Κάποτε ένας μοναχός κατηγορήθηκε ότι δεν έκαμε ελεημοσύνη, κι' αυτός απάντησε στον κατήγορο με παρρησία και αυθάδεια, ότι οι μοναχοί δεν έχουν χρέος να κάμουν ελεημοσύνη. Αντείπε τότε αυτός πού τον μέμφθηκε Είναι πολύ γνωστός και φανερός ό μοναχός πού δεν υποχρεούται να κάμει ελεημοσύνη. Είναι εκείνος «πού με ακάλυπτο πρόσωπο» μπορεί να πει στον Χριστό, όπως έχει γραφή, «ιδού εμείς αφήσαμε τα πάντα και σε ακολουθήσαμε», δηλαδή εκείνος πού δεν έχει τίποτε επάνω στην γη, δεν καταγίνεται στα σωματικά, δεν σκέπτεται τίποτε το ορώμενο ούτε φροντίζει ν' απόκτηση τίποτε, άλλα και αν του δώσει κανείς κάτι, λαμβάνει μόνο τα απαιτούμενα για την ανάγκη και αφήνει τα υπόλοιπα, και είναι σαν το πτηνό στην συμπεριφορά του. Αυτός δεν έχει καθήκον να κάμει ελεημοσύνη. Πράγματι, πώς θα μπορούσε να δώσει σε άλλον πράγματα από τα όποια έχει απαλλαγή;
Υποχρεωμένος να δίδει ελεημοσύνη είναι μάλλον εκείνος πού περισπάται στα βιοτικά, εργάζεται με τα χέρια του και λαμβάνει από άλλους. Το να την παραμελεί μάλιστα είναι ασπλαχνία πού αποτελεί αντίθεση στην εντολή του Κυρίου. Πράγματι αν κανείς δεν προσεγγίζει τον Θεό στα κρυφά ούτε γνωρίζει να τον υπηρέτη με το πνεύμα ούτε φροντίζει για τα φανερά, που του είναι δυνατά, με ποια άλλη ελπίδα μπορεί να απόκτηση την ζωή;
Αυτός ό άνθρωπος είναι ασύνετος.
Άλλος γέροντας είπε• Εγώ θαυμάζω εκείνους πού αποσπώνται από το έργο της ησυχίας, για να αναπαύσουν άλλους στα σωματικά. Είπε επίσης• Δεν πρέπει να αναμειγνύομε στο έργο της ησυχίας την μέριμνα για οτιδήποτε άλλο. Κάθε μοναστικό επίτευγμα πρέπει να τιμάται ξεχωριστά στην θέση του για να μη είναι συγκεχυμένος ό βίος μας. Εκείνος πού έχει φροντίδα για πολλά είναι δούλος των πολλών, ενώ οποίος εγκατέλειψε τα πάντα και μεριμνά για την βελτιώσει της ψυχής του, αυτός είναι φίλος του Θεού. Βλέπε ότι όσοι ασκούν την ελεημοσύνη και εκπληρώνουν την εντολή της αγάπης των πλησίον με σωματικές ευεργεσίες είναι πάρα πολλοί στον κόσμο εργάτες όμως της πλήρους και καλής ησυχίας, πού ασχολούνται με τον Θεό, μόλις ευρίσκονται και είναι σπάνιοι. Ποιος όμως από εκείνους, πού ασκούν στον κόσμο ελεημοσύνη και δικαιοσύνη με υλικά αγαθά, θα μπορούσε να φθάσει ένα από τα χαρίσματα, των οποίων αξιώνονται από τον Θεό οί ζώντες στην ησυχία;
Είπε επίσης• Αν είσαι κοσμικός, ακολουθεί τα κοσμικά αγαθά αν όμως είσαι μοναχός, διάπρεπε στα έργα, όπου αριστεύουν οι μοναχοί. Αν πάλι θέλεις να επιδίδεσαι και στα δυο, θα αποτύχεις και στα δυο. Έργα μονάχου είναι τα έξης απελευθέρωσης από τα σωματικά, επίδειξης σωματικής κοπώσεως στις προσευχές και αδιάλειπτη μνήμη του Θεού μέσα στην καρδιά. Αν λοιπόν σου είναι δυνατό χωρίς αυτά να ευχαριστηθείς από τις κοσμικές μόνο αρετές, κρίνε εσύ.
