ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Ο Δημόκριτος, τον πέμπτο αιώνα πριν από το Χριστό, είπε ότι το μόνο που υπάρχει στον κόσμο είναι άτομα, άπειρα σε αριθμό, που κάνουν ποικιλία ενώσεων. Ενώθηκαν μεταξύ τους συμπτωματικά, γιατί έπεσαν από το άπειρο διάστημα. Τα μεγαλύτερα άτομα συγκρούονται με τα μικρότερα και δημιουργούν ενώσεις. «Ουδέν γίγνεται εκ του μηδενός και ουδέν απόλλυται εις το μηδέν». Ο άνθρωπος και τα σώματα προήλθαν από τυχαία συνένωση αφθάρτων, αδιαιρέτων, αναλλοίωτων (Β. Αντωνιάδη, Εγχειρίδιο Φιλοσοφίας πρώτος τόμος).
Σκέψεις για τη θεωρία του: Θαυμασμό προκαλεί η ιδέα του ατόμου. Πως το κατάλαβε ο Δημόκριτος, πέντε αιώνες προ Χριστού; Όλος ο κόσμος τον μνημονεύει για τη νοητική του δυνατότητα, και τον εξυψώνει για την ανακάλυψή του. Φυσικά, έκανε και λάθη. Το άτομο δεν είναι άτμητο, τέμνεται, έχει πρωτόνια, νετρόνια, πλήθος σωματίδια. Η τυχαία συνένωση ατόμων, για την οποία μίλησε, ερμήνευσε τον κόσμο με μια αδύνατη παραδοχή. Τα άτομα έπεσαν, ενώθηκαν, σχημάτισαν τέλειες κατασκευές που δεν γίνονται από τύχη. Το ίδιο το μυαλό του Δημόκριτου, που ανακάλυψε τόσες αφηρημένες έννοιες, δεν έγινε από κάποια τυχαία «βροχή μορίων»! Δεν ερμήνευσε την κατασκευή του κόσμου. «Έγινε τυχαία» δεν σημαίνει ότι εξήγησε πως έγινε. Ο Μωυσής, χίλια χρόνια πριν από το Δημόκριτο, έδωσε στη γέννεση πολύ πιο θαυμαστές εξηγήσεις, όπως είδαμε.
Είναι φανερό, ότι ο Μωυσής, τόσους αιώνες πριν το Δημόκριτο, μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν συγκρίνεται με το περιβάλλον του Δημόκριτου, έγραψε ένα Θεόπνευστο βιβλίο. Η εργασία του Δημόκριτου είναι μια ανθρώπινη προσπάθεια.
Ας δούμε άλλες ανθρώπινες προσπάθειες:
Ο Buchner, στις αρχές του περασμένου αιώνα, έγραψε τη δική του θεωρία. Αγνοούμε τι είναι ύλη και τι είναι δύναμη, λίγο όμως μας ενδιαφέρει το βάθος των πραγμάτων. Η δημιουργία ενός κόσμου είναι αδύνατη. Ο κόσμος είναι αιώνιος, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος. Η ύλη είναι άφθαρτη. Η μάζα δεν χάνεται ποτέ, απλά αλλάζει μορφή. Αφού λοιπόν η ύλη δεν έχει τέλος, άρα δεν είχε ούτε αρχή, επομένως ούτε Θεός, ούτε δημιουργός υπάρχει.
Ο Haeckel, την ίδια εποχή, στο έργο του Die Weltratsel (Τα αινίγματα του κόσμου), έδωσε τη δική του εκδοχή. Χαρακτήρισε το έργο του σαν το μεγαλύτερο διανοητικό επίτευγμα του 10 αιώνα. Συγχώνευσε την αρχή διατήρησης της ύλης με την αρχή διατήρησης της ενέργειας, λέγοντας ότι η ύλη χάνεται, το άθροισμα ύλης και ενέργειας μένει σταθερό. Έτσι, διαφώνησε (σωστά) με τον Buchner. Όμως, απόρριψε το νόμο της εντροπίας, που αχρηστεύει όλες τις υλιστικές θεωρίες, όπως θα δούμε σε λίγο.
Ο Haeckel, βρέθηκε σε δυσκολία όταν χρειάστηκε να απαντήσει αν ο άνθρωπος φτιάχτηκε «από τύχη». Δεν το δέχτηκε! Είπε όμως ότι η ίδια η ύλη είναι ο Θεός, ο κόσμος είναι ταυτόχρονα δημιουργία και δημιουργός (πανθεϊσμός). Ο κόσμος, η ύλη, έχει ψυχή! Προσπαθεί μάλιστα να συμπυκνωθεί! Η πρωταρχική ύλη είναι ο αιθέρας, που δεν αποτελείται από άτομα, ούτε είναι αέριο, αλλά γεμίζει κάθε κενό χώρο. Υπάρχει αιώνιος αγώνας ανάμεσα στην ύλη και τον αιθέρα, και μάλιστα ούτε η μάζα, ούτε ο αιθέρας είναι νεκρά, έχουν αίσθηση. Έχουν και θέληση!! Η μάζα αισθάνεται ευχαρίστηση από τη συμπύκνωση της, ο αιθέρας δυσαρεστείται από τη συμπίεση.
