Για πολλούς ανθρώπους το “όχι” είναι μια λέξη που σπάνια βγαίνει από το στόμα τους. Όσοι συναναστρέφονται μαζί τους τους χαρακτηρίζουν είτε “καλά παιδιά”, δοτικούς, ευγενικούς κλπ. είτε “θύματα”, και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι ίδιοι που δεν μπορούν να πουν όχι, συνήθως νιώθουν θύματα και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Με λίγα λόγια, δεν είναι τόσο δοτικοί από άποψη όντας ευτυχισμένοι με αυτή τη στάση ζωής, αλλά υποφέρουν βουβά εγκλωβισμένοι στην αδυναμία τους.
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών του “ναι”
Αν γνωρίσετε έναν τέτοιο άνθρωπο μην βιαστείτε να τον χαρακτηρίσετε δειλό και άτολμο. Το πρόβλημα του είναι η ανασφάλεια. Ενδεχομένως από παιδί προσπαθούσε να γίνει αποδεκτός στους γύρω του με το να “εξαγοράζει” την εύνοιά τους κάνοντας τους όλα τα χατίρια. Να είναι πάντα πρόθυμος για όλους, να εξυπηρετεί όλους και ποτέ να μην τους κακοκαρδίζει. Ίσως ένιωθε πως με αυτό τον τρόπο ξεπληρώνει τη φιλία τους και την αποδοχή τους στην παρέα ή και μέσα στην ίδια την οικογένεια του. Αυτό σημαίνει πως δεν έμαθε να πιστεύει στον εαυτό του, πως έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και φοβάται πως δεν θα είναι αρεστός με το να είναι απλά ο εαυτός του. Έμαθε να είναι όπως θα τον ήθελαν οι άλλοι να είναι.
Όμως, ας έρθουμε στο σήμερα. Στον ενήλικα ώριμο άνθρωπο, που ακόμα δεν μπορεί να πει “όχι”. Και αν εσείς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές νιώθετε ότι είστε ένας από αυτούς, ανεξάρτητα από τους παράγοντες που σας οδήγησαν εδώ, να ξέρετε πως ποτέ δεν είναι αργά να το αλλάξετε. Αν πραγματικά σας βασανίζει αυτή η αδυναμία σας, δείτε τι μπορείτε να κάνετε για να την μετατρέψετε σε δύναμη και να νιώσετε καλά με τον εαυτό σας.
Μαθαίνω να λέω “όχι”
Δεν θα πω το τετριμμένο “πιστέψτε στον εαυτό σας” και “αποκτήστε αυτοπεποίθηση”, λες και είναι κάτι που μπορείς να κάνεις από τη μια στιγμή στην άλλη πατώντας ένα κουμπί. Θα σας πω απλά να κάνετε ένα τεστ. Αν σας ζητήσουν κάτι που δεν θέλετε να το κάνετε, να πείτε “όχι”. Στους φίλους σας, στον σύντροφό σας, στους συγγενείς σας, στους συνάδελφους σας. Από το να πάτε να τους πάρετε τσιγάρα, μέχρι το να τους δανείσετε χρήματα, οτιδήποτε και αν σας ζητήσουν που δεν θέλετε ή νιώθετε ότι δεν μπορείτε να το κάνετε, να τους αρνηθείτε. Αφεθείτε απλά στο να είστε ο εαυτός σας. Χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς φόβο απόρριψης, χωρίς να σκέφτεστε καμία συνέπεια. Πείτε αυθόρμητα, αλλά σταθερά “όχι”, χωρίς καν να πρέπει να απολογηθείτε γι’ αυτό. Απαντήστε με χαμόγελο “δεν μπορώ, λυπάμαι”, ή “δεν θα το ήθελα αυτή τη στιγμή” ή “δεν με βρίσκει σύμφωνο κάτι τέτοιο, δεν μου ταιριάζει, δεν θέλω να το κάνω.” Χωρίς εκνευρισμό πάντα με ευγένεια, περνώντας ξεκάθαρα το μήνυμα σε όποιον έχετε απέναντι σας, ότι οφείλει να σεβαστεί την άρνηση σας.
