Το παρόν απόσπασμα είναι οι πρώτες σελίδες από ένα εξαιρετικό βιβλίο. Λέγεται "Λόγος Περί Νήψεως" και είναι υπομνηματισμός του γέροντος Αιμιλανού Σιμωνοπετρίτου στο "Λόγος περί νήψεως και ησυχίας χωρισμένος σε 203 κεφάλαια" του αγίου Ησύχιου. Όλος ο λόγος του αγίου Ησύχιου βρίσκεται εδώ:
Το βιβλίο λέγεται: ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΝΗΨΕΩΣ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΗΣΥΧΙΟ. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ.
Ο λόγος αρχίζει με την λέξη νήψις, η οποία δεν είναι αόριστη έννοια αλλά ενέργεια ή, καλύτερα, η ενέργεια, η δουλειά της ζωής μας, η αποστολική κλήσις μας, η πράξις και η ζωή μας, θα λέγαμε δε και η αναπνοή μας, που μας την εξασφαλίζει η μοναστηριακή ατμόσφαιρα. Όπως αν σταματήσουμε να αναπνέουμε, ο ζωτικός αέρας θα παύσει να εισέρχεται μέσα μας και θα πεθάνουμε, έτσι και αν μας λείψει έστω και για μια στιγμή η νήψις, θα σταματήσει η είσοδος στην ύπαρξή μας του ζωαρχικού ανέμου, του Αγίου Πνεύματος. Μη έχοντας όμως το Άγιο Πνεύμα, θα βρεθούμε σε μία ατμόσφαιρα αποπνικτική, μη χαρισματική, χωρίς χαρά, χωρίς άνεση και ειρήνη. δεν θα νοιώθουμε βεβαιότητα στη ζωή μας, ούτε ο Θεός θα ακούει την προσευχή μας. Η νήψις δηλαδή μας δίδει την δυνατότητα να έχωμε τον Θεό.
Η λέξη νήψις παράγεται από το ρήμα νήφω, που σημαίνει παρατηρώ προσεκτικά, αγρυπνώ. Η ψυχή μου δεν κοιμάται, αλλά ζωηρώς παρακολουθεί. Η αρχική όμως έννοια του ρήματος είναι δεν πίνω οίνο. Όχι μόνον δεν πίνω, αλλά η εγκράτειά μου και η εγκαρτέρησις μου φθάνουν μέχρι τέτοιου σημείου, ώστε να μην δέχομαι τίποτε στον οργανισμό μου. νηστεύω διαρκώς για έναν και μοναδικό λόγο, για την παρακολούθηση κάποιου. Επομένως, αγρυπνητικώς παρατηρώ κάποιον και συμμετέχω στις κινήσεις του, για να είμαι ενήμερος ανά πάσα στιγμή των ενεργειών του. Η λέξη νήψις λοιπόν έχει την έννοια της αδιαλείπτου αγρυπνίας, που είναι καθαρή ενέργεια του νου.
Μέθοδος πνευματική. Στην καθημερινή μας ζωή, μέθοδος είναι ο τρόπος, η οδός, το σύστημα που ακολουθούμε, για να πετύχουμε κάτι. παράγεται δε από το ρήμα μεθοδεύω, που σημαίνει οδεύω μετά από κάποιον, παίρνω κάποιον κατά πόδας - εν προκειμένω τον ίδιο τον Θεό- τον ακολουθώ, τον παρακολουθώ. Άρα, η λέξις μέθοδος δεν έχει τυχαίως τοποθετηθεί εδώ. Αποδίδει την ακριβή έννοια του ουσιαστικού νήψις, ότι δηλαδή είναι η πράξις που δεν την κάνω μόνος μου, αλλά παρακολουθώντας κάποιον άλλον. Ο άνθρωπος επομένως που δεν μπορεί να αισθάνεται τον συνάνθρωπό του, να τον χαίρεται, να τον ακολουθεί, να συμπορεύεται μαζί του, ο ακοινώνητος, ο κοινωνικός ανυπόστατος, ο μονωτικός - όχι ο άνθρωπος της πνευματικής αλλά της ψυχικής μονώσεως - είναι ανίκανος να κάνει νήψη. Για τον λόγο αυτό η Εκκλησία μας κατέστησε τον μοναχισμό κοινωνία, της οποίας υπέρτατη μορφή είναι η κατά μόνας μετά του Κυρίου ερημιτική ζωή, με τον οποίο συνυπάρχει όλη η Εκκλησία.
Οι κοσμικοί άνθρωποι αποτελούν κοινωνία, αλλά έχουν το τρεχαλητό και την μέριμνα του κόσμου. Κυνηγούν τα φθαρτά, τα μάταια, την καθημερινότητα, η οποία χάνεται μόλις περάσει το σήμερα, που είναι ένα τώρα. το δέ τώρα, πριν προφέρεις το τελευταίο του γράμμα, ήδη έχει παρέλθει. Ο κόσμος, "το σχήμα του κόσμου", κατά κάποιον τρόπο προπορεύεται εκείνου το οποίο νοεί ο άνθρωπος, και επομένως η πορεία του είναι φευγαλέα.