Eρωτήσεις. Δεν είναι άραγε δυνατό ό μοναχός πού κακοπαθεί στην ησυχία ν' άσκηση δυο είδη διαγωγής, δηλαδή να έχει στην καρδιά του συγχρόνως την μέριμνα για τον Θεό και την κοσμική φροντίδα;
Aπόκρισις. Εγώ νομίζω, ότι, ακόμα και όταν αφήνει τα πάντα εκείνος πού θέλει να ζή στην ησυχία και επιδοθεί στην φροντίδα για μόνη την ψυχή του, δεν μπορεί ανελλιπώς να ασχοληθεί με το έργο της ησυχίας, ακόμη και αν εγκατάλειψη την βιοτική μέριμνα, πόσο περισσότερο αν φροντίζει και για κάτι άλλο; Ό Κύριος άφησε στον κόσμο τους υπηρέτες του, ώστε να φροντίζουν για τα τέκνα του και εξέλεξε για τον εαυτό του εκείνους πού τον υπηρετούν εμπρός του. Δεν είναι μόνο τα πράγματα των επιγείων βασιλέων όπου είναι δυνατό να ιδούμε διαφορές τάξεων, δηλαδή εκείνων πού είναι ενδοξότεροι και στέκονται εμπρός στον βασιλέα και μετέχουν με αυτόν των κρατικών μυστικών, και εκείνων πού εκτελούν εξωτερικές υποθέσεις αλλά και στις υποθέσεις του επουρανίου βασιλέως είναι δυνατό να ιδούμε, πόση παρρησία έχουν αυτοί πού δια της προσευχής κοινωνούν με αυτόν μυστικός και πόσον πλούτο, επουράνιο και επίγειο, αξιώνονται, πόσην εξουσία έχουν σε όλη την κτίση παραπάνω από εκείνους πού υπηρετούν τον Θεό δια κτισμάτων και βιοτικών πραγμάτων και τον ευαρεστούν με την αγαθοεργία τους, αν και αυτό είναι επίσης μεγάλο και πολύ καλό.
Εμείς όμως δεν πρέπει να λάβομε ως υπόδειγμα αυτούς πού εκτελούν ελλιπή υπηρεσία προς τον Θεό, άλλα τους αθλητές και αγωνιστές αγίους, πού πολιτεύθηκαν καλά, και εκείνους πού εγκατέλειψαν τα βιοτικά και καλλιέργησαν επί της γης την ουράνια βασιλεία• εκείνους πού εφάπαξ απέρριψαν τα γήινα και άπλωσαν τα χέρια τους προς τις πύλες του ουρανού. .
Mε τι ευαρέστησαν τον Θεό οί αρχαίοι άγιοι, οι όποιοι χάραξαν για μας την οδό αυτής της πολιτείας; Ό Ιωάννης ό Θηβαίος, ό θησαυρός των αρετών, ή πηγή της προφητείας, άραγε ευαρέστησε τον Θεό με το να εξυπηρετεί τους αδελφούς μέσα από το εγκλειστήριό του παρά με την προσευχή και την ησυχία; ότι βέβαια και μεταξύ εκείνων πού εργάσθηκαν στον κόσμο πολλοί τον ευαρέστησαν, δεν αντιλέγω, αλλά οπωσδήποτε λιγότερο από εκείνους πού τον ευαρέστησαν δια της προσευχής και της εγκαταλείψεως των πάντων. Είναι φανερή ή βοήθεια πού προσφέρουν στους αδελφούς όσοι ζουν και ευδοκιμούν στην ησυχία, εννοώ ή ενίσχυσίς μας με τον λόγο σε καιρό ανάγκης ή προσφορά προσευχών για χάρι μας.
Aν όμως μέσα στην καρδιά των ησυχαστών διατηρείται κάτι έκτος από αυτά, μνήμη ή μέριμνα για κάτι βιοτικό, αυτό δεν μαρτυρεί πνευματική σοφία. Διότι το «αποδώσατε τα πράγματα του Καίσαρος στον Καίσαρα και τα πράγματα του Θεού στον Θεό», και τα πράγματα του πλησίον και τα πράγματα του Θεού στον καθένα τους, έχει λεχθεί για εκείνους πού ζουν στον κόσμο, όχι για τους ησυχαστές. Σε αυτούς πού ζουν στην αγγελική ταξί, δηλαδή στην φροντίδα για την ψυχή, δεν έχει δοθεί εντολή να τον ευαρεστούν με βιοτικά έργα, δηλαδή να φροντίζουν για εργόχειρο ή να έχουν δοσοληψίες. Ώστε ό μοναχός δεν πρέπει να φροντίζει για πράγματα πού κινούν τον νου του και τον κατεβάζουν από την στάση του εμπρός στο πρόσωπο του Θεού.