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται κριτική η θεωρία αυτή. Σήμερα ξέρουμε ότι δεν υπάρχει αιθέρας, πολύ περισσότερο αιθέρας που νοιώθει ευχαριστημένος ή δυσαρεστημένος!
Ο Haeckel αρνήθηκε ότι υπάρχει Θεός. Δεν πίστευε στα «Θαύματα». Όμως, η θεωρία του, ξεπερνάει σε έμπνευση όλα τα γνωστά θαύματα. Εξηγεί το άγνωστο με το άγνωστο, την τύχη, τη σύμπτωση. Δίνει ύπαρξη σε ανύπαρκτα σώματα. Πόσο ασήμαντη φαίνεται η θεωρία αυτή, 3500 χρόνια μετά το Μωυσή.
Οι υλιστικές θεωρίες μοιάζουν. Όλες παραδέχονται ότι όλα τα θαυμάσια που μας περιβάλλουν, έγιναν από σύμπτωση, ή εξέλιξη των ατελέστερων προς τα τελειότερα. Ποιος όμως έφτιαξε έστω τα ατελέστερα; Οι αστέρες και οι πλανήτες, πως κινούνται; Δεν απαντούν. Συνέβη, ισχυρίζονται.
Ας δούμε όμως τι λέει η επιστήμη σήμερα, πάνω στις απόψεις που αναφέρθηκαν.
Είναι η μάζα άφθαρτη;
Ξέρουμε ότι ο ήλιος εκπέμπει τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Για να το πετύχει αυτό, μετατρέπει συνεχώς μάζα σε ενέργεια. Κάθε δευτερόλεπτο, ο ήλιος χάνει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια τόνους από τη μάζα του. Σε τρεις ώρες, χάνει μάζα, όση η μάζα όλων των θαλασσών της γης. Η ενέργεια αυτή μετατρέπεται κυρίως σε θερμότητα. Όσο πιο μακριά όμως από τον ήλιο μεταφέρεται, τόσο υποβαθμίζεται, γιατί πλέον δεν μπορεί να παράγει ωφέλιμο έργο. Όπως π.χ. μια ατμομηχανή, που από την ενέργεια του ατμού χρησιμοποιεί ένα μικρό μόνο ποσό, η υπόλοιπη όμως μετατρέπεται σε άχρηστη θερμότητα, που προκαλεί «θερμική μόλυνση» στο περιβάλλον. Η μάζα, λοιπόν δεν είναι άφθαρτη. Ο νόμος της αφθαρσίας της ύλης, έχει οριστικά ανατραπεί. Οι υλιστές χάνουν οριστικά το επιχείρημα «αφού η ύλη δεν έχει τέλος, άρα δεν έχει και αρχή, δεν έχει και δημιουργό!»
Η επιστήμη απόδειξε ότι ο κόσμος είχε μια αρχή, θα συνεχίσει την πορεία του, θα έχει ένα τέλος! Το τέλος θα υπάρξει οπωσδήποτε, όταν όλη η ενέργεια που μπορεί να παράγει έργο, μετατραπεί σε υποβαθμισμένες μορφές ενέργειας, που προκαλούν μόνο πρόβλημα και καμία ωφέλεια. Ήδη γίνονται πολλές προσπάθειες, για να αποφύγουμε τα πρόωρα προβλήματα από το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», τη «θερμική μόλυνση» και τον «θερμικό θάνατο». Δυστυχώς, ότι και να κάνουμε στη γη, παράγουμε θερμότητα που είναι άχρηστη και επιβλαβής. Ένα αυτοκίνητο, για να κινηθεί, παράγει στον κινητήρα του θερμότητα, που απλά είναι άχρηστη και επιβλαβής και χάνεται στο περιβάλλον. Αν αυξηθεί η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και των θαλασσών λίγους βαθμούς, αυτό θα είναι σοβαρότατο πρόβλημα για πολλές περιοχές της γης.
Υπάρχουν επιστήμονες που ισχυρίζονται ότι σε λίγες δεκάδες χρόνια, λόγω της θερμικής μόλυνσης, η κατάσταση πάνω στη γη θα αλλάξει δραματικά. Η ουσία όμως είναι ότι ωφέλιμη ενέργεια έχει μετατραπεί σε μικρό ποσοστό σε ωφέλιμο έργο, σε μεγάλο ποσοστό όμως σε άχρηστη θερμότητα, που ανεβάζει 1-20 βαθμούς τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και των θαλασσών.
Η ύλη χάνεται. Δισεκατομμύρια τόνους χάνει ο κάθε ένας από τους τρισεκατομμύρια ήλιους, κάθε δευτερόλεπτο. Ένα μικρό μέρος γίνεται ωφέλιμη ενέργεια. Το υπόλοιπο χάνεται. Κανείς σήμερα δεν αμφιβάλλει, ότι η ύλη δεν είναι άφθαρτη, ούτε η ενέργεια μένει αξιοποιήσιμη. Το σύμπαν, αργά, βαδίζει προς το τέλος του. Δεν υπήρξε αιώνιο, όπως οριστικά αποδείχθηκε, ούτε το μέλλον του θα είναι αιώνιο, όπως σήμερα με απόλυτη βεβαιότητα γνωρίζουμε.
