ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΤΙ ΑΚΟΠΟΣ ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ Η ΨΥΧΗ ΣΤΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝ ΗΣΥΧΑΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΡΙΜΝΕΣ, ΟΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥΣ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ
Αν δεν εισέλθουν απ' έξω βιοτικές μέριμνες στην ψυχή, άλλα μείνει καθαρή στην φυσική της κατάσταση, δεν κοπιάζει πολύ να έλθει στην ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ της σοφίας του Θεού' διότι ό χωρισμός της από τον κόσμο και την ησυχία της την κινούν κατά τρόπο φυσικό προς την ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ των κτισμάτων του Θεού και έκπληκτη από θαυμασμό υψώνεται προς τον Θεό και παραμένει σ' αυτόν. Διότι, όταν δεν εισέλθει απ' έξω νερό στην πηγή της ψυχής, το φυσικό τρεχούμενο νερό πού είναι μέσα της βλαστάνει δια παντός νοήματα των θαυμάσιων του Θεού.
Όταν ή ψυχή ευρίσκεται έξω από αυτή την κατάσταση, προφανώς ή επηρεάσθηκε από ξένη ανάμνηση ή ερεθίσθηκε από τις αισθήσεις λόγω επαφής με τα εξωτερικά πράγματα. Όταν όμως οι αισθήσεις είναι κλειστές από την ησυχία και δεν μπορούν να ξεπηδήσουν και με την βοήθεια τους αμαυρωθούν οι αναμνήσεις, τότε θα δεις ποιοι είναι οι φυσικοί λογισμοί της ψυχής, τι είναι ή φύσις της και ποιους κρυμμένους θησαυρούς έχει μέσα της.
Οι θησαυροί είναι ή κατανόησης των ασωμάτων πού κινείται σ' αυτήν μόνη της χωρίς να δειχθεί καμιά φροντίδα και κανένα κόπο γι' αυτήν και δεν γνωρίζει καν ό άνθρωπος ότι κινούνται τέτοιοι λογισμοί στην ανθρώπινη ΦΥΣΗ. Ποιος ήταν διδάσκαλος του ή πώς κατάλαβε αυτό το πράγμα πού, κι' αν το καταλάβει, είναι αδύνατο να το εξήγηση σε άλλους, ή ποιος ήταν βοηθός σ' αυτό πού δεν έμαθε από κανένα άλλον;
Τέτοια είναι ή φύσις της ψυχής. Τα πάθη λοιπόν είναι προσθήκες πού εισέρχονται στην ψυχή από κάποια αιτία, επειδή φυσικώς ή ψυχή είναι απαθής. Όταν ακούσης στην Γραφή πάθη ψυχικά και σωματικά, γνώριζε ότι αυτά λέγονται σχετικά με τις αιτίες, αφού ή ψυχή φυσικώς είναι απαθής.
Οι θύραθεν φιλόσοφοι δεν το παραδέχονται τούτο ούτε και οι οπαδοί τους. Εμείς όμως έτσι πιστεύομε, ότι ό Θεός έκαμε τον κατ' εικόνα πλασμένο άνθρωπο απαθή. Λέγοντας βέβαια «κατ' εικόνα» δεν εννοώ κατά το σώμα, άλλα κατά την ψυχή πού είναι αόρατη. Διότι κάθε εικόνα ζωγραφίζεται με βάση ένα πρωτότυπο και είναι αδύνατο να φιλοτεχνήσει κανείς εικόνα, χωρίς να ιδεί προηγουμένως το πρωτότυπό της. Ώστε πρέπει να πιστεύσης ότι τα πάθη, όπως είπαμε πρωτύτερα, δεν είναι φυσικά στοιχεία της ψυχής. Αν κανείς αντιλέγει σ' αυτή την θέση, εμείς θα τον ρωτήσομε κι' αυτός ας απαντήσει.
Ερώτησης.
τι είναι ή φύσις της ψυχής; Είναι άραγε απαθής και γεμάτη φως, ή εμπαθής και σκοτεινή;
Απόκρισης.
Αν ή φύσις της ψυχής ήταν κάποτε διαυγής και καθαρά προς άξια υποδοχή του μακαρίου φωτός, όταν ανέβει πάλι προς την αρχαία της κατάσταση, θα ευρεθεί στην ίδια θέση. Όταν όμως κινείται από τα πάθη, ευρίσκεται οπωσδήποτε έξω από την ΦΥΣΗ της, όπως διαβεβαιώνουν τα μέλη της Εκκλησίας. Επομένως τα πάθη υπεισέρχονται εκ των υστέρων στην ψυχή και δεν είναι δίκαιο να ειπούμε ότι είναι της ψυχής, έστω και αν αυτή κινείται σ' αυτά.
Είναι λοιπόν φανερό ότι ή ψυχή κινείται από τα πάθη απ' έξω, όχι από μέσα σαν να ήσαν δικά της. Και αν αυτά τα πάθη λέγονται φυσικά, αφού ή ψυχή κινείται από αυτά χωρίς μεσολάβηση του σώματος, τότε ή πείνα, ή δίψα και ό ύπνος θα ήσαν ψυχικά, διότι και σ' αυτά πάσχει και στενάζει μαζί με το σώμα, όπως συμβαίνει κατά την αποκοπή των μελών, τους πυρετούς, τις αρρώστιες και τα παρόμοια. Διότι δια της κοινωνίας ή ψυχή συμπονάει με το σώμα, όπως και το σώμα με αυτήν, συγκινείται με την ευφροσύνη του σώματος, αλλά και δέχεται τις θλίψεις του.
Στον Θεό ανήκει ή δόξα και το κράτος στους αιώνες. Γένοιτο
Είναι λοιπόν φανερό ότι ή ψυχή κινείται από τα πάθη απ' έξω, όχι από μέσα σαν να ήσαν δικά της. Και αν αυτά τα πάθη λέγονται φυσικά, αφού ή ψυχή κινείται από αυτά χωρίς μεσολάβηση του σώματος, τότε ή πείνα, ή δίψα και ό ύπνος θα ήσαν ψυχικά, διότι και σ' αυτά πάσχει και στενάζει μαζί με το σώμα, όπως συμβαίνει κατά την αποκοπή των μελών, τους πυρετούς, τις αρρώστιες και τα παρόμοια. Διότι δια της κοινωνίας ή ψυχή συμπονάει με το σώμα, όπως και το σώμα με αυτήν, συγκινείται με την ευφροσύνη του σώματος, αλλά και δέχεται τις θλίψεις του.
Στον Θεό ανήκει ή δόξα και το κράτος στους αιώνες. Γένοιτο
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ -ΞΒ-ΠΣΤ-
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991