Αντίθετα η νήψις, η εγρήγορση του νοός, είναι η κατ' εξοχήν λειτουργία του πνεύματός μας, το κυνηγητό και η παρακολούθηση του Αγίου Πνεύματος, ό,τι ανώτερο έχει χαρίσει στην ανθρώπινη ύπαρξη ο Θεός. Ο νους μας, το πνεύμα μας, το νοερό συστατικό μας εγγίζει προς τον Θεό και μας ενώνει μαζί Του.
Άρα μέθοδος πνευματική σημαίνει συνεργασία του πνεύματός μου με το Άγιο Πνεύμα, οπότε το πνεύμα μου, το βαθύτερο είναι της υπάρξεώς μου δεν είναι δυνατόν να μετέχει άλλων ενεργειών.
Η νήψις λοιπόν μας τοποθετεί ενώπιον της ζωής του Θεού, μας κάνει μετόχους του Αγίου Πνεύματος, του γενεσιουργού της υπάρξεώς μας, διότι η ζωή άρχισε από τότε που θέλησε το Πνεύμα το Άγιον.
Πως άρχισε;
Σε κάποια έκτακτη και μοναδική στιγμή της ιστορίας, ο ουράνιος Πατήρ θέλησε και δημιούργησε τον υλικό κόσμο. Προϋπάρχοντος του υλικού αυτού κόσμου, κατασκευάζει εν συνεχεία το ανθρώπινο σώμα εν συνεργασία με τα άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, και εμφυσά σε αυτό "πνοήν ζωής". Έτσι το δημιούργημα του Θεού καθίσταται "εις ψυχήν ζώσαν". Τότε ο Θεός έπαυσε πλέον να πνέει μόνον επάνω από αβύσσους και να περνά μέσα από κτιστά και υλικά στοιχεία και ζώα. εσκήνωσε σε ένα μοναδικό και ύψιστο ον, το οποίο έγινε ο βασιλιάς και ο λόγος της κτίσεως. λόγος δε της κτίσεώς του, της δημιουργίας του, είναι ο ίδιος ο Θεός. Από την ώρα αυτή γίνεται πια αναπόφευκτη η συγκυρία, η συμπόρευσις, η ένωσις του ανθρώπου μετά του Θεού, και δεν είναι δυνατόν να νοηθεί ο άνθρωπος, η εικών του αόρατου Θεού, χωρίς το Άγιο Πνεύμα.
Επομένως το Άγιο Πνεύμα, ως ένα εκ των προσώπων της Αγίας Τριάδας, συνεργεί στην γέννηση του κάθε ανθρώπου. Μαζί με τον Πατέρα και τον Υιόν δίδει στην μητρική γαστέρα το υλικό που προσλαμβάνει από τον πατέρα και την μητέρα, και το συλληφθέν έμβρυο είναι σαρξ, χους. Χουν γεννάει ο άνθρωπος. Σε αυτόν τον χουν οι γονείς δίνουν όλα τα ιδιώματα και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, δίνουν τον εαυτό τους, την εικόνα της σαρκός τους.
Ό,τι λοιπόν έκανε ο ουράνιος Πατήρ στον πρώτο άνθρωπο, το ίδιο κάνει και κατά τη γέννηση του κάθε ανθρώπου, με την διαφορά ότι τότε δημιούργησε πρώτα τον χουν και κατόπιν του ενεφύσησε το Πνεύμα το Άγιον, ενώ τώρα το Άγιο Πνεύμα εισέρχεται στον άνθρωπο άμα τη συλλήψει. Από την πρώτη δηλαδή στιγμή το έμβρυο έχει ζωή και είναι άνθρωπος, διότι λαμβάνει το εμφύσημα του Αγίου Πνεύματος. έχει το ηγεμονικό, αποτελεί πλήρη εικόνα της θεότητος και μέχρι την τελευταία του στιγμή φέρει αδιαλείπτως και αδιαπτώτως τα στοιχεία της θείας και ανθρωπίνης φύσεως. Υπάρχει δε εσωτερική κοινωνία της ανθρωπίνης και της θείας φύσεως εν τω ανθρώπω, όπως και εν τω Χριστώ.
Συνεπώς κατά τη γέννησή του καθενός μας υφίστανται ταυτόχρονα αφ' ενός μεν οι θεϊκές ενέργειες, αφ' ετέρου δε η σύμπραξη του ανθρώπου σύμφωνα με το πρωταρχικό ρήμα και βούλημα της θεότητος "αυξάνεσθε και πληθύνεσθε". Ο άνδρας και η γυναίκα, ο ένας άνθρωπος, η μία σάρκα -"έσονται εις σάρκαν μίαν"-κοινωνούν με το Άγιο Πνεύμα, και ο παντουργικός Λόγος τα συμ-φέρει όλα μαζί, τα συνεισβάλλει όλα στα σπλάχνα της γυναικός, και έτσι έχουμε ολόκληρον τον άνθρωπο, Θεόν και άνθρωπο. Ο νέος δε υπό Θεού πλασθείς και για τον Θεό πεπλασμένος άνθρωπος ενδύεται με την βάπτισή του την θεότητα, την χαρισματική ζωή, οπότε το Άγιο Πνεύμα γίνεται ο κλήρος της υπάρξεώς του. Έκτοτε βάλλεται αδιαλείπτως έσωθεν από το Πνεύμα το Άγιον και εκβάλλει αφ' εαυτού του τους σπινθήρες, το φως της θεότητος. Έτσι ο χους της γης γίνεται με την νήψι σπινθηροβόλος ζωή.