Το δεύτερο θερμοδυναμικά αξίωμα των Carnot-Clausius, που περιγράφει την ποιοτική υποβάθμιση της ενέργειας, άνοιξε νέους ορίζοντες στην επιστήμη. Ο νόμος της εντροπίας λέει: Συνεχώς ελαττώνεται η ωφέλιμη ενέργεια στο σύμπαν και μετατρέπεται σε ποιοτικά υποβαθμισμένη ενέργεια, που δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί. Αυτό θα συμβαίνει μέχρι η ενέργεια να εξαντληθεί.
Οι υλιστικές θεωρίες όμως δέχτηκαν ένα ακόμη ισχυρότατο χτύπημα, καθοριστικό. Ο Heisenberg διατύπωσε την «αρχή της αβεβαιότητας», που ακύρωσε τον υλιστικό νόμο της αιτιότητας.
Σύμφωνα με τον νόμο της αιτιότητας, θεμελιακό νόμο των υλιστικών θεωριών, ότι συμβαίνει στον κόσμο έχει μια συγκεκριμένη αιτία. Αν λοιπόν γνωρίζουμε την αιτία, μπορούμε να καταλάβουμε με βεβαιότητα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Επομένως, αν γνωρίζουμε την κατάσταση ενός φυσικού συστήματος, με βεβαιότητα συμπεραίνουμε για την εξέλιξή του. Ο άνθρωπος δεν έχει ελεύθερη σκέψη και βούληση, γιατί, σαν μέρος της φύσης, υπακούει και αυτός σε μια αλυσίδα αντιδράσεων, μόλις του δημιουργηθούν τα ανάλογα αίτια γι΄ αυτές.
Το 1917, η θεωρία της σχετικότητας (σε αντίθεση με τη βεβαιότητα) έδωσε ισχυρό κτύπημα στις υλιστικές απόψεις. Η μελέτη του ατομικού κόσμου, αποκάλυψε ότι: Αν π.χ. ένα φωτόνιο πέσει πάνω στο πρίσμα του Nicols, ίσως περάσει μέσα από το πρίσμα, ίσως όμως δεν περάσει αλλά ανακλαστεί. Το άτομο ενός ραδιενεργού στοιχείου, ίσως διασπαστεί σε ένα δευτερόλεπτο, ίσως όμως σε χίλια χρόνια. Συνεχείς παρατηρήσεις, δημιούργησαν την αίσθηση της αβεβαιότητας του αποτελέσματος. Ο Planck παρατηρεί ότι ο νόμος της αιτιότητας «ούτε σωστός είναι, ούτε λανθασμένος, αλλά μια αόριστη αρχή, που μας βοηθάει να προσανατολιζόμαστε σε ένα λαβύρινθο γεγονότων».
Ο Heisehberg αντικατέστησε τον νόμο της αιτιότητας με την αρχή της αβεβαιότητας. Είναι αδύνατο είπε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα τη θέση ενός ηλεκτρονίου κάποια χρονική στιγμή. Απλά, υπάρχει όμως πιθανότητα να είναι και σε κάποιες άλλες θέσεις.
Βιολογικά πειράματα, που ακολούθησαν, επιβεβαίωσαν την αρχή της αβεβαιότητας. Αν π.χ. εκθέσουμε ένα κύτταρο σε μονοχρωματική ακτινοβολία, άλλοτε το κύτταρο προσλαμβάνει ένα φωτόνιο, άλλοτε δε όχι.
Αν γίνει πρόσληψη του φωτονίου, άλλοτε οδηγεί στο θάνατο του κυττάρου, άλλοτε προκαλεί (στα γεννητικά κύτταρα) τις γνωστές μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις αυτές ίσως οδηγήσουν σε κύτταρα διαφορετικά από το μητρικό, ίσως οι επόμενες γενεές κυττάρων είναι όλες διαφορετικές. Αυτά τα νέα κύτταρα, ίσως επιβιώσουν και πολλαπλασιαστούν, ίσως όχι. Έτσι, η αβεβαιότητα και το ακαθόριστο υπεισέρχεται και στα βιολογικά φαινόμενα.
Ένα από τα άλυτα προβλήματα του υλισμού, είναι η απάντηση στο ερώτημα: Αφού όλα έγιναν τυχαία, πως εξηγείται η Θαυμαστή σκοπιμότητα που παρατηρείται παντού στη φύση;
Ας εξετάσουμε μόνο το ανθρώπινο μάτι. Οι εικόνες περνούν και αποτυπώνονται στον αμφιβληστροειδή, όπου απλώνεται το οπτικό νεύρο. Το μάτι μοιάζει τόσο με τηλεσκόπιο, ώστε οι επιστήμονες που τελειοποίησαν το τηλεσκόπιο, τα κατάφεραν μελετώντας την διάπλαση του ανθρώπινου ματιού, και αφού μιμήθηκαν αρκετές λειτουργίες από αυτό! Χρειάζεται το μάτι σκοτεινό θάλαμο, ένα μπροστινό άνοιγμα που να μεταβάλλεται ανάλογα με την ποσότητα φωτός που υπάρχει στο περιβάλλον (ίριδα), φακούς.
