα του προφήτη Ιωήλ, στο οποίο διαφωνούσε, αλλά πείστηκε τελικά στο επιχείρημα ότι το όνομα του Προφήτη θα επισκιάσει το δικό του!!! Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 31 Μαίου 1964, ανάμεσα σε κοσμοσυρροή, από τον Μητροπολίτη Γόρτυνος Ευστάθιο.
Σήμερα το Ησυχαστήριο αριθμεί περί τις 14 μοναχές, όπου προΐσταται η γερόντισσα Πελαγία. Μετά τους σεισμούς του 1984, χάρις στην αμέριστη συμπαράσταση απ’ όλη την Ελλάδα ανακαινίστηκε σε αληθινό στόλισμα της περιοχής.
ΙΑ΄. Το τέλος του
Ο π. Ιωήλ φτάνει στα 65 χρόνια ζωής, το 1965, ασθενής κατά το σώμα από την εποχή της φυματίωσης, αλλά δυνατός κατά το πνεύμα. Και ενώ είχε τάξει στον εαυτό του, να πει τελειώνοντας την «Παλαιά διαθήκη», «νυν απολύεις τον δούλον σου Δέσποτα», τελειώνοντας του ήλθε ο λογισμός να γράψει για τον… Πασκάλ! Την ίδια όμως εποχή σ’ έναν Εσπερινό μια γυναίκα είδε τον Ταξιάρχη Μιχαήλ να περπατάει στον ναό και είπαν όλοι: «Θα μας τον πάρει ο Ταξιάρχης»!!!
Ο γέροντας όμως αισθανόταν καλά. Φεύγει λοιπόν για το Άγιο Όρος, όπου το γύρισε όλο και βρήκε απ’ όλα τα... λουλούδια. «Από το άριστα μέχρι το μηδέν», όπως έλεγε. Μίλαγε όμως μόνο για το άριστα! Συνάντησε και τον π. Θεόκλητο Διονυσιάτη, με δυνατή συζήτηση, συμφωνίες και διαφωνίες,… περί προσευχής….
Επιστρέφοντας στην Καλαμάτα, ξημερώνοντας 16 Δεκεμβρίου παθαίνει «οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου»! Η είδηση περιφέρεται σ’ όλη την χώρα. Δεν μπορούν να το πιστέψουν οι… μαθητές του. Αυτός στο κρεβάτι του πόνου, αναφωνεί την πιο γλυκιά προσευχή του: «Δόξα Σοι, Κύριε δόξα Σοι» και τα σχετικά. Στις 22/12/1966 αναστέναξε και είπε: «Εγώ παιδιά μου έχω πεθάνει πια». Στις 23/12/1966, ημέρα Παρασκευή ξύπνησε και ζήτησε να… τακτοποιηθεί. Διάβασε την Ι. Ακολουθία της Μεταλήψεως και Κοινώνησε. Ευχαρίστησε τον Κύριο, ρώτησε τι φαγητό θάχουν την Κυριακή (Χριστούγεννα) και στις 15.45 ψιθύρισε το «Δόξα Σοι Κύριε, δόξα Σοι» και η ψυχή του άφησε το σώμα…
Το λείψανο του αοίδιμου π. Ιωήλ μετακομίστηκε στον Ι. ναό του αγίου Νικολάου, όπου πέρασε όλη η Καλαμάτα και όχι μόνο… Στις 24 Δεκεμβρίου, 4.30 μ.μ. έγινε η νεκρώσιμος ακολουθία, λίγο πριν τον εσπερινό των Χριστουγέννων… Ενταφιάστηκε στο ησυχαστήριό του. Μια πρόρρηση του φίλου του π. Φιλόθεου Ζερβάκου, ότι την Καλαμάτα θα την σκέπαζε σύντομα ένα πηχτό σκοτάδι είχε πια εκπληρωθεί…
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Σεβ. Νικοπόλεως αναφέρει πολλά σημεία αγιότητας για τον π. Ιωήλ, αλλά τα αφήνει στα «χέρια» του Κυρίου (σελ. 126-130).
ΙΒ΄. Αποσπάσματα από τα συγγράμματά του
1. Γενική παρατήρηση επί της εξαημέρου «Ένα βλέμμα επί της βιβλικής εξαημέρου μας πείθει, ότι δεν πρόκειται περί μεγάλων χρονικών περιόδων, ως ενόμισαν τινές, διότι η φράσις «εγένετο εσπέρα, εγένετο πρωί ημέρα μία» φανερώνει ότι αποκλείει την εκδοχήν ταύτην. Ούτε πρόκειται περί εικοσιτετραώρων ημερονυκτίων, διότι ο ήλιος έγινε την τετάρτην ημέραν. Πρόκειται λοιπόν περί έξι οραμάτων, εγκλειομένων εις εικοσιτετράωρα χρονικά διαστήματα, δι ων (δεν λέγω πως έγινε, αλλά πώς) ο Αδάμ είδε εν χρόνω ενέργειαν του Θεού.