Εάν όμως κάποιος αντειπεί ότι ο θείος απόστολος Παύλος εργαζόταν με τα ίδια του τα χέρια και έκαμε ελεημοσύνη, θα του πούμε ότι ό Παύλος ήταν μοναδικός στο να κατορθώνει τα πάντα• δεν γνωρίζομε να έγινε άλλος Παύλος, πού να μπορούσε, όπως εκείνος, να κάμη τα πάντα. Δείξε μου αλήθεια εσύ έναν άλλον τέτοιον Παύλο και εγώ πείθομαι σε σένα. Επομένως τις εξαιρέσεις πού συμβαίνουν κατ' οικονομία μη τις φέρεις στην μέση ως παράδειγμα της γενικής πράξεως. Άλλο είναι το έργο του ευαγγελίου, και άλλη ή πράξης της ησυχίας.
Εάν πάντως θέλεις να τήρησης την ησυχία, γίνε σαν τα Χερουβίμ, πού δεν φροντίζουν για τίποτε το βιοτικό να μη νομίζεις ότι υπάρχει κανείς άλλος στην γη, έκτος από σένα και τον Θεό, για τον όποιο να φροντίζεις, όπως διδάχθηκες από τους Πατέρες πού προηγήθηκαν από σένα. Αν δεν σκληρύνει κανείς την καρδιά του και δεν συγκράτηση την ευσπλαχνία του, για να φθάσει μακριά από την μέριμνα για οποιονδήποτε άνθρωπο από τους κάτω, είτε για θειο είτε για βιοτικό πράγμα πρόκειται, ώστε να επιδοθεί αποκλειστικώς μόνο στην προσευχή κατά τους καθορισμένους σ' αυτόν καιρούς, δεν μπορεί να ελευθερωθεί από την ταραχή και την μέριμνα και να εξασφάλιση την ησυχία.
Όταν λοιπόν σου έλθει λογισμός να φροντίσεις για κάτι χάριν της αρετής, για να σου απομακρύνει την γαλήνη πού επικρατεί στην καρδιά σου, είπε του• Καλή είναι ή οδός της αγάπης και ή ελεημοσύνη πού γίνεται για τον Θεό, αλλά κι' εγώ για τον Θεό δεν την θέλω'.
Στάσου, παρακαλώ πάτερ, είπε κάποιος μοναχός, διότι τρέχω πίσω σου για τον Θεό. Κι' εκείνος απάντησε• Κι' εγώ για τον Θεό φεύγω από σένα. Ό άββας Αρσένιος δεν απαντούσε σε κάποιον ούτε για ωφέλεια ούτε για τον Θεό• άλλος όμως μιλούσε για τον Θεό όλη την ήμερα κι' δεχόταν όλους τους ερχόμενους ξένους. Ό πρώτος αντί γι' αυτό προτίμησε την σιγή και την ησυχία. Γι' αυτό μιλούσε με το θείο Πνεύμα μέσα στην θάλασσα του παρερχομένου βίου και έπλεε με γαλήνη επάνω στο πλοίο της ησυχίας, όπως φανερά αποκαλύφθηκε στους αγωνιστές πού πορεύθηκαν πλησίον του Θεού σχετικά με αυτό.
Άλλωστε και της ησυχίας ό όρος τούτο σημαίνει• σιωπή από όλα. Αν είσαι στην ησυχία γεμάτος ταραχή και θορύβησης το σώμα με τα έργα των χειρών σου και την ψυχή με την φροντίδα κάποιων πραγμάτων, τότε ποια ησυχία έχεις για να αρέσεις στον Θεό, ενώ φροντίζεις για πολλά; Κρίνε εσύ ό ίδιος.
Χωρίς την εγκατάλειψη των πάντων και την απομάκρυνση από κάθε φροντίδα μου φαίνεται αστείο να ομιλούμε περί κατορθώσεως της ησυχαστικής πολιτείας
Δοξασμένος ας είναι ό Θεός μας.
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ -ΞΒ-ΠΣΤ-
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.