Η θέση και η κυρτότητα των φακών αυτών, είναι ανάλογη με του τηλεσκοπίου. Υπάρχουν στο μάτι χιτώνες, που διορθώνουν τις ατέλειες που προκαλούνται από το διαχωρισμό των ακτίνων σε χρώματα! Στο τηλεσκόπιο, υπήρχε το ίδιο πρόβλημα, και οι επιστήμονες δυσκολεύτηκαν πολύ να το λύσουν, μιμούμενοι το μάτι. Υπάρχουν τόσες απίστευτες συμπτώσεις! Ακόμη και το γεγονός ότι κάθε μάτι μπορεί και βλέπει από μόνο του, όμως και τα δύο μαζί συντονίζονται και δίνουν μια ενιαία εικόνα, μόνο αυτονόητο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί!
Όσες «τυχαίες συμπτώσεις» και αν συμβούν, δεν θα μπορέσουν ποτέ να δημιουργήσουν ένα ανθρώπινο μάτι. Κάθε φορά που κοιτάζουμε ένα μωρό που γεννιέται στα μάτια, βλέπουμε καθαρά το χέρι του Θεού, όπως ακριβώς όταν κοιτάζουμε τον πύργο του Eifel στο Παρίσι, βλέπουμε καθαρά τη διάνοια του αρχιτέκτονα που τον δημιούργησε.
Δυστυχώς, οι υλιστικές θεωρίες, δημιουργούν και ηθικά προβλήματα. Αν τα μέλη μιας κοινωνίας αποδεχτούν τις απόψεις αυτές, η κοινωνική συμβίωση θα γίνει αδύνατη. Στο έργο του «Science and culture and other essays» o Hux-ley αναφέρει: «Είμαστε ενσυνείδητα αυτόματα, προικισμένα με ελευθερία που δεν είναι πραγματική. Κάνουμε ότι μας αρέσει, αλλά μας αρέσει ότι η ανάγκη μας επιβάλλει». Ως εδώ, αυτά αποτελούν απόψεις. Όμως, η συνέχεια των υλιστικών συλλογισμών, είναι απίστευτη: Αφού δεν υπάρχει πραγματική ελευθερία, όλες οι ανθρώπινες πράξεις είναι δικαιολογημένες. Ακόμη και αυτές που είναι αποτέλεσμα βίας και κτηνωδών παθών, ο φόνος, η παιδεραστία, οι κλοπές. Μπορεί η καλή πράξη να είναι κοινωνικά ανώτερη της κακής, αλλά και στις δύο οδηγεί η φυσική ανάγκη, οπότε, ούτε τους καλούς μπορούμε να αμείβουμε, ούτε τους κακούς να καταδικάζουμε, αφού όλα απλά κινούνται από τις βαθύτερες ανάγκες τους.
Ο Hume υπερασπίζει το δικαίωμα του ανθρώπου να αυτοκτονήσει, αν έχει τέτοια παρόρμηση. «Δεν θα ήταν έγκλημα, αν μπορούσα να παρεκκλίνω τον Δούναβη ή τον Ρήνο, και θα έκανα έγκλημα, αν διοχέτευα το αίμα μου λίγα εκατοστά έξω από τη φυσική του ροή;»
Είναι απίστευτο, που μπορεί τελικά να οδηγήσει η ιδέα ότι όλα έγιναν στην τύχη, χωρίς την παρέμβαση κάποιου δημιουργού. Απίθανες ιδέες, γεμάτες από ανισορροπία, γεμίζουν τα βιβλία των υλιστών. Ο Helvetius υπερασπίζει την οργιαστική ζωή στη Γαλλία, με το επιχείρημα «Και στην Αίγυπτο, η ευφορία και ο πλούτος οφείλεται στο βούρκο (του Νείλου) και όχι σε κάποια αγνότητα!»
Αλήθεια, πόσο λίγοι είναι οι άνθρωποι που είναι πολύ καλοί ή πολύ κακοί! Μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, αποτελείται από άτομα, που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα ελαττώματά τους, τον κακό εαυτό τους, και να γίνουν καλύτεροι. Πολλοί, το καταφέρνουν, ορισμένοι φτάνουν σε μια κατάσταση που αγγίζει την τελειότητα και την απόλυτη καλοσύνη. Τι θα έκαναν, αν είχαν πεισθεί ότι είναι αποτελέσματα τυχαίων συμπτώσεων, και είναι φυσικό να είναι κακοί; Πως θα υπήρχε μια κοινωνία, που αποτελείται από άτομο με τέτοιες αρχές; Πόσο σημαντικό είναι ο αυτοπεριορισμός της κακίας και του εγωϊσμού, τι πολύτιμη που είναι η προσπάθεια για τη βελτίωση και την τελείωση!