Και ερχόμαστε στο “μετά”. Τι μπορεί να συμβεί μετά; Ο φίλος που του αρνηθήκατε τη χάρη σάς γύρισε την πλάτη; Επειδή είπατε πως δεν θέλατε να βγείτε εκείνο το βράδυ ή δεν σας άρεσε το έργο που πρότεινε να δείτε ή για τους δικούς σας λόγους δεν δεχτήκατε να του δώσετε το αυτοκίνητό σας ή τα κλειδιά του εξοχικού σας, σας θύμωσε και δεν θέλει πια την παρέα σας; Σε μια τέτοια περίπτωση, έχετε ήδη καταλάβει πως αυτός δεν ήταν φίλος σας ποτέ. Δεν σας αγαπάει γι’ αυτό που είστε, παρά βολεύεται κοντά σας για όσα του δίνετε. Το “τεστ” στο οποίο τον υποβάλλατε έβγαλε το αποτέλεσμα του και εσείς δεν έχετε να κάνετε τίποτα άλλο παρά να το δεχτείτε. Και να πάτε παρακάτω. Με τον καιρό θα καταλάβετε ποιοι είναι οι πραγματικοί σας φίλοι και θα κρατήσετε κοντά σας αυτούς που σας αξίζουν. Και όχι γιατί θα τους διώξετε, αλλά γιατί θα φύγουν από μόνοι τους. Και πολύ καλά θα κάνουν.
Η θέσπιση ορίων αποκαλύπτει τους πραγματικούς ανθρώπους
Μην φοβάστε τη μοναξιά. Είναι πολύ χειρότερη και πιο επώδυνη η μοναξιά μέσα σε πολλούς ανθρώπους που δεν μας αγαπούν πραγματικά. Όταν το συνειδητοποιήσετε αυτό, θα νιώσετε ελεύθεροι και θα αγαπήσετε τον εαυτό σας περισσότερο. Όταν αγαπάτε τον εαυτό σας και τον σέβεστε, δεν επιτρέπετε σε κανέναν να σας εκμεταλλεύεται και να σας χρησιμοποιεί. Δεν χρειάζονται στρατηγικές, γίνεται από μόνο του. Θα είστε πολύ πιο ευτυχισμένοι γνωρίζοντας ότι αυτοί που είναι δίπλα σας, έστω και λίγοι, σας εκτιμούν και σας αγαπούν γι’ αυτό που είστε. Ό, τι και να είναι αυτό που είστε. Το σημαντικότερο είναι ότι εσείς θα έχετε βάλει όρια και οι άλλοι θα πρέπει να τα σεβαστούν, εφόσον σας θέλουν στη ζωή τους.
Μπορείτε να είστε πολύ καλοί φίλοι γιατί νοιάζεστε για τον φίλο σας, τον ακούτε, του συμπαραστέκεστε, τον συμβουλεύετε, αλλά δεν θέλετε να του δανείζετε το αυτοκίνητό σας. Και εκείνος θα εκτιμάει όλα αυτά που είστε και του προσφέρετε σε συναισθηματικό επίπεδο, σεβόμενος την -έστω- ιδιοτροπία σας, να μην δανείζετε τα πράγματά σας. Γι’ αυτό άλλωστε και το ρητό λέει “αγάπα τον φίλο σου με τα ελαττώματά του.” Δεν υπάρχει καμιά σοφή ρήση που να λέει “αγάπα τον φίλο που δεν σου λέει ποτέ όχι! ”
Η ώρα της αλλαγής
Είναι ωραίο το να κάνουμε τα χατίρια σε ανθρώπους που αγαπάμε. Να ξεβολευόμαστε για χάρη τους, να υποχωρούμε σε κάτι που θέλουν πολύ και ας μην το θέλουμε εμείς εξίσου, μόνο και μόνο για να τους δώσουμε χαρά. Αυτό είναι αγάπη, είναι μοίρασμα. Προκύπτει όμως από τη δική μας επιθυμία να δώσουμε χαρά. Και έτσι παίρνουμε κι εμείς χαρά. Όταν όμως αυτές οι καταστάσεις αρχίζουν να μας πιέζουν, μας κάνουν να νιώθουμε θλίψη και ρίχνουν την αυτοεκτίμηση, πιστεύοντας για τον εαυτό μας ότι είμαστε αδύναμοι και θύματα των άλλων, τότε έχει έρθει η ώρα να αλλάξουμε τα πράγματα. Όταν το “όχι” ξεσηκώνεται μέσα μας και μας πνίγει, οφείλουμε να ανοίγουμε το στόμα μας και να το εκφράζουμε. Το οφείλουμε σε εμάς τους ίδιους να κάνουμε τα πράγματα που πραγματικά θέλουμε. Και αν πρόκειται για το “χατίρι” κάποιου άλλου, να το κάνουμε ναι, εφόσον το νιώθουμε. Αν αυτό μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα με τον εαυτό μας, αν μας φέρει το αίσθημα εκείνο της πληρότητας που φέρνει η προσφορά, ναι. Διαφορετικά, ας βάλουμε τα όριά μας.
Και δεν υπάρχει ισχυρότερο και πιο ακλόνητο όριο από ένα “όχι”, που το λέω και το εννοώ…