Νήψις επομένως είναι η μέθεξις του Αγίου Πνεύματος, το κατ' εξοχήν έργο και κατόρθωμα ημών των μοναχών ως Αποστόλων. Διότι ποιος είναι απόστολος και ποιο το έργο του; Απόστολος είναι αυτός που είδε και εκλήθη από τον Θεόν, που ενεργείται από τον Θεό και με αυτή την θεοφορία του μεταδίδει τον Θεό στους άλλους. Αυτό ακριβώς είναι και το έργο της μοναχικής πολιτείας.
Άρα, η νήψις είναι μια εσωτερική κοινωνία, ένας εσωτερικός οργασμός με τον Θεό, που μπορεί να επιτελείται καθημερινώς μέσα μας, όταν εμείς δεν είμαστε απασχολημένοι με την ματαιότητα ή την συμβατικότητά μας, με το ψέμα της ζωής. Η νήψις ως μέθοδος πνευματική, είναι το μυστήριο με το οποίο προχωράει μέσα μου ο Θεός, προχωρώ κι εγώ μέσα στον Θεό. Τότε το Πνεύμα το Άγιο, ως ζωοποιό σπέρμα, εισέρχεται με αδιαλείπτους κινήσεις μέσα στην μήτρα της καρδιάς μου, και εκεί γεννιέται το "πνεύμα σωτηρίας", όπως λέγει ο Προφήτης.
Επίσης, η φράσις μέθοδος πνευματική μας υπενθυμίζει την ύπαρξη του πονηρού πνεύματος , το οποίο πέθανε άπαξ δια παντός την στιγμή που απομακρύνθηκε από τον Θεόν, γι' αυτό γεννά και προσφέρει τις ψυχές μας στον θάνατο. Το πονηρό πνεύμα δεν έχει βέβαια δικαιώματα στα πλάσματα του Θεού, αλλά ενεδρεύει, καραδοκεί, ώστε, μόλις του επιτρέψει ο Θεός, να επιτεθεί.
Εν τούτοις, δεν δίνει μόνο ο Θεός άδεια στο πονηρό πνεύμα, όπως έκανε στην περίπτωση του Ιώβ. το προσκαλεί και το δικό μας πνεύμα. Η ζωή της αδιαφορίας, του "δε βαριέσαι", το κατρακύλισμα στην καθημερινότητα, προ πάντων όμως η ζωή της αμαρτίας και της ανομίας, είναι μία πρόσκλησις του πονηρού πνεύματος. Γι' αυτό στην άσκηση της νήψεως υπάρχει κατ' εξοχήν η ενέργεια του ενεδρεύοντος πονηρού πνεύματος. Επειδή όμως το πονηρό πνεύμα δεν είναι εγκάθεδρο στον άνθρωπο, είναι δυνατόν να αποδιωχθεί από εκείνον που λειτουργεί πνευματικά στο θυσιαστήριο της καρδιάς του. Παρ' όλα αυτά, δεν παύει να πέφτει ακάθεκτα επάνω του. Γι' αυτό η μέθοδος αυτή είναι ένας πνευματικός πόλεμος. Τότε εμείς, ιστάμενοι μεταξύ διαφόρων πνευμάτων, οφείλουμε να διαλέγουμε πάντα μονόπλευρα την στροφή μας προς το Άγιο Πνεύμα, εάν βέβαια θέλουμε να είμαστε νικητές, διότι, όσο λεπτή είναι η μέθοδος της νήψεως, τόσο είναι και επικίνδυνη.
Ασφαλώς το πονηρό πνεύμα δεν μπορεί να μπαινοβγαίνει στο βάθος του πνεύματός μας, αλλά, όταν το πνεύμα μας είναι απασχολημένο με κάτι άλλο, το Άγιο Πνεύμα παραμένει ανενέργητο. Συμβαίνει δηλαδή εδώ ό,τι και στις ανθρώπινες σχέσεις. Όταν κάποιος με παρατηρεί με πολλή αγάπη αλλά εγώ κοιτάζω αλλού και δεν έχω καμία κοινωνία μαζί του, αυτός δεν μπορεί να με κάνει μέτοχο της αγάπης του. Μπορεί μόνο να περιμένει με το χέρι υψωμένο, ώστε μόλις του ρίξω το βλέμμα μου, αμέσως εκείνο να με προσκαλέσει και να έχω κοινωνία μαζί του. Αλλά πόσες φορές μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να το κάνουμε αυτό; Το Πνεύμα το Άγιο όμως το κάνει. παραμένει σε αυτή την θέση ίσως και σε όλη μας τη ζωή, περιμένοντας κάποτε να ελκύσει τα όμματα της καρδίας μας.
**** **** **** ****