Ο υλισμός, για πολλούς λόγους δεν επικράτησε. Υπάρχουν όμως και άλλες απόψεις. Μια φιλοσοφία αρκετά εξαπλωμένη είναι ο πανθεϊσμός. Μια άλλη, ότι προήλθαμε από τον πίθηκο, με εξέλιξη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Ο Δημόκριτος, τον πέμπτο αιώνα πριν από το Χριστό, είπε ότι το μόνο που υπάρχει στον κόσμο είναι άτομα, άπειρα σε αριθμό, που κάνουν ποικιλία ενώσεων. Ενώθηκαν μεταξύ τους συμπτωματικά, γιατί έπεσαν από το άπειρο διάστημα. Τα μεγαλύτερα άτομα συγκρούονται με τα μικρότερα και δημιουργούν ενώσεις. «Ουδέν γίγνεται εκ του μηδενός και ουδέν απόλλυται εις το μηδέν». Ο άνθρωπος και τα σώματα προήλθαν από τυχαία συνένωση αφθάρτων, αδιαιρέτων, αναλλοίωτων (Β. Αντωνιάδη, Εγχειρίδιο Φιλοσοφίας πρώτος τόμος).
Σκέψεις για τη θεωρία του: Θαυμασμό προκαλεί η ιδέα του ατόμου. Πως το κατάλαβε ο Δημόκριτος, πέντε αιώνες προ Χριστού; Όλος ο κόσμος τον μνημονεύει για τη νοητική του δυνατότητα, και τον εξυψώνει για την ανακάλυψή του. Φυσικά, έκανε και λάθη. Το άτομο δεν είναι άτμητο, τέμνεται, έχει πρωτόνια, νετρόνια, πλήθος σωματίδια. Η τυχαία συνένωση ατόμων, για την οποία μίλησε, ερμήνευσε τον κόσμο με μια αδύνατη παραδοχή. Τα άτομα έπεσαν, ενώθηκαν, σχημάτισαν τέλειες κατασκευές που δεν γίνονται από τύχη. Το ίδιο το μυαλό του Δημόκριτου, που ανακάλυψε τόσες αφηρημένες έννοιες, δεν έγινε από κάποια τυχαία «βροχή μορίων»! Δεν ερμήνευσε την κατασκευή του κόσμου. «Έγινε τυχαία» δεν σημαίνει ότι εξήγησε πως έγινε. Ο Μωυσής, χίλια χρόνια πριν από το Δημόκριτο, έδωσε στη γέννεση πολύ πιο θαυμαστές εξηγήσεις, όπως είδαμε.
Είναι φανερό, ότι ο Μωυσής, τόσους αιώνες πριν το Δημόκριτο, μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν συγκρίνεται με το περιβάλλον του Δημόκριτου, έγραψε ένα Θεόπνευστο βιβλίο. Η εργασία του Δημόκριτου είναι μια ανθρώπινη προσπάθεια.
Ας δούμε άλλες ανθρώπινες προσπάθειες:
Ο Buchner, στις αρχές του περασμένου αιώνα, έγραψε τη δική του θεωρία. Αγνοούμε τι είναι ύλη και τι είναι δύναμη, λίγο όμως μας ενδιαφέρει το βάθος των πραγμάτων. Η δημιουργία ενός κόσμου είναι αδύνατη. Ο κόσμος είναι αιώνιος, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος. Η ύλη είναι άφθαρτη. Η μάζα δεν χάνεται ποτέ, απλά αλλάζει μορφή. Αφού λοιπόν η ύλη δεν έχει τέλος, άρα δεν είχε ούτε αρχή, επομένως ούτε Θεός, ούτε δημιουργός υπάρχει.
Ο Haeckel, την ίδια εποχή, στο έργο του Die Weltratsel (Τα αινίγματα του κόσμου), έδωσε τη δική του εκδοχή. Χαρακτήρισε το έργο του σαν το μεγαλύτερο διανοητικό επίτευγμα του 10 αιώνα. Συγχώνευσε την αρχή διατήρησης της ύλης με την αρχή διατήρησης της ενέργειας, λέγοντας ότι η ύλη χάνεται, το άθροισμα ύλης και ενέργειας μένει σταθερό. Έτσι, διαφώνησε (σωστά) με τον Buchner. Όμως, απόρριψε το νόμο της εντροπίας, που αχρηστεύει όλες τις υλιστικές θεωρίες, όπως θα δούμε σε λίγο.
Ο Haeckel, βρέθηκε σε δυσκολία όταν χρειάστηκε να απαντήσει αν ο άνθρωπος φτιάχτηκε «από τύχη». Δεν το δέχτηκε! Είπε όμως ότι η ίδια η ύλη είναι ο Θεός, ο κόσμος είναι ταυτόχρονα δημιουργία και δημιουργός (πανθεϊσμός). Ο κόσμος, η ύλη, έχει ψυχή! Προσπαθεί μάλιστα να συμπυκνωθεί! Η πρωταρχική ύλη είναι ο αιθέρας, που δεν αποτελείται από άτομα, ούτε είναι αέριο, αλλά γεμίζει κάθε κενό χώρο. Υπάρχει αιώνιος αγώνας ανάμεσα στην ύλη και τον αιθέρα, και μάλιστα ούτε η μάζα, ούτε ο αιθέρας είναι νεκρά, έχουν αίσθηση. Έχουν και θέληση!! Η μάζα αισθάνεται ευχαρίστηση από τη συμπύκνωση της, ο αιθέρας δυσαρεστείται από τη συμπίεση.