Τα έξι οράματα διαιρούνται εις δύο αντιστοίχους τριάδας ημερών, ώστε η πρώτη τριάς στιχ. 3-13 έχει τα χωρίσματα, η δε δευτέρα στιχ. 14-25 τα συμπληρώματα. Και συγκεκριμένως: Η πρώτη τριάς: Κατά την πρώτην ημέραν χωρίζεται το φως από το σκότος, την δευτέραν χωρίζεται ο ουρανός από την θάλασσαν, την τρίτην χωρίζεται η θάλασσα από την ξηράν. Εις την δευτέραν τριάδαν έχομεν τα εξής συμπληρώματα: Κατά την τετάρτην ημέραν έχομεν τον ήλιον προς συμπλήρωσιν του φωτός της πρώτης ημέρας. Κατά την πέμπτην ημέραν έχομεν τα συμπληρώματα ουρανού και θαλάσσης, ήτοι πτηνά και ιχθείς. Κατά δε την έκτην ημέραν έχομεν τα χερσαία ζώα και τον άνθρωπον, ως συμπληρώματα της ξηράς και των φυτών της τρίτης ημέρας, διότι επί της ξηράς και δια των φυτών θα ζήσουν ζώα και άνθρωποι...» (Αρχιμ. ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ, Τ. Α΄, Η ΓΕΝΕΣΙΣ, εκδ. ΒΑΣ. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1969, σελ. 46).
2. Η αλήθεια: «…Τι την θέλω την αστρονομικήν αλήθειαν, όταν μου αποδεικνύει, ότι υπάρχει μια ανωτέρα δύναμις, ο Θεός, τον οποίον όμως ούτε βλέπω, ούτε με βλέπει. Ούτε γνωρίζω τι θέλει από εμέ; Θέλω Χριστόν, την σαρκωμένην αυτήν αλήθειαν, η οποία έλαβε στόμα ανθρώπου. Και μας είπε τι θέλει ο Θεός από ημάς.
Τι την θέλω την ιστορικήν αλήθειαν των παλαιών γεγονότων, τα οποία έχουσι μόνον αρχαιολογικήν σημασίαν, χωρίς να γίνωνται οδοδείκται του μέλλοντός μου εν τη παρούση ζωή και εις την πέραν του κόσμου αιωνιότητα; Θέλω τον Χριστόν μου, την μόνην ιστορικήν αλήθειαν, η οποία δεν έγινεν αρχαιολογική μούχλα, αλλά με ενισχύει δια το μέλλον παρούσης και μελλούσης ζωής.
Τι την θέλω την θεωρητικήν αλήθειαν, την οποίαν ευρίσκω δια της διανοίας, καθήμενος; Όχι! Μου αρέσει η αλήθεια του Χριστού, την οποίαν ευρίσκω γονατιστός, προσευχόμενος και με δάκρυα, διότι πλατύνει την καρδίαν μου.
Αλλά ας προχωρήσωμεν. Ο Χριστός είναι αλήθεια φτυσμένη, δεμένη, καρφωμένη, αδικημένη, σταυρωμένη, αιματωμένη. Το φτύσιμον, το δέσιμον, το κάρφωμα, η αδικία, δεν μείωσαν την αξίαν της. Τουναντίον την ελάμπρυναν... Μου αρέσει αυτή η αλήθεια διότι δύναμαι να την ζήσω, να την κάμω ιδικήν μου. Δύναμαι να την ζήσω, όχι μόνον με τον νουν μου, αλλά και με την καρδιάν μου, με την θέλησίν μου. Δύναμαι να την σκεφτώ, να την ψάλλω, να την πω. Η αλήθεια αυτή αφορά όλον τον άνθρωπον. Και όλους τους ανθρώπους». (Η ζωή του Χριστού, τ. Ε΄, σελ. 256-257).
Βιβλιογραφία:
1. Ο πατήρ Ιωήλ, έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως, Πρέβεζα 1994.
2. Σύγχρονες Οσιακές Μορφές, ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Γ. ΣΚΙΑΔΑ, ΑΘΗΝΑ 1996,σελ. 140-147.
3. ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΠΑΛΜΟΣ, τ. 69, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2001.
4. ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΠΑΛΜΟΣ, τ. 65, ΜΑΪΟΣ 2001.
5. ΑΡΧ. ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ(+), Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ, Η ΓΕΝΕΣΙΣ, Γ΄έκδοση, εκδ. ΒΑΣ. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ1969.
6. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 20ου ΑΙΩΝΑ, εκδ. ΑΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1984, σελ. (57-65, 131-143).
7. ΙΩΑΝΝΗ Β. ΚΟΓΚΟΥΛΗ, ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (1833-1932), Β΄ΕΚΔΟΣΗ, εκδ. ΑΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1993, σελ. (17-24, 50-62, 127-130).
8. ΧΡΗΣΤΟΥ Κ. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΩΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ, Β΄ ΕΚΔΟΣΗ, εκδ. ΑΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1993.
9. ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΙΔΕΩΝ, εκδ. ΔΟΜΟΣ,ΑΘΗΝΑ 1987, σελ. (5, 119-122,336,κλπ).
10. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, Το Σώμα του ζώντος Χριστού, μετάφρ. Ι. Κ. Παπαδοπούλου, εκδ. Β΄, ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1981, σελ.(99-148.)
Επιμέλεια - Παρουσίαση: Π. Μ.