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται κριτική η θεωρία αυτή. Σήμερα ξέρουμε ότι δεν υπάρχει αιθέρας, πολύ περισσότερο αιθέρας που νοιώθει ευχαριστημένος ή δυσαρεστημένος!
Ο Haeckel αρνήθηκε ότι υπάρχει Θεός. Δεν πίστευε στα «Θαύματα». Όμως, η θεωρία του, ξεπερνάει σε έμπνευση όλα τα γνωστά θαύματα. Εξηγεί το άγνωστο με το άγνωστο, την τύχη, τη σύμπτωση. Δίνει ύπαρξη σε ανύπαρκτα σώματα. Πόσο ασήμαντη φαίνεται η θεωρία αυτή, 3500 χρόνια μετά το Μωυσή.
Οι υλιστικές θεωρίες μοιάζουν. Όλες παραδέχονται ότι όλα τα θαυμάσια που μας περιβάλλουν, έγιναν από σύμπτωση, ή εξέλιξη των ατελέστερων προς τα τελειότερα. Ποιος όμως έφτιαξε έστω τα ατελέστερα; Οι αστέρες και οι πλανήτες, πως κινούνται; Δεν απαντούν. Συνέβη, ισχυρίζονται.
Ας δούμε όμως τι λέει η επιστήμη σήμερα, πάνω στις απόψεις που αναφέρθηκαν.
Είναι η μάζα άφθαρτη;
Ξέρουμε ότι ο ήλιος εκπέμπει τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Για να το πετύχει αυτό, μετατρέπει συνεχώς μάζα σε ενέργεια. Κάθε δευτερόλεπτο, ο ήλιος χάνει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια τόνους από τη μάζα του. Σε τρεις ώρες, χάνει μάζα, όση η μάζα όλων των θαλασσών της γης. Η ενέργεια αυτή μετατρέπεται κυρίως σε θερμότητα. Όσο πιο μακριά όμως από τον ήλιο μεταφέρεται, τόσο υποβαθμίζεται, γιατί πλέον δεν μπορεί να παράγει ωφέλιμο έργο. Όπως π.χ. μια ατμομηχανή, που από την ενέργεια του ατμού χρησιμοποιεί ένα μικρό μόνο ποσό, η υπόλοιπη όμως μετατρέπεται σε άχρηστη θερμότητα, που προκαλεί «θερμική μόλυνση» στο περιβάλλον. Η μάζα, λοιπόν δεν είναι άφθαρτη. Ο νόμος της αφθαρσίας της ύλης, έχει οριστικά ανατραπεί. Οι υλιστές χάνουν οριστικά το επιχείρημα «αφού η ύλη δεν έχει τέλος, άρα δεν έχει και αρχή, δεν έχει και δημιουργό!»
Η επιστήμη απόδειξε ότι ο κόσμος είχε μια αρχή, θα συνεχίσει την πορεία του, θα έχει ένα τέλος! Το τέλος θα υπάρξει οπωσδήποτε, όταν όλη η ενέργεια που μπορεί να παράγει έργο, μετατραπεί σε υποβαθμισμένες μορφές ενέργειας, που προκαλούν μόνο πρόβλημα και καμία ωφέλεια. Ήδη γίνονται πολλές προσπάθειες, για να αποφύγουμε τα πρόωρα προβλήματα από το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», τη «θερμική μόλυνση» και τον «θερμικό θάνατο». Δυστυχώς, ότι και να κάνουμε στη γη, παράγουμε θερμότητα που είναι άχρηστη και επιβλαβής. Ένα αυτοκίνητο, για να κινηθεί, παράγει στον κινητήρα του θερμότητα, που απλά είναι άχρηστη και επιβλαβής και χάνεται στο περιβάλλον. Αν αυξηθεί η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και των θαλασσών λίγους βαθμούς, αυτό θα είναι σοβαρότατο πρόβλημα για πολλές περιοχές της γης.
Υπάρχουν επιστήμονες που ισχυρίζονται ότι σε λίγες δεκάδες χρόνια, λόγω της θερμικής μόλυνσης, η κατάσταση πάνω στη γη θα αλλάξει δραματικά. Η ουσία όμως είναι ότι ωφέλιμη ενέργεια έχει μετατραπεί σε μικρό ποσοστό σε ωφέλιμο έργο, σε μεγάλο ποσοστό όμως σε άχρηστη θερμότητα, που ανεβάζει 1-20 βαθμούς τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και των θαλασσών.
Η ύλη χάνεται. Δισεκατομμύρια τόνους χάνει ο κάθε ένας από τους τρισεκατομμύρια ήλιους, κάθε δευτερόλεπτο. Ένα μικρό μέρος γίνεται ωφέλιμη ενέργεια. Το υπόλοιπο χάνεται. Κανείς σήμερα δεν αμφιβάλλει, ότι η ύλη δεν είναι άφθαρτη, ούτε η ενέργεια μένει αξιοποιήσιμη. Το σύμπαν, αργά, βαδίζει προς το τέλος του. Δεν υπήρξε αιώνιο, όπως οριστικά αποδείχθηκε, ούτε το μέλλον του θα είναι αιώνιο, όπως σήμερα με απόλυτη βεβαιότητα γνωρίζουμε.
Το δεύτερο θερμοδυναμικά αξίωμα των Carnot-Clausius, που περιγράφει την ποιοτική υποβάθμιση της ενέργειας, άνοιξε νέους ορίζοντες στην επιστήμη. Ο νόμος της εντροπίας λέει: Συνεχώς ελαττώνεται η ωφέλιμη ενέργεια στο σύμπαν και μετατρέπεται σε ποιοτικά υποβαθμισμένη ενέργεια, που δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί. Αυτό θα συμβαίνει μέχρι η ενέργεια να εξαντληθεί.
Οι υλιστικές θεωρίες όμως δέχτηκαν ένα ακόμη ισχυρότατο χτύπημα, καθοριστικό. Ο Heisenberg διατύπωσε την «αρχή της αβεβαιότητας», που ακύρωσε τον υλιστικό νόμο της αιτιότητας.
Σύμφωνα με τον νόμο της αιτιότητας, θεμελιακό νόμο των υλιστικών θεωριών, ότι συμβαίνει στον κόσμο έχει μια συγκεκριμένη αιτία. Αν λοιπόν γνωρίζουμε την αιτία, μπορούμε να καταλάβουμε με βεβαιότητα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Επομένως, αν γνωρίζουμε την κατάσταση ενός φυσικού συστήματος, με βεβαιότητα συμπεραίνουμε για την εξέλιξή του. Ο άνθρωπος δεν έχει ελεύθερη σκέψη και βούληση, γιατί, σαν μέρος της φύσης, υπακούει και αυτός σε μια αλυσίδα αντιδράσεων, μόλις του δημιουργηθούν τα ανάλογα αίτια γι΄ αυτές.
Το 1917, η θεωρία της σχετικότητας (σε αντίθεση με τη βεβαιότητα) έδωσε ισχυρό κτύπημα στις υλιστικές απόψεις. Η μελέτη του ατομικού κόσμου, αποκάλυψε ότι: Αν π.χ. ένα φωτόνιο πέσει πάνω στο πρίσμα του Nicols, ίσως περάσει μέσα από το πρίσμα, ίσως όμως δεν περάσει αλλά ανακλαστεί. Το άτομο ενός ραδιενεργού στοιχείου, ίσως διασπαστεί σε ένα δευτερόλεπτο, ίσως όμως σε χίλια χρόνια. Συνεχείς παρατηρήσεις, δημιούργησαν την αίσθηση της αβεβαιότητας του αποτελέσματος. Ο Planck παρατηρεί ότι ο νόμος της αιτιότητας «ούτε σωστός είναι, ούτε λανθασμένος, αλλά μια αόριστη αρχή, που μας βοηθάει να προσανατολιζόμαστε σε ένα λαβύρινθο γεγονότων».
Ο Heisehberg αντικατέστησε τον νόμο της αιτιότητας με την αρχή της αβεβαιότητας. Είναι αδύνατο είπε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα τη θέση ενός ηλεκτρονίου κάποια χρονική στιγμή. Απλά, υπάρχει όμως πιθανότητα να είναι και σε κάποιες άλλες θέσεις.
Βιολογικά πειράματα, που ακολούθησαν, επιβεβαίωσαν την αρχή της αβεβαιότητας. Αν π.χ. εκθέσουμε ένα κύτταρο σε μονοχρωματική ακτινοβολία, άλλοτε το κύτταρο προσλαμβάνει ένα φωτόνιο, άλλοτε δε όχι.
Αν γίνει πρόσληψη του φωτονίου, άλλοτε οδηγεί στο θάνατο του κυττάρου, άλλοτε προκαλεί (στα γεννητικά κύτταρα) τις γνωστές μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις αυτές ίσως οδηγήσουν σε κύτταρα διαφορετικά από το μητρικό, ίσως οι επόμενες γενεές κυττάρων είναι όλες διαφορετικές. Αυτά τα νέα κύτταρα, ίσως επιβιώσουν και πολλαπλασιαστούν, ίσως όχι. Έτσι, η αβεβαιότητα και το ακαθόριστο υπεισέρχεται και στα βιολογικά φαινόμενα.
Ένα από τα άλυτα προβλήματα του υλισμού, είναι η απάντηση στο ερώτημα: Αφού όλα έγιναν τυχαία, πως εξηγείται η Θαυμαστή σκοπιμότητα που παρατηρείται παντού στη φύση;
Ας εξετάσουμε μόνο το ανθρώπινο μάτι. Οι εικόνες περνούν και αποτυπώνονται στον αμφιβληστροειδή, όπου απλώνεται το οπτικό νεύρο. Το μάτι μοιάζει τόσο με τηλεσκόπιο, ώστε οι επιστήμονες που τελειοποίησαν το τηλεσκόπιο, τα κατάφεραν μελετώντας την διάπλαση του ανθρώπινου ματιού, και αφού μιμήθηκαν αρκετές λειτουργίες από αυτό! Χρειάζεται το μάτι σκοτεινό θάλαμο, ένα μπροστινό άνοιγμα που να μεταβάλλεται ανάλογα με την ποσότητα φωτός που υπάρχει στο περιβάλλον (ίριδα), φακούς.
Η θέση και η κυρτότητα των φακών αυτών, είναι ανάλογη με του τηλεσκοπίου. Υπάρχουν στο μάτι χιτώνες, που διορθώνουν τις ατέλειες που προκαλούνται από το διαχωρισμό των ακτίνων σε χρώματα! Στο τηλεσκόπιο, υπήρχε το ίδιο πρόβλημα, και οι επιστήμονες δυσκολεύτηκαν πολύ να το λύσουν, μιμούμενοι το μάτι. Υπάρχουν τόσες απίστευτες συμπτώσεις! Ακόμη και το γεγονός ότι κάθε μάτι μπορεί και βλέπει από μόνο του, όμως και τα δύο μαζί συντονίζονται και δίνουν μια ενιαία εικόνα, μόνο αυτονόητο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί!
Όσες «τυχαίες συμπτώσεις» και αν συμβούν, δεν θα μπορέσουν ποτέ να δημιουργήσουν ένα ανθρώπινο μάτι. Κάθε φορά που κοιτάζουμε ένα μωρό που γεννιέται στα μάτια, βλέπουμε καθαρά το χέρι του Θεού, όπως ακριβώς όταν κοιτάζουμε τον πύργο του Eifel στο Παρίσι, βλέπουμε καθαρά τη διάνοια του αρχιτέκτονα που τον δημιούργησε.
Δυστυχώς, οι υλιστικές θεωρίες, δημιουργούν και ηθικά προβλήματα. Αν τα μέλη μιας κοινωνίας αποδεχτούν τις απόψεις αυτές, η κοινωνική συμβίωση θα γίνει αδύνατη. Στο έργο του «Science and culture and other essays» o Hux-ley αναφέρει: «Είμαστε ενσυνείδητα αυτόματα, προικισμένα με ελευθερία που δεν είναι πραγματική. Κάνουμε ότι μας αρέσει, αλλά μας αρέσει ότι η ανάγκη μας επιβάλλει». Ως εδώ, αυτά αποτελούν απόψεις. Όμως, η συνέχεια των υλιστικών συλλογισμών, είναι απίστευτη: Αφού δεν υπάρχει πραγματική ελευθερία, όλες οι ανθρώπινες πράξεις είναι δικαιολογημένες. Ακόμη και αυτές που είναι αποτέλεσμα βίας και κτηνωδών παθών, ο φόνος, η παιδεραστία, οι κλοπές. Μπορεί η καλή πράξη να είναι κοινωνικά ανώτερη της κακής, αλλά και στις δύο οδηγεί η φυσική ανάγκη, οπότε, ούτε τους καλούς μπορούμε να αμείβουμε, ούτε τους κακούς να καταδικάζουμε, αφού όλα απλά κινούνται από τις βαθύτερες ανάγκες τους.
Ο Hume υπερασπίζει το δικαίωμα του ανθρώπου να αυτοκτονήσει, αν έχει τέτοια παρόρμηση. «Δεν θα ήταν έγκλημα, αν μπορούσα να παρεκκλίνω τον Δούναβη ή τον Ρήνο, και θα έκανα έγκλημα, αν διοχέτευα το αίμα μου λίγα εκατοστά έξω από τη φυσική του ροή;»
Είναι απίστευτο, που μπορεί τελικά να οδηγήσει η ιδέα ότι όλα έγιναν στην τύχη, χωρίς την παρέμβαση κάποιου δημιουργού. Απίθανες ιδέες, γεμάτες από ανισορροπία, γεμίζουν τα βιβλία των υλιστών. Ο Helvetius υπερασπίζει την οργιαστική ζωή στη Γαλλία, με το επιχείρημα «Και στην Αίγυπτο, η ευφορία και ο πλούτος οφείλεται στο βούρκο (του Νείλου) και όχι σε κάποια αγνότητα!»
Αλήθεια, πόσο λίγοι είναι οι άνθρωποι που είναι πολύ καλοί ή πολύ κακοί! Μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, αποτελείται από άτομα, που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα ελαττώματά τους, τον κακό εαυτό τους, και να γίνουν καλύτεροι. Πολλοί, το καταφέρνουν, ορισμένοι φτάνουν σε μια κατάσταση που αγγίζει την τελειότητα και την απόλυτη καλοσύνη. Τι θα έκαναν, αν είχαν πεισθεί ότι είναι αποτελέσματα τυχαίων συμπτώσεων, και είναι φυσικό να είναι κακοί; Πως θα υπήρχε μια κοινωνία, που αποτελείται από άτομο με τέτοιες αρχές; Πόσο σημαντικό είναι ο αυτοπεριορισμός της κακίας και του εγωϊσμού, τι πολύτιμη που είναι η προσπάθεια για τη βελτίωση και την τελείωση!
Ο υλισμός, για πολλούς λόγους δεν επικράτησε. Υπάρχουν όμως και άλλες απόψεις. Μια φιλοσοφία αρκετά εξαπλωμένη είναι ο πανθεϊσμός. Μια άλλη, ότι προήλθαμε από τον πίθηκο, με εξέλιξη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3